Vanaf deze maand belanden afgewezen asielzoekers op straat onmiddellijk na de afwijzing van hun asielaanvraag, tenzij ze binnen de 3 dagen naar een terugkeerplaats gaan. De regering zegt hiermee in te zetten op vrijwillige terugkeer. Maar eerder dan hen echt te begeleiden naar een vrijwillige terugkeer wordt er gedreigd met opsluiting als ze niet willen terugkeren.
Dit volgt uit een nieuwe instructie van Fedasil, het federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers.
De kans is groot dat heel wat onder hen zullen verdwijnen in de illegaliteit. Zoals 80% van de afgewezen asielzoekers toen in 2003 een gelijkaardige maatregel werd ingevoerd (en afgevoerd). Sommigen zullen instemmen. Maar waarschijnlijk vooral om niet op straat te belanden. Anderen zullen aanvaarden naar hun thuisland terug te keren. Maar wat gebeurt daar zonder toekomstperspectief? Om een gedragen keuze te kunnen maken, moeten afgewezen asielzoekers vóór hun terugkeer al een minimum aan toekomstperspectief zien. Onder druk, op een paar dagen en door enkel informatie te geven over vrijwillige terugkeer, kan dat onmogelijk ontstaan. De kans is groot dat ze dan terug naar Europa komen.
Terugkeer is een menselijk verhaal
In de statistieken en communicatie van de overheid is dat een ‘vrijwillige terugkeer’. Maar terugkeer is geen verhaal van louter cijfers. Het is een menselijk verhaal waarbij je mensen met complexe noden helpt om zelf te kiezen een nieuwe toekomst te starten. Psychosociale begeleiding is nodig, ook na een afwijzing. De keuze om vrijwillig terug te keren is namelijk niet evident. Je moet terug naar een land waar je alle problemen bent ontvlucht, en thuis, werk, familie, vrienden hebt achtergelaten. Je moet er helemaal opnieuw beginnen. Dat boezemt angst en onzekerheid in.
Re-integratiesteun is belangrijk
Daarbij is re-integratieondersteuning cruciaal. Die biedt vrijwillige terugkeerders toekomstperspectieven en maakt terugkeer tastbaar. Deze steun kost ons land bijna de helft minder dan iemand gedwongen terug te sturen. Iemand gedwongen uitwijzen kost gemiddeld 3500 euro per persoon. Als de regering echt kiest voor vrijwillige terugkeer, dan verhoogt ze het budget voor re-integratiesteun. Dit budget is al meerdere jaren voortijdig uitgeput, ook dit jaar.
Opvolgen van het nieuwe beleid
Vluchtelingenwerk vraagt verder een evaluatie van de effectiviteit van dit nieuwe beleid. De overheid moet hiervoor bijhouden hoeveel afgewezen asielzoekers door deze maatregel zullen verdwijnen, hoeveel er in de terugkeerlocatie geen duurzame oplossing vonden en hoeveel van hen werden opgesloten. Belangrijk is ook om de terugkeerders voor een bepaalde periode na terugkeer naar hun thuisland daar op te volgen.
Klik hier voor een uitgebreidere analyse.
ANALYSE: VRIJWILLIGE TERUGKEER ONDER DRUK
Een van de belangrijkste nieuwigheden van de wet van 19 januari 2012 over de opvang van
asielzoekers en andere categorieën van vreemdelingen was het terugkeertraject. Een
instructie van Fedasil, het Federaal Agentschap voor de Opvang van asielzoekers van 13 juli
2012 werkt dit terugkeertraject uit. Het doel is om sterker in te zetten op de vrijwillige
terugkeer van afgewezen asielzoekers in de opvang. Alle opvangstructuren zullen een
terugkeerbegeleiding aanbieden. Afgewezen asielzoekers zullen worden overgedragen aan
gespecialiseerde terugkeerplaatsen. Het traject voorziet ook een nauwere samenwerking
tussen Fedasil en de dienst Vreemdelingenzaken.
De instructie van 13 juli 2012 over het terugkeertraject en de terugkeerplaatsen voor afgewezen
asielzoekers is in werking getreden op 1 augustus. De instructie informeert de opvangstructuren
over het terugkeertraject, de organisatie van een overdracht naar een terugkeerplaats en de
begeleiding in deze terugkeerplaatsen.
Het traject voorziet vier verplichtingen in de terugkeerbegeleiding:
1. informatie over vrijwillige terugkeer uiterlijk binnen de vijf dagen na een negatieve beslissing
van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen
2. gezamenlijk beheer van het terugkeertraject door Fedasil en de dienst Vreemdelingenzaken,
uiterlijk vanaf de betekening van het uitwijzingsbevel
3. voltooiing van het terugkeertraject tijdens de termijn van het uitwijzingsbevel
4. beheer van het terugkeertraject door de dienst Vreemdelingenzaken indien na een evaluatie
blijkt dat de afgewezen asielzoeker onvoldoende meewerkt aan zijn terugkeertraject
Het terugkeertraject gaat van start vanaf het moment waarop de asielzoeker een negatieve
beslissing van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen krijgt, of, voor asielzoekers uit een land
dat als veilig wordt beschouwd, vanaf een beslissing van het Commissariaat-generaal dat hun
asielaanvraag niet in overweging wordt genomen. Het terugkeertraject omvat een begeleiding
gedurende dertig dagen in één van de driehonderd terugkeerplaatsen. Deze terugkeerplaatsen
zijn voorzien in vier federale opvangcentra, waar aparte vleugels vrijgemaakt worden voor
afgewezen asielzoekers die een terugkeertraject doorlopen. Bepaalde mensen zijn vrijgesteld van
overdracht naar een terugkeerplaats. Zij krijgen een terugkeerbegeleiding in de opvangstructuur
voor de duur van de verlenging van de opvang.
1. DE INSTRUCTIE DWINGT EEN AFGEWEZEN ASIELZOEKER OM BINNEN DE 3 DAGEN
NA DE AFWIJZING TE KIEZEN VOOR VRIJWILLIGE TERUGKEER. ENKEL ZIJ DIE OP DAT
MOMENT AL KIEZEN, KRIJGEN VERDER ONDERDAK IN EEN TERUGKEERLOCATIE EN
30 DAGEN OM HET LAND TE VERLATEN.
De achterliggende filosofie van de korte termijn van drie dagen is dat asielzoekers al tijdens hun
asielprocedure een begeleiding rond terugkeer krijgen. Dat is positief, maar vraagt de juiste
investeringen. Vluchtelingenwerk twijfelt of er voldoende (gevormd) personeel wordt voorzien om
een zo’n intensieve begeleiding tijdens de asielprocedure te bieden.
Bovendien blijkt uit onze eigen ervaring met terugkeerbegeleiding dat bij afgewezen asielzoekers
tot op het laatste moment twijfel en angst blijven hangen. Ervoor zorgen dat asielzoekers zo
vroeg mogelijk in de procedure gaan nadenken over de mogelijkheid dat ze België zullen moeten
verlaten, is noodzakelijk, maar ook erg moeilijk door de angsten die gepaard gaan met een
terugkeer en de hoop die de betrokkenen hebben gevestigd op een verblijf in België.
Bron : Vluchtelingen werk