LEKSION PËR STUDENTËT E ARTIT Nga Oscar WILDE

NJË PIKTURË NUK KA KUPTIM, PËRVEÇ BUKURISË TË SAJ; NUK
KA MESAZH PËRVEÇ GËZIMIT TË SAJ. KJO ËSHTË E VËRTETA E
PARË RRETH ARTIT QË JU KURRË NUK DUHET TA HUMBISNI
NGA SYTË. NJË PIKTURË ËSHTË NJË GJË THJESHTËSISHT


Në leksionin që e kam për
privilegj që ta mbaj para
jush sonte unë nuk
dëshiroj që t’ju jap ndonjë përkufizim
abstrakt të së bukurës,
përgjithësisht. Sepse ne që
punojmë në fushat e artit, s’mund
të pranojmë ndonjë teori të së
bukurës në shkëmbim të vetë të
së bukurës, dhe duke qenë shumë
larg nga dëshira për ta izoluar atë
në një formulë duke thirrur intelektin,
ne, përkundrazi, kërkojmë ta
materializojmë atë në një formë që
i jep gëzim shpirtit me anën e ndjenjave.
Ne duam ta krijojmë atë,
jo ta përcaktojmë atë. Përkufizimi
duhet të ndjekë veprën: vepra nuk
duhet të përshtatë vetveten sipas
përkufizimit.
Në të vërtetë, asgjë nuk është më
e rrezikshme për artistin e ri se ndonjë
konceptim i bukurisë ideale: ai është
tërhequr vazhdimisht prej saj ose në
bukurinë e dobët ose në abstraksionin
e pajetë: ndërsa për të prekur idealin
përgjithësisht ju nuk duhet ti rripni
asaj vitalitetin. Ju duhet ta gjeni atë
në jetë dhe ta rikrijoni në art.
Atëherë, ndërsa, në njërën anë
unë nuk dëshiroj t’ju jap juve ndonjë
filozofi të bukurisë, (sepse, ajo që
dëshiroj sonte është të hetoj sesi ne
mund të krijojmë art, jo sesi ne
mund të flasim për të), në anën tjetër
unë nuk dëshiroj të merrem me
ndonjë gjë si për shembull historia e
artit anglez.
Sa për të filluar, një shprehje e
tillë si arti anglez është një shprehje
pa kurrfarë kuptimi. Dikush, njëlloj,
duhej të fliste gjithashtu për matematikën
angleze. Arti është shkenca e
së bukurës, dhe matematika shkenca
e së vërtetës: nuk ekziston shkollë
nacionale e ndonjërës prej tyre. Në
realitet, një shkollë nacionale është
vetëm një shkollë provinciale. Madje
nuk ekziston as ndonjë gjë e tillë si
një shkollë arti. Ekzistojnë vetëm
artistë; kjo është e gjitha.
Dhe për sa i përket historive të
artit, ato janë krejt të pavlera për ju,
po të mos jeni duke kërkuar harresën
spitullaqe të ndonjë profesoriati arti.
Nuk ka vlerë për ju të dini datën e
Perugino-s ose vendlindjen e Salvator
Rosa-s: gjithçka që duhet të mësoni
rreth artit është të dalloni një
pikturë të mirë, kur e shihni atë, nga
një pikturë e keqe, kur e shihni gjithashtu.
Për sa i përket kohës së artistit,
të gjitha veprat e mira duken
përpiktazi moderne: një pjesë e një
skulpture greke, një portret nga Velasquez
– janë gjithmonë moderne,
gjithmonë i përkasin kohës sonë.
