Flori i verdhë dhe kongjij të zinj

BALIL GJINI 

Nga Salomoni në ditët tona: Gojëdhënat, mitet, modelet ku njerëzimi ka shprehur fantazitë dhe qëndrimin e tij për floririn. Arroganca dhe banaliteti i parasë për të mposhtur të bukurën

Njeriu që zharg këmbët para meje, që e drejton telekomandën e televizorit drejt qiellit dhe rreket të fikë me të llambadhën e diellit, ka qenë një nga ata që përmirrte në majë të gjembit, një nga ata që, teksa drekonte në një nga restorantet luksoze të Milanos, i thotë pronarit:

-Zotëri, sa kushton ajo kanarina që këndon aq bukur në kafaz?
-Pesëqind mijë franga, shkëlqesi- i përgjigjet tjetri.

-Hak fare. Na tani: ja ku i ke gjashtëqind mijë dhe hiqma sysh. Merre, there, rripe dhe na i sill të pjekur në tabaka.

Tek fabula e kësaj ngjarje ne mund të shikojmë gjithë arrogancën dhe banalitetin e parasë për të poshtëruar të bukurën, por edhe epshin e panginjur ndaj saj.

Dy modelet ekstreme, me të cilat njerëzimi ka shprehur fantazitë dhe qëndrimet ndaj floririt janë Mida dhe Princi i Lumtur i Oscar Wilde-it.

Mida, mbreti i famshëm është i pasur sa s'ka. Po tamaqarllëku s'e lë rehat: i lutet Zotit të bëjë të mundur që çdo gjë që prek t'i shndërrohet në flori.

Dhe ngjet pikërisht ashtu: Mida prek ujin dhe s'e pi dot, sepse i shndërrohet në ar, prek bukën dhe i ngjet e njëjta gjë. Prek fëmijët dhe i shndërrohen në statuja. Sa herë kam lexuar për të jam habitur se përse vallë kishte veshë të gjatë gomari, të cilët i fshihte nën një kësulë.

Princi është modeli tjetër: është një statujë që i dhuron një dallëndysheje xhevahiret e unazave, safirët e syve, dhe të gjithë arin me të cilin i është ndërtuar trupi, me qëllim që t'ua shpërndajë të varfërve.

Kur prej tij s'ka mbetur veçse një gërmadhë metalike, aty pranë kalon kryetari i bashkisë. I pashpirt, xhagajdhur e derdimen si i gjithë xhinsi i injorantëve, stërgjysh besnik i të gjithë kryetarëve të bashkive të vendit tonë, ai urdhëron që metali të shkrihet dhe të ndërtohet me të statuja e tij.

Toidhjo kryetarët tanë: veç këta të fundit s'kanë aq klas sa të kërkojnë një statujë lavdie. U mjafton hëpërhë që metalin e vjedhur ta shesin si skrap.

Me dhjetëra gojëdhëna e mite ka për thesaret e floririt, për gjarpërinj, demonë që ruajnë arkat e sënduqet e fshehta. Flaka e floririt mund të shndërrohet aty për aty në një gjuhë dragoi, por edhe në kongjij e shkrumb, sapo e sheh syri njerëzor.

Ashtu siç vëren Frojdi ka një lidhje të çuditshme midis floririt e jashtëqitjes. Kjo lidhje nuk qëndron vetëm tek ana formale e ngjyrës, por edhe tek cilësitë e brendshme të tyre, si fshehtësia, ndjenja e fajësisë, pisllëku e fëlligështia. Vini re disa nga pasanikët tanë të rinj si e përdorin paranë: vuvazi, pa u ndjerë. Ti mund të dëgjosh vetëm një zhurmë të lehtë kërr-kërr në trarët e buxhetit të shtetit dhe të shohësh atë ëndë të verdhë që bie përdhe prej brerjes që bëjnë molat e nëpunësve.

Nuk ka dyshim se dragonjtë e lashtë që villnin flakë të verdhë nga goja janë shndërruar sot në banka. Vetëm bankat janë të afta që atë afsh e zjarrmi të floririt ta shuajnë e ta tresin brenda rropullive të tyre metalike.

Por ka një ndryshim: bankat e kanë fshehur në thellësitë e tyre pamjen përbindshmërore prej kthetrash e zhguajsh (kasafortat, zinxhirët, munxat) dhe kanë lënë përjashta pamjen e hajthme prej zogu: qelqet, farfuritë, lulet. Por provo të ftillosh si është vënë pasuria në to dhe dragoi mitik do të zgjohet vrikthi me piskama të mynxyrshme.

Një nga të shtatë mrekullitë e botës është edhe statuja e Athinasë, e gjitha në ar. Por Fidia, skulptori që e ndërtoi statujën, përpara se të hapte dyert e të futej në histori, iu desh të hapte dyert e të futej në burg. Ai u akuzua se e kishte përvetësuar për vete një pjesë të floririt me të cilën u ndërtua statuja. Ç'ishte vallë ajo forcë që e shtyti skulptorin e famshëm drejt një veprimi të tillë? Mos vallë Fidia ishte vetë një demon, apo demoni ishte brenda materies me të cilën punonte dhe e yshtte, e miklonte e joshte në qejfe e orgjira përrallore?

