Kur heshtja mbulon çdo gjë

       Përgatiti: Jeton KELMENDI

ANTOLOGJI E POEZISË MODERNE SHQIPE

DIN MEHMETI

            Hyrje

            Din Mehmeti (1932 - 11 nëntor 2010), shkrimtar shqiptar nga Kosova.

            Ka studiuar për gjuhë dhe letërsi shqipe në Universitetin e Beogradit. Tani, ai është profesor në Shkollën Pedagogjike të Gjakovës.

            Edhe pse ka botuar disa proza, kritika letrare dhe një dramë, Din Mehmeti njihet kryesisht për poezinë e tij figurative, e cila është botuar që nga viti 1961 deri në vitin 1999 në 16 vëllime. Poezinë e parë e botoi në vitin 1949 në revistën letrare Jeta e re.

            Poezia e Din Mehmetit shquhet për ndjeshmëri popullore. Ashtu si dhe Ali Podrimja, i cili është po nga Gjakova, ai mbështetet në shumë figura, metafora, dhe simbole të poezisë popullore të Shqipërisë së Veriut për të mbrujtur dhe ndërtuar lirikat e tij të trazuara me vizionin stoik të malësorëve. Megjithëse është një fllad i lehtë romantik që përshkon poezinë e tij, sikundër e pati cilësuar dikur kritiku Rexhep Qosja, ky përdorim krijues i folklorit është i shkrirë fuqishëm me një rrjedhë realiste, herë-herë ironike, që buron pjesërisht nga etika e revoltës në traditën e Migjenit (1911-1938) dhe Esad Mekulit (lindur në 1916). Shqetësimi poetik i Din Mehmetit, megjithatë, nuk i drejtohet protestës mesianike ose kritikës sociale, por krijimtarisë artistike dhe përvojës individuale.

            Libri i tij i fundit, një përmbledhje më njëzetetetë vjersha lirike, mban titullin "As në tokë as në qiell". "As në tokë as në qiell" është e ndarë në pesë cikle: "Trimat e këngës sime", "Bishat e bardha", "Kujtesa e letrave", "Barka ime mbahu", dhe "Këngë për vete". Titulli i ciklit të katërt, "Barka ime mbahu", është ndofta simbolik për praninë e sotme e letrave shqipe, bile edhe të shqiptarëve në Jugosllavi. Ai vjen nga poezia "Dialog me liqenin", shkruar në Strugë buzë Liqenit të Ohrit në kufirin jugosllavo-shqiptar, gjatë Festës Ndërkombëtare të Poezisë në Strugë në gusht 1987.

Veprat:

Në krahët e shkrepave. Prishtinë : Rilindja, 1961

Rini diellore. Prishtinë : Jeta e Re, 1966

Dridhjet e dritës : vjersha. Prishtinë : Rilindja, 1969

Heshtja e kallur. Prishtinë : Rilindja, 1972

Ora. Prishtinë : Rilindja, 1974

Fanar ne furtuna. Prishtine : Rilindja, 1981

Agu : dramë. Prishtinë : Rilindja, 1982

Prapë fillimi. Prishtinë : Jeta e Re, 1996

Klithmë është emri im : poezi. Tiranë : Toena, 2002

Mos vdis kur vdiset. Prishtinë : Rilindja, 2001

(http://sq.wikipedia.org)

Poezi

Din Mehmeti

SYTË QË SHKREPIN DASHURI

 

M'janë shkimë dritat e syve të gjallë
kthinave të mbrëmjeve luginave të nxira
e vragëve të fëtyrës së shterrur
derdhi pust e fryrë të shpiertit
në shtratin ku të rrita ,o fëmij.
-Eja ,biro,
të mbledhi rreth stomit të gjinjëve të brenjtur,
ti ngrohu brinjët e kërrusura
ulrimave të fërfëllazave të mallkuara
eja,bir-o,ta ndijë gjakun duke vluar!...

Eja në dashurinë e thithmave të rjepur
se me dhëmbë të rinjë në gjakë mi i ke skurruar
e kurr s' të kam terratuar ballin
me shuplak mallkimi
e kurr s'të kam shkrumuar jetën me
me nam e rredhime,
eja bir-o,ta ndijë gjakun duke të vluar!...

Të kam përkundur buz vatrës
nën flaken e zbeht të një une
e shpesh kamë ikur përrenjve
me djepin tand ngarkuar
në tojt e një plunge.

Eja,bir-o,ta ndij gjakun duke vluar!...
bregores sime të lulëzuar
eshtërat le të më kallen nur
për tokë e diell
se në sytë e tu që shkrepin dashuri
është gjaku i vatres së re
duke vluar...

MË LËNË E MË MARRIN TËRË JETËN

 

Më lënë një be për tokë e qiell
Që vran e kthjell

E m'i marrin sytë para se të zbresin në atë gropë
Për t'u dhanë dritë yje për t'i bërë

E m'i lënë porositë e nënës për një palë këpucë
Që nuk rrëshqasin në borë
Për një shall me vija të kuqe
Për ta vënë rreth qafe kur fërfëllazë bëhet ndër male

E ma marrin shpirtin për t'i dhënë hapësirë të blertë
Gaz mëngjesor që pikon nga lulet

E m'i lënë të gjitha frytet e tokës dhe fjalës
Që lidhin e zgjidhin veten kur e do puna
E m'i marrin të gjitha përmendoret e shesheve
Për t'i kënduar dimrave të gjatë
Se kënga do prush do zemër do shpirt

E m'i lënë krahët e shkëmbinjve të lartë
Kur dragonjtë me kuçedra gjuhen si në përrallë
Kur vetëtimat emërojnë njëra-tjetrën
E pastaj nënshkruajnë paqe