Dhe për sa i përket nacionalitetit të
artistit, arti nuk është nacional por
universal. Pastaj, në lidhje me arkeologjinë
shmangeni atë plotësisht:
arkeologjia është vetëm shkenca e krijimit
të shfajësimeve për artin e keq;
ajo është shkëmbi në të cilin shumë
artistë të rinj mbyten dhe shkatërrohen;
ajo është humnera nga e cila
asnjë artist, i vjetër apo i ri, nuk kthehet
kurrë. Ose, nëse ai kthehet, është
kaq i mbuluar me pluhurin e
epokave dhe me mykun e kohërave,
saqë ai është krejt i panjohur si një
artist, dhe duhet ta fshehë veten për
ditët që i kanë mbetur nën kapelën e
një profesori ose vetëm si një ilustrator
i historisë së lashtësisë. Sa e pavlerë
është arkeologjia në art ju mund
ta vlerësoni nga fakti e të qenit të saj
shumë popullore. Popullariteti është
kurora e dafinave të cilën bota e vendos
mbi artin e keq. Çfarëdo që është
popullore është gjë e gabuar.
Atëherë, pasi unë nuk do t’ju flas
rreth filozofisë të së bukurës, ose
rreth historisë së artit, ju do të pyesni
se për çfarë do të flas sot. Subjekti
i leksionit tim sot është ajo çka e bën
artistin dhe ajo çka një artist bën;
cilat janë marrëdhëniet e artistit me
ato që e rrethojnë, cili është edukimi
që artisti duhet të marrë dhe çfarë
është cilësia e një vepre të mirë arti.
Tanimë, për sa i përket marrëdhënieve
të artistit me ato që e rrethojnë,
me të cilat unë nënkuptoj
epokën dhe vendin në të cilin ai ka
lindur. I gjithë arti i mirë, siç e kam
thënë dhe më përpara, nuk ka të bëjë
fare me ndonjë shekull të veçantë;
por ky universialitet është cilësia e
veprës së artit; kushtet që e prodhojnë
këtë cilësi janë të ndryshme.
Mendoj se ajo që ju duhet të bëni
është që të kuptoni plotësisht epokën
tuaj, me qëllim që të largoheni plotësisht
prej saj; duke kujtuar që ju nëse,
në fund të fundit, jeni një artist, ju
nuk do të jeni tellalli i një shekulli,
por mjeshtri i përjetësisë, që gjithë
arti mbështetet në një princip dhe
që vetëm konsideratat e përkohshme,
në fund të fundit, nuk janë principe,
që ata të cilët ju këshillojnë që ta bëni
artin tuaj një përfaqësues të shekullit
të nëntëmbëdhjetë po ju
këshillojnë të prodhoni një art të
cilin fëmijët tuaj do ta quajnë të
vjetruar. Por ju do të më thoni që kjo
është një epokë jo artistike, që ne jemi
një popull jo artistik dhe që artisti
vuan shumë në këtë shekullin tonë
të nëntëmbëdhjetë.
Sigurisht që vuan. Unë,
përkundër gjithë njerëzve, nuk do ta
mohoj këtë. Por, sillni ndërmend që
kurrë nuk ka ekzistuar një epokë artistike,
ose popull artistik që nga fillimet
e botës. Artisti ka qenë dhe do
të jetë gjithmonë një përjashtim i
mrekullueshëm. Nuk ekziston epokë
e artë për artin; ekzistojnë vetëm
artistë të cilët kanë krijuar atë që është
më e artë se sa ari.
Çfarë? Ju do të më thoni mua: – Grekët?
A nuk ishin ata një popull artistik?
Mirë pra, grekët sigurisht nuk
ishin, por, ndoshta, ju kini parasysh
athinasit, qytetarët e njërit prej njëmijë
qyteteve.
A mendoni ju që ata ishin një
popull artistik? Le t’i marrim ata në
kohën e zhvillimit të tyre më të lartë
artistik, në pjesën e dytë të shekullit
të pestë para Krishtit, kur ata kishin
poetët më të mëdhenj dhe artistët me
të mëdhenj të botës antike, kur Parthenon-
i çohej në harmoni sipas urdhrave
të Fidias, kur filozofi fliste për
urtinë në hijen e një portiku të pikturuar,
dhe tragjedia shtrihej në
përkryerjen e procesionit dhe në
patosin përmes mermereve të
skenës. Atëherë, a nuk ishin
ata një popull artistik? Aspak.
