Als opvoedingsinstrumenten voor de jeugd zijn er weinig dingen die de nationale cultuur ingrijpender beïnvloeden dan officieel leermateriaal. Maar die leerboeken veroorzaken steeds meer controverse en bezorgdheid. Niet enkel bij ons, maar overal ter wereld.
Een overzicht van leerboeken de wereld rond wordt gegeven door The Economist.
Leerboeken zijn voor veel mensen niet enkel de eerste boeken die ze lezen over belangrijke onderwerpen, het zijn vaak ook de enige. Het belang ervan mag dus niet onderschat worden.
Het liberale magazine somt 9 schrijnende voorbeelden op:
1. In Saoedi-Arabië beloofde de regering na de aanslagen van 11 september 2001 de nodige hervormingen door te voeren. Het Wahabistische land beweert de onverdraagzaamheid nu al jaren officieel uit de leerboeken verband te hebben. Volgens denktanks en humanitaire lobby’s is dit echter nog niet gebeurd.
Nog steeds lees je in deze leerboeken dingen als 'de joden en christenen zijn vijanden van de gelovigen,' en 'de joden bezetten Palestina met hulp van de boosaardige kruisvaarders.' De minister van onderwijs verklaart dat de hervormingen moeizaam verlopen omdat 'de overleving van de staat op het spel staat. Het doel van onderwijs is om sociale onderwerping aan de leidende klasse te verzekeren.'
2. Een ander voorbeeld is China. Daar worden hele delen van de geschiedenis weggevaagd in de officiële leerboeken. De hongersnood na de Grote Sprong Voorwaarts van 1958 wordt 'drie jaar van economische moeilijkheden' genoemd. De dertig miljoen doden worden niet vernoemd. Van de Tiananmenprotesten van 1989 horen Chinese schoolkinderen sinds 2004 helemaal niets meer.
3. In Japan schrijft de overheid niet zelf de schoolboeken, maar moet ze die wel officieel goedkeuren. De nieuwste boeken hebben een duidelijke revisionistische trend. De Japanse agressie tijdens de Meiji-periode wordt verdoezeld en de oorlogsmisdaden van de Tweede Wereldoorlog overgeslagen.
4. Ook in westerse landen als de Verenigde Staten vechten politici om de controle over leerboeken. Liberals zetten zich af tegen wat ze zien als nationalisme en verheerlijking van de industrialisering. Voor conservatives bevatten de boeken te weinig vaderlandsliefde en te veel scheiding tussen kerk en staat.
Creationisten proberen in conservatieve staten al lang in schoolboeken de verwijzingen naar de evolutieleer te verwijderen, maar dit is geen uniek Amerikaans feit.
5. Ook in Zuid-Korea slaagde een evangelische beweging hier recent nog in, hoewel ze achteraf op harde tegenstand stootte.
6. In Frankrijk gaat het debat niet over evolutie, maar over de economie. Franse leerboeken staan al jaren vol met marxistische theorieën die het economisch liberalisme verantwoordelijk houden voor de zwakheid van Frankrijk in het interbellum. Sarkozy trachtte de boeken aan hervorming te onderwerpen, maar zijn inspanning hadden weinig succes. Franse schoolboeken zijn nog steeds subtiel antikapitalistisch. Franse afgestudeerden in economie weten daarbovenop nog weinig over vraag en aanbod, maar de gevaren van ‘la McDonaldisation du Monde’ kennen ze wel uit het hoofd. Ze zijn tevens specialisten in het opsommen van de voordelen van een ‘Tobin tax’ op de globale geldstromen.
7. Israël en Palestina vechten hun conflict ook uit in het onderwijs. Palestijnse boeken zijn “nationalistisch en inaccuraat”, maar Israëlische hebben vergelijkbare tekortkomingen. Een vredesproject bracht in 2008 een relatief objectief leerboek tot stand dat beide interpretaties weergeeft en plaats in het midden laat voor eigen meningen. Geen enkele Israëlisch of Palestijnse school heeft het voorstel aangenomen.
8. Één van de meest schokkende leerboeken is een Afghaans boek uit de jaren tachtig van vorige eeuw, waarin kinderen wiskundige vraagstukken kregen als: “Een groep mujahedeen valt 50 Russische soldaten aan. 20 Russen worden gedood. Hoeveel Russen sloegen er op de vlucht?” Modernere Afghaanse boeken zijn minder extreem, maar hoe men de geschiedenis moet voorstellen is nog steeds een zeer gevoelig onderwerp.
9. In Duitsland leert een hoofdstuk ‘’Hoe werkloosheid bestrijden’’ (FAKT, vijfde jaar humaniora) niet hoe méér jobs kunnen worden gecreëerd, maar wel hoe werklozen zich kunnen organiseren in zelfhulpgroepen en hoe ze wekelijks anti-hervormingsprotestmarsen kunnen bijwonen ‘in de traditie van de Oost-Duitse Maandagdemonstraties’ (die in 1989 uiteindelijk tot de omverwerping van de communistische dictatuur zouden leiden). In hetzelfde hoofdstuk wordt uitgelegd dat werken een recht is dat bij de overheid kan worden opgeëist, welke de verschillende bestaande bijstandsprogramma’s zijn en wordt aangevoerd dat werkgevers hun werknemers doorgaans met ontslag bedreigen, met als doel om loonsverlagingen te kunnen doorvoeren.
De opkomst van digitale leerboeken kan het gemakkelijker maken voor de overheid om de inhoud ervan aan te passen en te updaten aan de veranderende publieke opinie. Doch, zo lang de overheid er überhaupt controle over uitoefent, zal het onderwerp een politiek mijnenveld blijven.
Het goede nieuws is echter dat er volgens sommigen niets zo effectief is als Google en Wikipedia om de geest van jongeren te verruimen en ze minder afhankelijk te maken van hun leerboeken en de politieke overtuiging van hun leraren.
Bron : The Economist / Express.be