Virgjil Muçi
Pas një heshtjeje të gjatë, relativisht të gjatë, Mimoza Ahmeti vjen e na shfaqet me një libër në prozë “Ich liebe dich, Adlia”, i cili, krahasuar me gjithçka që prodhohet e konsumohet në tregun e kuturushëm të librit shqip, ka një brerore vezulluese
Pas një heshtjeje të gjatë, relativisht të gjatë, Mimoza Ahmeti vjen e na shfaqet me një libër në prozë, i cili, krahasuar me gjithçka që prodhohet e konsumohet në tregun e kuturushëm të librit shqip, ka një brerore vezulluese dhe disi sylëbyrëse. Po, tekefundit, kjo nuk përbën ndonjë risi kur flitet për Ahmetin, e cila, edhe sot e kësaj dite, na befason, çudit, mrekullon, trondit e çorodit me gjithçka që del në dritë prej mekanizmit të saj krijues: qoftë penë, penel ose pentagram. Dhe, për hir të së vërtetës, sot, në kohën e konsumit masiv, nuk janë të shumtë ata artistë që janë në gjendje të ngërthejnë vëmendjen e publikut me veprën e tyre. Arti, më shumë se një vlerë e qëndrueshme, konceptohet si një send utilitar, të cilin merre e flake mbasi ia ke pirë hirrën. Këqyrur në tërësi, si një foto në grup, tregimet e M. Ahmetit shëmbëllejnë me ndoca foto të vjetra, bardhë e zi, personazhesh të panjohur, të cilët edhe pse nuk i ke hasur në jetën tënde të ngjallin kujtime, ndjesi, asosacione, reminishenca përmes tipareve që mbartin në vetvete, ndaj dhe të tërheqin pas vetes e të shpien në botë të largëta, çuditërisht të ngjashme e të njohura sikur ke shkelur më parë në to, në mos në ëndërr, atëherë në një jetë tjetër, të mëparshme. Pra, kjo metempsikozë artistike është e pranishme dhe të shoqëron hap pas hapi gjatë gjithë kohës që shfleton çdo faqe të librit.
Tregimin “Vend për njerëz”, autorja e nëntitullon ‘Homazh për Josefina Hawelkan’, i cili, ashtu si të gjitha prozat e shkurtra të këtij libri, pavarësisht se është shkruar në prozë fare mirë mund të lexohet edhe si poezi, Ahmeti na kumton se magjia e një vështrimi diku në një kafene artistësh në Vjenë mund të të shtyjë në mënyrë fatale dhe të të bëjë ta duash një qenie, edhe sikur ajo të jetë hera e vetme në jetë që ti e sheh atë. Pa u rrekur të shpjegojë misterin e magjisë, ajo na përcjell thjesht e me natyrshmëri të përkryer atë pentagram ndjenjash që përfton qenia njerëzore dhe që, me gjasë, është edhe misteri më i madh i botës sonë. Te “Ich liebe dich, Adlia”, kallëzimi që i jep titullin vëllimit, shkrimtarja bën një hapje që për voli ne e quajmë poetike: “Në brigjet e bukura të jugut të Shqipërisë që janë aq të vetëmjaftueshme sa kanë mbetur ende të virgjëra, domethënë jeta aty vetëm sa ka hedhur një hap drejt modernes, në këto brigje u shfaq një mëngjes të kthjellët, në peizazhin e sapozbuluar nga drita një grua e gjithëkohshme”. Dhe befas, si kontrapunkt me imazhin e krijuar, autorja na bën me dije se është e zhgënjyer nga emri i stisur i asaj që ajo e quan me terma biblikë: grua e gjithëkohshme, emër që gruaja në fjalë e ka marrë mbasi është konvertuar në të krishterë. Në të vërtetë, ne kuptojmë që konvertimi është një akt formal, një lloj burokracie e hierarkisë kishtare, ngaqë krejt ekzistenca e personazhit të përmendur është ndërtuar mbi kulturën e të qenit e krishterë. Fill paskëtaj nis tregimi, më sak portreti i dhimbshëm i një gruaje, e cila i ka dhuruar jetës gjithë çka ka pasur dhe ka më të shtrenjtë, ndërkohë që ajo, pra, jeta, i ka falur pak dashuri dhe shumë dhimbje e zhgënjime; këtë raport të shprishur, të zhdrejtë rreket të hulumtojë autorja. Kjo Love Story (termi është i Ahmetit), shkon përtej çdo realizmi dhe rrok një dimension të ri, të panjohur më parë, në një cak, që nuk e përcaktojmë dot qartë nëse është kufiri ndarës apo vija përbashkuese, midis fikcionit dhe realitetit. Në dy prozat e mëpasme “Shkaqet e trazirës në Ballkan…” dhe “Mbetet të sillemi bukur”, të cilat, duke qenë se janë më fort ese sesa rrëfenja artistike, kanë një status të ndërmjetëm, Ahmeti përsiat rreth raportit mes artistit dhe politikës, ndjenjës së fajit dhe pafajësisë si cinizëm intelektual e kulturor, duke dashur që të zhbirilojë disa nga ngjarjet më traumatike që përjetoi Ballkani pas viteve 1990, lufta në Bosnje dhe kaosi i vitit 1997 në Shqipëri. Pavarësisht nga elementët fantastikë e surrealë që autorja përdor, madje, pikërisht për shkak të tyre, narracioni, paradoksalisht, vjen e bëhet realist, personazhet më konkretë e të prekshëm, çka e josh lexuesin ta receptojë e asimilojë lehtësisht verbin e saj poetik. “Të shkruaj? Po, a mundet pena ime të bëhet shpatë?” Kjo është dilema, brenga që e bren shkrimtaren kur këqyr që gjithçka rreth e qark saj: patriotizmi, politika (e cila është nën nivelin e kontrabandës – përkufizimi është i Ahmetit), kultura e më the e të thashë, janë korruptuar e zvetënuar, madje deri në atë shkallë sa “dëshira për të mbetur i pacenuar do të rrënojë botën”.
Ka diçka të parrokshme tërësisht në lojën e Mimoza Ahmetit me prozat e saj, veçmasi ato që përmbyllin këtë vëllim: “Fantazma në RER”, “Fitorja”. Në çastin kur ti si lexues mendon se ke e kapur regjistrin e duhur të leximit, fjala vjen, karakterin fikcional të prozës, befas autorja shkon e zhvendoset në një regjistër tjetër, atë të esesë filozofike dhe kur ti zhvendosesh bashkë me të në këtë regjistër të ri, ajo rishtazi dredhon, kalon te fikcioni dhe ti, hem i mrekulluar, hem i lodhur, ngandonjëherë edhe i nervozuar, je i shtrënguar t’i biesh pas, ta ndjekësh në këtë lojë diabolike, pa qenë i zoti ta shpjegosh se çfarë të shtyn ta bësh. Një takëm fotografish të shkrimtares të kryera me mjeshtëri nga S.G.Manovicz, i japin aromë librit dhe këndellin e shtien në punë edhe një shqisë tjetër, veç asaj të të parit, të nuhaturit, çka bën që të ruash në kujtesë një copë herë të mirë mbasi e ke mbyllur librin jo vetëm imazhin e vagullt, por edhe aromën e mermë të parfumit të saj. Dhe ndërkaq të vjen të thuash si në ëndërr “Ich liebe dich…”.