Çfarë është një popull artistik
përveçse një popull që i
do artistët e vet dhe që e
kupton artin e tyre?
Athinasit nuk mund të
bënin asnjërën.
Po si e trajtuan ata
Fidian? Fidias ne i
detyrohemi për epokën
madhështore, jo vetëm në
artin grek, por në të gjithë artin
– ku unë nënkuptoj fillimin e
përdorimit të modelit të gjallë.
Dhe çfarë do të thoshit ju nëse të
gjithë peshkopët anglezë të ndjekur
nga populli anglez zbrisnin nga Exter
Hall-i drejt Royal Academy, një
ditë prej ditësh, dhe përcillnin Sër
Frederick Leighton me një karrocë
burgu në Newgate me fajësimin se
ju ka lejuar të përdorni modele të gjalla
në projektet tuaja për pikturat e
shenjta?
A nuk do të bërtisnit me zë të
lartë kundër barbarizmit dhe puritanizmit
të një ideje të tillë? A nuk do
t’u shpjegonit atyre që mënyra më e
keqe për të nderuar Zotin është të
çnderoni njeriun i cili është i bërë
sipas imazhit të Tij dhe është vepër e
duarve të Tij; a nuk do t’u shpjegonit
që nëse dikush dëshiron të pikturojë
Krishtin ai duhet të gjejë personin
më të ngjashëm me Krishtin që
mund të gjendet dhe nëse dikush
dëshiron të pikturojë Zojën mund të
gjejë vajzën më të dlirë që njeh ai?
Anukdotëvërsuleshitdhedotëbënit
shkrumb e hi Newgate-in, nëse është e
domosdoshme, dhe të thoni që një gjë e
tillë është pa paralel në histori?
Pa paralel? Po pra, kjo është pikërisht
ajo që bënë athinasit.
Në dhomën e mermereve të Parthenon-
it, në Muzeun Britanik, ju
do të shihni një mburojë mermeri në
mur. Mbi të janë dy figura; ajo e një
burri fytyra e të cilit është e fshehur
përgjysmë, tjetra e një burri me tiparet
hyjnore të Perikliut. Vetëm për
realizimin e saj, për paraqitjen në një
basoreliev, të marrë nga historia e
shenjtë greke, të imazhit të burrit të
madh të shtetit i cili qeveriste
Athinën aso kohe, Fidia u plas në qeli
dhe atje, në burgun publik të Athinës,
vdiq artisti suprem i botës së vjetër.
Dhe ju mendoni që kjo ishte rast
i veçantë? Shenja e një epoke filisti
nase është ulërima imoralitetit
drejtuar kundër artit, dhe kjo ulërimë
u ngrit nga populli athinas kundër
çdo poeti të madh apo mendimtari të
kohëve të tyre – Eskilit, Euripidit,
Sokratit. Ishte e njëjta gjë me Firencen
e shekullit të trembëdhjetë. Artet
e mira të dorës janë të përshtatshme
për esnafët jo për popullin. Në momentin
që esnafët e humbën fuqinë e
tyre dhe populli vërshoi brenda, bukuria
dhe ndershmëria e veprës vdiq.
Dhe kështu, kurrë mos fol për një
popull artistik; kurrë nuk ka ekzistuar
një gjë e tillë.
