Germime etimologjike

Tingujt me te rendesishem jane k, kh,k(h),g,gh,g(h) e sipas nje teorie alternative jane 6 k , 3 nga te cilat sjellin 3 g-te.

Shqipja i ofron ose i ka ofruar te gjithe keta tinguj. Shqipen e vene tek ndarja satem por :

Although Albanian is treated as a Satem language, there is some evidence that the plain velars and the labiovelars may not have been completely merged in Proto-Albanian.

Gjithashtu ilirishten e vene mundesisht tek kentum vecse mes ilirologesh nje pjese mbeshtet kentum e nje pjese Satem.

Pra 2 gjuhet e diskutueshme jane pikerisht e rastesisht shqipja e ilirishtja.
Ne nje kohe qe flitet per satemizim,pra si proces gjuhesor qe shtrihet ne kohe, nuk eshte aspak e pamundur qe cka diskutohej mbi nje gjuhe te para 2 mijesh ne ishte kentum apo satem duke i mbajtur anen kentumit sot fare mire gjate satemizimit kalohet nga ana e kundert, pra dyshohet fuqishem per satem.

Nje ndryshim ai i k ne th quhet i qarte dhe vertet fjala
thi(derr i eger) vjen nga gic dmth g-k-th por nderkaq ne shqip th kthehet ne dh e anasjelltas keshtu qe edhe fjala dhia duhet te vije nga gic ose me sakte nga fjala kec e cila eshte filologjikisht e njejte me gic.
Nderkaq tek kjo familje blegase kemi edhe kigj=qingj apo kedh ku perseri kemi kalimin e k - dh nepermjet th.

Keshtu kuptojme psh se fjala dhè (toke) ne kohen e vjeter ka qene patjeter ‘gè’ nderkaq dhia nepermjet formes ‘gia’
ndersa fjala dhen ka qene patjeter ‘gen’ dhe lidhet me gia apo dash mund te kete qene ‘gas’ por meqe skemi d por dh duhet te kete te beje edhe -sh ne transformim prandaj nuk flitet me saktesi.

Fjala greke antike geos dhe shqipja antike ‘ge’(toke) kane ngjashmeri te llahtarshme per te mos nxjerre hipotezen se ne e kemi huazuar nga greket pavaresisht se ne greqi banonin pellazget e doret.
Po ashtu gi-a(dhia) e shqipes antike dhe a-ig(dhia) te greqishtes antike jane te njejta
Nderkaq ne anglisht kemi p-ig ku eshte ig -gi e gi-a. gi-c, (e me vone thiu, dhia etj)

Hec mo i heqim edhe fjalet e blegtorise , i quajme te huazuara edhe ato e keshtu kalojme ne ’shkence’.

Shqipja eshte ngaterruese per te gjithe se eshte vertet kaotike ne tinguj psh cfare ngaterrese kemi tek fjala ‘q-i’

Kuptohet vetiu se forma parore ka qene khi qe eshte kthyer ne kij apo kaj(kosove) po ndersa jugu ka gjetur ‘rehat’ me formen ‘q-i’ ne veri kemi kij,kaj,kej e me e forta ’shij’-sha nanen (te pakten mirdite,puke)

Pra kemi formen kentum ‘kij’ e formen satem ’shij’ brenda vete dialektit geg.
Kjo eshte e mahnitshme,aq sa te perkufizosh shqipen si kentum apo satem behet penguese per thellimin ne gjuhe,pra duhet marre vetem si orientuese ….

Duket qarte qe kjo fjale eshte kentum sikunder 27 milion fjale te tjera.
Forma parore e qij duhet te kete qene kij ose me sakte Khi(hj) ose khy(h/j)
Kjo forme khyj na jep mundesine ti gjejme edhe origjinen (k)hyj dmth hyj,depertoj,(kalim tjeter eshte khunda-hunda) nderkaq fjala shkyj eshte po me prejardhje nga khyj vecse si do ta shpjegoj nje here tjeter kemi satemizimin e k e forcimin e h ne k, pra tingulli kh ka dhene ne nje proces satemizimi sk e shk,pra kh=shk.

Kete e kemi qe ne ilirisht te demostruar tek fjala khodra e cila ka dhene kodra si tek qyteti i jugut Kodrion(Berat) e khodra nepermjet kalimit kh-shk ka dhene ne veri Shkodra e per kete kalim kam prova te mjaftueshme, keshtu qe shkodra mos te ngele me etimologji te rreme si shkon drini .

Ne kete menyre fjala coito-koi-to/so e greqishtes nuk ka nga te shpetoje,eshte patjeter huazim prej shqipes duke qene se shqipja i gjen etimologjine kesaj fjale.

Atehere kemi formen khyj-hyj,depertoj, mirepo kemi edhe formen kat apo kas tek sh-kat-erroj, po ashtu kjo gjendet tek fjala n-kat-erroj(futja e n ka kthyer k ne g) apo tek fjala kat-er. Kuptimi eshte kepus,shkaterroj,pres, caj,bej lemsh.
Po ashtu e kesaj familje eshte me patjeter fjala Kos-a(qe pret bar) po ashtu nepermjet satemizimit kemi kat- sat(er) hanxhar,sqepar(kjo vjen nga shkep )sepate. Po ashtu fjala sater qe vjen nga kat ka dhene(ose anasjelltas) edhe fjalen shat(vegel bujqesore qe can token) kot sa per paralelizem shot i thone godas ne anglisht.

Keshtu pasi gjetem shkaterroj, ngaterroj,kater,kosa,sater,shat vijme tek fjala meme,
folja çaj, çah

Te gjitha fjalet lidhen me konceptin e carjes,prerjes, ndarjes,depertimit. Vete folja ndaj qe vjen nga ta(j)- me da(gegerisht) ka te njejten prejardhje.

Ky tingull c qe ne fakt eshte nje tsh(motshem-mocem) apo apo tch tz demostron qarte tek forma t-s-h se eshte i prirur te jape si kentum ashtu edhe satem , kentumin nga h e satemin nga s e t, nderkaq forma t-c-h forcon kentumin me c e h kentum e t satem.

Keshtu qe ky tingull eshte kaq i gjere saqe levizje brenda kentumit e satemit kane dhene fjale nga me te ndryshmet shume prej te cilave i permenda e me shume akoma nuk i kam permendur.