E m'i marrin vitrinat e veshëmbathjeve
Depot e miellit fabrikat që prodhojnë traktorë
Lugë pjata kripë

E m'i lënë blegërimat e deleve
Që mes gishtërinjve sjellin gjethin e tharë
E m'i marrin rrugët e asfaltuara para dere
Urat e larta prej çimentos dhe hekurit

E m'i lënë çiftelitë e fyejt për t'i rreshkë Bjeshkët e Nemuna
Me plisa bore edhe në vapën e korrikut

E m'i marrin hipsetëvravat e zbritsetëvravat e jetës

E m'i lënë duart rreth qafe dhe një shuplakë pranverë
për t'm'u gjetur në ditën e vështira

E ma marrin frikën mbi kasafortën e botës nga atomi

E m'i lënë besimet e tyre që s'lëkunden

E m'i marrin të gjitha librat për ta gjetur veten e tyre

Duke u ngjitur kah e nesërmja e pathyeshme
Në atë prehër të madh të Diellit
Që na ruan nga vdekjet
E më marrin
E më lënë
Ditëve të tregut fshatarët
Tërë jetën...

KËNDO OSE VDIS PA KLITHME

 

Bëhu i blertë si unë
më tha bari një natë
këndo derisa të vallzojn yjet
rreth diellit

si fëmijët rreth zjarrit në tokë
e pastaj dëgjo oshtimën
pa fjalë nër botë

lart do të mbesin kodrat duarthatë
e gurë breg rrugëve në mendime çarë

Këndo derisa të pëlcasiësh
si kripa në flakë
vajto po të duash

kosave të egra s'do të mundesh t'u ikësh kurrë
kur çmenden kohërat në furtun...

Bari ma tregoi ëndrrën e vet:
--majet më të larta e hëngrën qiellin
e zjarrtë

e shteku i rrezeve kërkon veten në breg...
e bregu bregun pas bregut në breg....

I bukur është vetem zogu në fluturim
që me puhin e krahëve të rreshk

këndo ose vdis pa klithmë...

QË TË RRITEN LULET E BARDHA

 

1.
Flini të qetë,
Se në gjakun tuaj do të shumëzohën
pranverat e pavdekshme
e zogjtë do të ndërtojnë cerdhe
plisave tuaj të tretur.

Ju dhatë gjërat më të shtrenjta
për të ngritur tempuj prej gjaku,
që dielli të mos rrënohet,
që toka të mos digjet.

ju mbollët besimin e jetës
në rrënjët e luleve
dhe me eshtra shkruat
biografinë e dritës....

2.
Flini të qetë!
kjo tokë ju lindi
nga hiri i ëndrrave të lirisë.
që të këtë rreze dita,
që të këtë ujë burimi,
që të rriten lulet e bardha
në mendjen e njerëzimit,
që nga shpirti të shpërthejë bardhësia
që liri të ketë me bollëk,
që të shtrohet buka pa frikë në sofër,
që njeriu mbi tjetrin të mos ngrihet si bishë,
që kopsht lulediejsh të bëhet jeta.

3.
Flini!
Ju ka hije gjumi i përjetshëm,
sepse s'deshët të jetoni të vdekur në jetë,
pa dashuri,
pa gaz në fytyrë,
pa shpresa në zemër,
pa tokë, që mbani si shtrojë
pa qiell, që mbani si mbulojë,
pa lumenj, që ju burojnë në sy,
pa diell, që mbani në duar...

4.
Flini të qetë!
Ju s'keni pse të ankoheni,
gjërat më të shtrenjta
i dhatë për Kosovën,
dhe dashurinë tuaj e shenuat
në cdo lule,
në cdo gur,
në cdo rrugë.

MALLKIMI I GJAKUT
Zbraze , zbraze një pushkë
në derë të oborrit, o Zeqë Shpati !
Le të zgjohen të përgjumurit
strofujve të gjëmimeve shekullore,
Se sot po na shkon Fata e po shuhet kënga e dashurisë
që këndoi plangjeve tona !
Po te shkon Fatë zeza , o bacë
me sy të qëndisur me ngjyrën e kopshteve ,
me buzë posa të skuqura në bukën e misrit të ri….

O, çikë e pate
E jo fëmijë të gjetur buzë rrugëve !
O, e as rroktare jo
Për të punuar nëpër ara

Pse je shurdhuar , bre bacë ?
A s’kallesh në flakën e krahëve të vogëlushes së dashur
Që e fale pa dëshirën e saj ?

Po të shkon Fata me flokë bishtaleca të shelgjishteve
në zbërthim,
me harqe vetullash—dy krahë lejleku në fluturim ,
me bebëza vizëlluse—dy liqene të fshehura
në pishnajë….

O, ae di , Zeq Shpati,
se për ty vetima hapësirën shpon
lumenjtë dalin nga shtrati me zllapa pikëllimi në brigje,
se mordja mbi pullaze zdirgjet dhe lëpin jetën
E pëllumbave
që ajo ushqyer i ka me troha buke në shtigje

Zbraze fjalën si pushkën dikur, o Zeq Shpati
qëllo hallkën e vargonjve të ndryshkur
duarve të vogëlusheve tona
se

S’është kanu gjaku yt të mallkojë !…

NATA E POETËVE
Kur heshtja mbulon çdo gjë
Kur të gjithë flenë
Zgjohen poetët
Për t’u djegur nëpër vargje

Ata ia shtrydhin
Gjakun e keq mendimit

Shpirti i tyne shesh betejash

Nga temperatura e fjalëve
Vdesin ngadalë pa klithma.