Por, ndoshta, ju do të më tregoni
mua që bukuria e jashtme e botës
është zhdukur thuajse plotësisht nga
ne, që artisti nuk banon më në mes
të rrethinave të hirshme të cilat, në
epokat e shkuara, ishin trashëgimia
natyrale e çdonjërit dhe që arti është
shumë i vështirë në qytezën tonë të
pahirshme, ku, pasi shkoni në punën
tuaj në mëngjes ose pasi ktheheni
prej saj mbrëmjeve, ju duhet të kaloni
nga rruga në rrugë nëpër arkitekturën
më budallaqe e më të marrë që
ka parë bota ndonjëherë; arkitekturë
ku çdo formë e këndshme greke është
shprishur e dhunuar, ku
çdo formë e këndshme gotike
është shprishur e
dhunuar, duke reduktuar tre
të katërtat e shtëpive të Londrës
tek të qenit vetëm si
kuti katrore të proporcioneve
më të poshtra, aq të ronitura
sa dhe të tymosura, aq
të varfra sa dhe pretendimet e tyre –
dera e hollit gjithnjë në ngjyrën e
gabuar dhe dritaret në përmasa të
gabuara dhe ku, (madje kur ju të
lodhur prej shtëpive ktheheni për të
soditur vetë rrugën), nuk keni asgjë
për të parë përveç mbulesave të oxhakëve,
njerëzve me pako sanduiçi,
kutive postare të kuqe dhe e bëni
madje këtë me rrezikun e të shtypurit
prej një omnibusi ngjyrë smeraldi.
A nuk është arti i vështirë, do të
më thoni mua, në rrethina të tilla si
këto? Sigurisht është i vështirë, por
arti nuk ishte asnjëherë i lehtë; ju
vetë nuk do të dëshironit të ishte i
lehtë; dhe, përveç kësaj, asgjë nuk e
ka vlerën e të bërit përjashto atë që
bota e quan të pamundur.
Por, ju nuk çani kokë të merrni
përgjigje vetëm nga një paradoks.
Cilat janë marrëdhëniet e artistit me
botën e jashtme, dhe cili është rezultati
i humbjes të rrethinave të bukura
për ju, është një nga çështjet më
të rëndësishme të artit modern; dhe
nuk ekziston pikë mbi të cilën Z.
Ruskin këmbëngul në mënyrë të tillë
që dekadenca e artit ka rrjedhur nga
dekadenca e gjërave të bukura; dhe
që kur artisti nuk mund të ushqejë
sytë e tij me të bukurën, e bukura
largohet nga vepra e tij.
Unë kujtoj se në një nga leksionet
e tij, pas përshkrimit të pamjes
së ndyrë së një qyteti të madh anglez,
ai vizaton për ne një pikturë të
asaj çka kanë qenë rrethinat artistike
shumë kohë më parë.
Mendoni, thotë ai, me fjalët e
imagjinatës perfekte, piktorike, bukurinë
e të cilave unë mund ta imitoj vetëm
paksa, mendoni se çfarë ishte skena e
cila prezantohej, në shëtitjen e tij pasditeve,
para një modeluesi të shkollës
gotike të Pizës – para Nino Pisano-s
ose ndonjërit prej pasuesve të tij:
Në secilën anë të një lumi të
kthjellët ai shihte një vijë pallatesh
më të shndritshme akoma, me harqe
dhe me shtylla si dhe të shtruara me
porfir në të kuqe të thellë e me serpentinë;
përgjatë molit para portave
të tyre kalëronin trupa kalorësish,
fisnikë në pamje dhe në formë, verbues
në kreshtë dhe në mburojë; kali
dhe njeriu një labirinth ngjyre më vete
dhe drite reflektuese – thekët e purpurt,
e argjendtë dhe të ngjyrë alli
duke rrjedhur mbi gjymtyrët e forta
dhe mbi rrugën ushtuese, si dallgë
deti mbi shkëmbinjtë në perëndim.
