Nga Daniela Roveda*
Është koha që vendet perëndimore të ndihmojë që të kthehen në vendet në zhvillim paratë e vjedhura nga plaçkitjet dhe llogaritë e fshehura në bankat e huaja nga udhëheqës të korruptuar. Pas disa muajsh punë, javën e kaluar Banka Botërore ka publikuar një dokument shumë të dobishëm për të gjitha kombet, viktima të krimeve të tilla: një doracak i cili shpjegon se si të fillojnë procesin e gjatë dhe kompleks ligjore për të identifikuar llogaritë e mbajtura nga ish-diktatorët, kryetarë Shtetesh, Ministrat dhe zyrtarë të lartë fajtorë për përvetësim, dhe të kërkojë nga autoritetet kompetente për të ngrirë dhe për të filluar procesin ligjor për konfiskimin dhe kthimit e parave.
Manuali “Asset Recovery Handbook” është edhe dëshmia e angazhimit të përtërirë të botës perëndimore në këtë front. Një front që në të kaluarën u ka dhënë në vendet në zhvillim shumë zhgënjime dhe frustrime. Shumë rrallë, sistemet bankare Perëndimore bashkëpunojnë plotësisht për të gjetur njerëzit ose personat e vërtetë të llogarive të dyshimta, sepse shumë shpesh pretekstet burokratike kanë penguar procesin e praktikës ligjore, shumë shpesh iter-i ligjor për sekretit bankar të klientëve të tyre e kanë bërë të pamundur për të marrë paratë e vjedhura.
Shifrat janë të habitshme. Për shembull institucioni për rikthimin e pasurive të grabitura “Stolen Asset Recovery Initiative”, një ndërmarrje e përbashkët midis Bankës Botërore dhe Kombet e Bashkuara, vlerëson se çdo vit në vendet në zhvillim të parë zhduket jashtë vendit nga 20 në 40 miliardë dollarë si ryshfet, përvetësime dhe akte të ndryshme të korrupsionit . Gjatë 15 viteve të fundit vetëm 5 miliardë dollarë janë gjetur dhe riatdhesuar. Me shifra të tilla, këto kombe mund të shtronin çdo vit rreth 50 mijë kilometra rrugë, ujë të rrjedhshëm për 50 milion familje.
Në rastet më të spikatura është padyshim ish-Presidentit i Nigerisë Sani Abacha, i cili arriti të marrë në xhepin e tij ekuivalentin e 27% të PBB-së kombëtare, rreth 5 miliardë dollarë brenda pesë viteve përpara se të rrëzuar në 1998. Në vitin 2005, Nigeria ishte në gjendje të merrte gjysmë miliardë dollarë, vlerë të mallrave të vjedhura nëpërmjet bashkëpunimit me autoritet zvicerane, një ngjarje konsiderohet si mjaft të veçantë, edhe pse rëndësia është e barabartë me shumën në e dhjeta e totalit.
Bashkëpunimi i autoriteteve bankare zvicerane ishte vendimtare në rastin Nigerisë,por pengesat ligjore kanë provuar deri tani se janë të pakapërcyeshme, si është për shembull për një kërkesë të ngjashme të Haitit, e cila nuk ka qenë ende në gjendje për të marrë një kthim të parave të vjedhura nga diktatori Jean Claude Duvalier i rrëzuar ën vitin 1986.
Pikërisht një ditë para tërmetit të 13 janarit, Gjykata Supreme e Zvicrës në fakt ka refuzoi kërkesën për të ngrirë llogaritë e Duvalier, sepse krimet e pretenduara të kryera nga ish-diktatorit kishin rënë nga tejkalimi i procedurave ligjore.
Ky rast ka ngjallur një polemikë në Zvicër për të bindur parlamentin për të paraqitur një projekt-ligj për ta bërë më të lehtë kthimin e parave të vjedhura. Rastet si ai i Haitit dhe Duvalier që zvarritet për më shumë se njëzet vjet në gjykatat zvicerane shpjegojnë dobinë e jashtëzakonshme të manualit të Bankës Botërore.
Dhe theksojnë nevojën për një qëndrim pro-aktiv nga bota perëndimore financiare, dhe bashkëpunim më të madh në mes institucioneve private (bankat) dhe atyre publike (qeveritë dhe gjykatat). Një dokument i aprovuar në shtator nga G-20 i jep përgjegjësinë financiare qendrave ndërkombëtare për të luftuar eksportin e parave të vjedhura. Perëndimi mund të bëjë më shumë.