Skulptorin e shtyti në këtë nismë Perikliu, burri i famshëm i shtetit, dhe ishte po ai që i vuri prangat. Apo mos, vallë, dënimi i Fidias s'u bë për shkak të korrupsionit, por për xhelozinë dhe zilinë e pushtetit ndaj artit?

Në vendin tim korrupsionin e bëjnë vetë të pushtetshmit, të cilët ngjajnë me Perikliun aq sa ngjan hardhuca me krokodilin. Në tavolina e biseda, sa here bie fjala për një temë të tillë, nga goja e tyre, siç do të thoshte Niçja, zvarritet kjo frazë e bukur larushe: "kështu bëjnë edhe në Europë".

Eh, na duhet ta themi fare açik: ata që bëjnë korrupsionin në Shqipëri janë qenie që i kanë zbritur një nga një shkallët e evolucionit, sa do ta kishin lenë me sy të gërdoqur dhe vetë Darvinin: njeri, majmun, gjitar, zvarranik, qenie njëqelizore. Tashmë janë thjesht ameba njëqelizore që kryejnë veç dy funksione: thithin dhe jashtëqitin. Kaq. Dhe yjet rrinë e vështrojnë. 
I vetmi njeri për të cilin Zoti bëri nijet që të kishte edhe mençurinë dhe pasurinë ishte i biri i Davidit, Salomoni.

Thonë se kryqëzatat u bënë për të zbuluar thesaret e tij, në tempullin e Jeruzalemit, floririn dhe misteret e kabalës. Ishte i pari që hapi angarinë për ndërtimin e tempullit të famshëm: shtatëdhjetë mijë mbartës peshash dhe tetëdhjetë mijë gurgdhendës. Grumbullonte në vit më shumë se njëzet mijë kilogram ar.

Të gjitha enët e mobiliet e pallatit ishin prej ari, apo fildishti dhe në Jerusalem kishte më shumë argjend, se sa gurë. Kishte shtatëqind gra, pothuajse mbretëresha, dhe më shumë se treqind shemra. Thuhet se ishin bash këto që ia prishën zemrën. Por ne që njohim forcën zvetënuese të floririt e kemi të pamundur ta besojmë këtë version...

Aty në fillim të viteve 1990, një dervish gjysmë i çmendur më thoshte se po të gjendej libri i famshëm i Solomonit mund të bëheshim të famshëm brenda ditës. E kotë t'i shpjegoja se vendi ku jetonim s'ishte Jeruzalemi, por një qytet humbaraq i globit, kurse mua vetë do të më mjaftonte të bëhej ai i pasur, e në defosun vafshin të gjitha.

Ai seç gjeti nja dy aparate për kërkimin e floririt dhe filloi kuturisjen gomaradhe më gomaradhe e rrënojë më rrënojë. Pas nja dy vjetësh kërkuesit u sëmurën prej rrezatimit dhe rezultuan impotentë.

Por Zoti, si për ironi të gjërave, ka bërë nijet që përveç Solomonit të jetë edhe dikush tjetër më i pasuri në botë. Është një midhje që ngjiz mes guaskave të saj perlën. Po, pra, ajo, midhja, e flashkët, qullace, estetike. Zia s'mbaron këtu, sepse ka edhe më keq: është një midhje e sëmurë. Ka edhe më: i duhet ta ngjizë në terr dhe në errësirë, në thellësi të oqeanit.
Dhe Zoti, ashtu si e ngjiz këtë thesar, ashtu edhe e shpërndan.

Mbyll sytë dhe e hedh ku të mundë. Kësisoj, ne shohim se zotërues të pasurive përrallore janë ca midhje njerëzore të allasojshme, injorantë, pa din e iman. Zot amator, hakmarrës, apo shakaxhi cinik? Apo hatërmbetur prej Solomonit si bën më bashkë mençurinë dhe pasurinë.

Floriri është i aftë që ato ethe e zjarrmi që të kall në trup të t'i heqë po vetë. Kësisoj Geringu kishte një enë të ndërtuar prej xhevahiresh, bizhush e gurësh të çmuar, tek e cila shtinte ujë kur ishte nervoz. Kallte duart në ujë, priste pak, dhe qetësia vinte vetiu.

Njeriu që zharg këmbët para meje, që e drejton telekomandën e televizorit drejt qiellit dhe rreket të fikë me të llambadhën e diellit, ka qenë një nga ata që përmirrte në majë të gjembit, një nga ata që, teksa drekonte në një nga restorantet luksoze të Milanos, i thotë pronarit t'i rrjepë kanarinën që këndonte në kafaz.

Ishte teka dhe kapriçoja e një njeriu që kishte vënë miliarda përmes drogës e prostitucionit, që e shkonte ditën nën hijen e freskët të lisit gjethegjerë të parasë dhe tallej me të gjitha vlerat që kishte krijuar njerëzimi.

Tashmë qesh dhe shtyp telekomandën. Në sytë e dij dielli shuhet dhe kudo përreth mbretëron shkrumbi i natës. Thamë që floriri lind mes shtresave të shkrumbosura të qymyrgurit. Por shkrumbi i njeriut që mban telekomandën në dorë vërtet është i zi dhe i errët, por është impotent për të lindur sërishmi floririn...