Duke u hapur mbi secilën anë të lumit
kishte kopshte, oborre dhe manastire;
vargje të gjata kolonash të
bardha midis kurorave të hardhive;
ngritja e shatërvanëve nëpër gonxhet
e shegëve dhe portokallëve: dhe
ende përgjatë rrugëzave të kopshteve,
nën të kuqen dhe midis të kuqes së
hijeve të shegëve, duke lëvizur ngadalë,
grupet e grave më të dlira që Italia
kish parë ndonjëherë – më të dlira
sepse ishin më të pastrat dhe më të
mençurat; të edukuara me dijet më
të larta si dhe në gjithë artin oborrtar
– në vallëzim, në këngë, në zgjuarsinë
e ëmbël, në nxënien e lartë,
në kurajën më të lartë, në dashurinë
më të lartë – të afta njëlloj të mbushin
me gëzim, të magjepsin apo të
mbrojnë shpirtrat e burrave. Përmbi
gjithë këtë peizazh të jetës të përkryer
njerëzore, çohej kupola dhe kulla
e kambanës të ndezura nga alabastri
i bardhë dhe ari: përtej kupolës dhe
kullës së kambanës shpatet e kodrave
të gjera zbardhonin nga ngjyra e degëve
të ullinjve; larg kah veriu, përmbi
një det të purpurt të majave të rënda
të Apenineve, malet e kthjellëta,
shpatet e mprehta të Carrara-s lartësonin
flakët e tyre të palëkundshme
të majave të mermerta në qiellin e
qelibartë; vetë deti madhështor, duke
u djegur me hapësirën e dritës, shtrihej
nga këmbët e tyre deri tek
ishujt Gorgonianë; e përmbi të gjitha
këto, gjithnjë i pranishëm, afër apo
larg (i parë midis gjetheve të hardhive,
i imagjinuar me gjithë
marshimin e tij reve në rrjedhën e
Arno-s, apo i vendosur me thellësirën
e blusë ngjitur, përkundrejt flokëve
të arta dhe fytyrës përvëlonjëse të
zojes dhe kalorësit), ai qiell i pashqetësuar
dhe i shenjtëruar, i cili
ishte tek të gjithë njerëzit, në ato ditë
të besimit të pafaj, vërtet vendbanimi
i padiskutueshëm i shpirtrave,
njëlloj siç ish toka e njerëzve; dhe i
cili hapej drejtpërdrejt nëpërmjet portave
të reve dhe velit të vesës në
brendësi të madhështisë të botës së
përjetshme; – një qiell parajsor në të
cilin çdo re që kalonte ishte me të
vërtetë koçi e një engjëlli, dhe çdo
rreze e mbrëmjes dhe e mëngjesit të
vet derdhej prej fronit të Zotit.
A mendoni ju atë si një shkollë
dizajni?
Pastaj shikoni në pamjen e mërzitshme,
monotone të ndonjë qyteti
modern, në veshjet e zymta të burrave
dhe grave, në arkitekturën e pakuptimtë
dhe të pavlerë, në rrethinat e
pangjyra dhe të frikshme. Pa një jetë
të bukur nacionale, jo vetëm skulptura,
por të gjitha artet do të vdesin.
Mirë, për sa i përket ndjenjës religjioze
të mbylljes së pasazhit, unë
nuk mendoj se kam nevojë që të flas
rreth saj. Religjioni buron nga ndjenja
religjioze, arti nga ndjenja artistike:
ju kurrë nuk e ngatërroni
njërën me tjetrën; po të mos keni
mbjellë rrënjën e duhur nuk keni për
të marrë lulen që prisni; dhe, nëse
një njeri sheh në një re koçinë e një
engjëlli, ai ndoshta do ta pikturojë
atë krejt ndryshe nga një re.
Por, për sa i përket idesë së
përgjithshme të pjesës më të parë të
kësaj pjese të këndshme proze, a është
realisht e vërtetë që rrethinat e bukura
janë të nevojshme për artistin? Mendoj
se jo; jam më se i sigurt që jo. Në
të vërtetë, për mua gjëja më jo artistike,
në këtë epokën tonë, nuk është
indiferenca e publikut ndaj gjërave
të bukura, por indiferenca e artistit
ndaj gjërave që quhen të shëmtuara.
Sepse, për artistin e vërtetë, përgjithësisht,
asgjë nuk është e bukur ose e
shëmtuar në vetvete. Me realitetet e
objektit ai nuk ka të bëjë fare, por ka të
bëjë vetëm me dukjen e tij, dhe dukja
është një çështje e dritës dhe e hijes, e
masave, e pozicionit dhe e vlerës.
Dukja është, në fakt, vetëm një
çështje e efektit; ju keni të bëni me
efektet e natyrës dhe jo me gjendjen
reale të objektit. Ato që ju duhet të
pikturoni si piktorë nuk janë sendet
ashtu siç janë, por sendet ashtu siç
duken se janë; jo sendet ashtu siç
janë, por sendet ashtu siç nuk janë.
Asnjë objekt nuk është kaq i
shëmtuar sa, në disa kushte të dritës
dhe hijes, apo në shoqërim të objekteve
të tjera, të mos duket i bukur;
asnjë objekt nuk është kaq i bukur
sa, në disa kushte, të mos duket i
shëmtuar. Besoj që në çdo njëzet e
katër orë ajo që është e bukur duket e
shëmtuar dhe ajo që është e shëmtuar
duket e bukur, të paktën njëherë.
Dhe karakteri i rëndomtë në një
masë të madhe në pikturën tonë angleze
më duket për shkak të faktit që
shumë nga artistët tanë të rinj
shikojnë vetëm drejt asaj që ne mund
ta quajmë “bukuri e gatshme”, ndërsa
ju ekzistoni si artistë që të mos e
kopjoni të bukurën por ta krijoni atë
në artin tuaj, të prisni dhe të vëzhgoni
për të në natyrë.
Çfarë do të thoshit për një dramaturg
i cili nuk do të vendoste në
dramën e tij askënd si karakter
përveçse njerëz të virtytshëm? A nuk
do të thoshit ju që atij i mungonte
gjysma e jetës? Kështu që për artistin
e ri i cili nuk pikturon gjë tjetër
veç gjërave të bukura, unë do të them
që i mungon gjysma e botës.
Mos prisni që jeta të jetë piktorike,
por përpiquni ta shihni jetën në
gjendje piktorike. Këto gjendje ju
mund t’i krijoni për veten tuaj në
studio, sepse ato s’janë veçse gjendje
të ndriçimit. Në natyrë ju mund
të prisni për to, të kërkoni për to, t’i
zgjidhni ato dhe, nëse ju prisni dhe
shikoni, ato do të vijnë.
Natën, në Gower Street, ju mund
të shihni një kuti postare që është
piktorike: mbi argjinaturën e Thamesit
ju mund të shihni policë piktorikë.
Madje as Venecia nuk është gjithnjë
e bukur, po kështu edhe Franca.
Të pikturosh atë që sheh është
një rregull i mirë në art, por të shohësh
atë që ja vlen të pikturohet është
një gjë shumë më e mirë. Shiheni
jetën në gjendje piktorike. Është më
mirë të jetosh në një qytet me mot të
ndryshueshëm sesa në një qytet me
rrethina të këndshme.
Tani, duke parë se çfarë e krijon
artistin dhe çfarë artisti krijon, kush
është artisti? Është një njeri që jeton
midis nesh i cili përmbledh në
vetvete të gjitha cilësitë e artit më
fisnik, vepra e të cilit është një gëzim
për gjitha kohërat, i cili është,
vetëm ai, një mjeshtër i të gjitha kohërave.
Një njeri i tillë është Z.
Whistler.
* * * *
Por, do të thoni ju, veshjet moderne,
kjo është një gjë e keqe. Nëse
ju s’mund të pikturoni një rrobë të
zezë atëherë nuk mund të pikturoni
jelekun e mëndafshtë. Veshja e shëmtuar
është më e mirë për artin – fakte
të të dukurit, jo të objektit.
Çfarë është një pikturë? Së pari,
një pikturë është një sipërfaqe e ngjyrosur
bukur, thjesht, me një mesazh
ose kuptim spiritual për ju jo më të
madh sesa një fragment pikant i qelqit
Venecian ose një pllakë blu nga
muri i Damaskut. Ajo është, së pari,
një gjë e pastër dekorative, një
kënaqësi kur e sheh.
Të gjitha pikturat arkeologjike që
ju bëjnë të thoni “Sa e çuditshme!”,
të gjitha pikturat sentimentale që ju
bëjnë të thoni “Sa e trishtë!”, të gjitha
pikturat historike që ju bëjnë të thoni
“Sa interesante!”, të gjitha pikturat
që nuk ju japin menjëherë
një gëzim të tillë artistik që t’ju
bëjnë të thoni “Sa e bukur!”, janë
piktura të këqija.
* * * *
Ne kurrë nuk e dimë se ç’do
të bëjë një artist. Sigurisht që
jo. Artisti nuk është një specialist.
Të gjitha ndarjet e tilla si piktorë kafshësh,
piktorë peizazhi, piktorë të
lopëve skoceze në një mjegull angleze,
piktorë të lopëve angleze në një
mjegull skoceze, piktorë të kuajve të
garave, piktorë të bulldogut gjuetar,
të gjitha janë të përcipta. Nëse një
njeri është artist ai mund të pikturojë
çdo gjë.
Objekti i artit është të gjallërojë
më hyjnoren dhe më të largëtën e kordave
që krijojnë muzikën në shpirtin
tonë; dhe ngjyra është sigurisht, nga
vetvetja një prezencë mistike brenda
sendeve dhe toni një lloj i rojës.
A jam duke kërkuar, atëherë, për
teknikën e thjeshtë? Jo. Për aq kohë
sa ekzistojnë disa shenja të teknikës
në tërësi, piktura është e papërfunduar.
Po çfarë është të përfunduarit?
Një pikturë është e përfunduar kur
të gjitha gjurmët e punimit dhe të
mjeteve të përdorura për të shkaktuar
rezultatin, të jenë zhdukur.
Në rastin e artizanit – e endësit,
poçarit, farkëtarit – në punën e tyre
ekzistojnë gjurmët e duarve të tyre.
Por kjo nuk ndodh me piktorin, kjo
nuk ndodh me artistin.
Arti nuk duhet të ketë ndjenjë
rreth tij, përveç bukurisë së tij; asnjë
teknikë përveç asaj që ju nuk mund
ta vëzhgoni. Dikush duhet të jetë i
aftë të thotë për një pikturë jo që ajo
është “e pikturuar mirë”, por që ajo
“s’është e pikturuar”.
Çfarë diference ka midis artit absolutisht
dekorativ dhe një pikture?
Arti dekorativ e thekson materialin e
tij: arti imagjinativ e mohon atë. Tapiceria
tregon fijet e saj si pjesë e bukurisë
së vet: një pikturë e mohon kanavacën
e vet: ajo nuk tregon asgjë prej
saj. Porcelani e thekson glazurën e
tij: akuarelet e mohon letrën.
Një pikturë nuk ka kuptim, përveç
bukurisë të saj; nuk ka mesazh përveç
gëzimit të saj. Kjo është e vërteta e
parë rreth artit që ju kurrë nuk duhet
ta humbisni nga sytë. Një pikturë
është një gjë thjeshtësisht dekorative.

NJË PIKTURË NUK KA KUPTIM, PËRVEÇ BUKURISË TË SAJ; NUK
KA MESAZH PËRVEÇ GËZIMIT TË SAJ. KJO ËSHTË E VËRTETA E
PARË RRETH ARTIT QË JU KURRË NUK DUHET TA HUMBISNI
NGA SYTË. NJË PIKTURË ËSHTË NJË GJË THJESHTËSISHT

Përktheu nga origjinali:
Neli NAÇO