Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë (FARSH) u formuan menjëherë pas Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë në 1912.
Sot FARSH për bëhet nga: Shtabi i Përgjithshëm, Forcat Tokësore Shqiptare, Forcat Ajrore Shqiptare dhe Forcat Detare Shqiptare.
Sipas Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, detyrimet e Forcave të Armatosura të Republikës së Shqipërisë janë :
Shqipëria ka një traditë të pasur ushtarake, e cila shënon fillimet e saj që në kohët antike. Ushtritë Ilire ishin disa nga ushtritë më të shquara të kohës me këndvështrimet e tyre të veçanta.
Organizimet ushtarake ilire ishin strukturuar e funksiononin si të kohës së paqes dhe të kohës së luftës.
Rreth shekujve VI- IV para Krishtit sistemi i detyrueshëm përfshinte meshkujt që kishin arritur moshën 17 deri 20 vjeç, ndërsa në rast lufte ky detyrim përfshinte të gjithë meshkujt e aftë për luftë deri në moshën 60 vjeç. Ushtritë Ilire kishin në përbërjen e tyre, për shkak të pozicionit gjeografik, përveç komponentit tokësor edhe atë detar.
Tradita ushtarake u pasurua më tej në shekujt që pasuan, për të shënuar zhvillime të rëndësishme në periudhën e pushtimitë të vendit nga Perandoria Osmane. Zhvillimet e kësaj periudhe arritën kulmin në vitet 1443-1468, kohë gjatë së cilës në krye të luftëtarëve shqiptar ishte Gjergj Kastrioti (Skënderbeu).
Me 2 Mars 1444, Skënderbeu thirri Lidhjen e Lezhës, me pjesëmarrjen e te gjithë princave shqiptar ku një nga arritjet e saj ishte edhe krijimi i një ushtrie, e cila ishte e vogël por cilësore, që për 25 vjet rrjesht u bë pengesa kryesore për ushtritë të panumërta te perandorisë më të fuqishme të kohës, jo vetëm ne mbrojtjen e vendit, por edhe të civilizimit evropian. Në fillimet e saj kjo ushtri nuk i kalonte 6000 deri 8000 luftëtarë ndërsa më vonë ky numër arriti deri në 18 000 luftëtarë.
Numri i forcave për çdo pashallëk në kohë paqe nuk e kaloi kufirin e 20000 luftëtarëve. Ato kishin një rritje të shpejtë të numrit gjate mobilizimeve për kohë luftë.
Në Pashallëkun e Janinës ky numër arriti 40 000 ushtare, ndërsa në Pashallëkun e Shkodrës gjatë sundimit të Mustafa Bushatit numri i ushtarëve arriti në 60000. Ne përgjithësi ato kishin në përbërje të tyre komponentin Tokësor dhe atë Detar. Komponenti Tokësor që luante rolin kryesor përbëhej nga këmbësoria, kavaleria dhe artileria, ndërsa ai detar ishte më shumë i zhvilluar në Pashallëkun e Janinës.
Lidhja e Prizrenit 1878- 1881 është një pikë kulmore e historisë së Shqipërisë për pasojë është e tillë edhe për Forcat e saj të Armatosura.
Duke qenë se në rrezik ishte ekzistenca e vendit, Lidhja krijoi një ushtri vullnetare bazuar në parimin një burrë për shtëpi. Ajo u drejtua nga Komiteti Ushtarak Qendror, nën vartësinë e të cilit ishin Komisionet e Mbrojtjes Rajonale si edhe Korpuset.
U bënë planet për te organizuar Korpusin në Kosovë me 70 000 vetë, dhe atë të Shkodrës me 60 000 vetë me vullnetarë nga Tirana, Elbasani, Ohri, Dibra dhe Mati.
Korpusi ishte i organizuar në brigada këmbësorie, brigadat në regjimente dhe çdo regjiment kishte 4 batalione këmbësorie. Batalioni përbëhej nga 4 toga këmbësorie dhe një toge kavalerie.
Ushtria e bashkuar duhej te kishte 380 batalione ne Veri te Shqipërisë dhe 100 batalione ne Jug te Shqipërisë. Përveç atyre u krijua grupi logjistik që përbehej nga elementë mjekësor, transporti dhe skuadrat e ruajtjes.
Në 30 vjetët që pasuan pas rënies së Lidhjes së Prizrenit dhe shpërbërjes së forcave të saj ushtarake gjithçka do të zbehej për tu ringjallur në vigjilje të shpalljes së pavarësisë së vendit në vitin 1912.
Ne 4 Dhjetor 1912, vetëm 6 ditë pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, u krijua Ushtria Kombetare.
Për herë të parë në historinë shekullore të vendit u krijua Ministria e Mbrojtjes Kombëtare, (Ministria e Luftës)ë e drejtuar nga Mehmet DRALLA (Tetova) dhe Shtabi i Përgjithshëm i drejtuar nga Major Ali Shefqet SHKUPI. Strukturat kryesore përbërëse të saj ishin forcat aktive, rezervë ato vullnetare si edhe Xhandarmëria me 12000 personel gjithsej.
Në Tetor 1913 me Vendim te Konferencës se ambasadoreve ne Londër, një grup ushtarakësh holandez (oficerët holandez De ëeer dhe Thomson si dhe 15 oficerë të tjerë) ndihmuan në ristrukturimin dhe përgatitjen e xhandarmërisë. Vitet që pasuan shënuan zhvillime të tjera të rëndësishme. Kështu për herë të parë Forcat e Armatosura u ndanë në Forca Tokësor, Forca Detare dhe Forca Ajrore.
Pavarësish ndarjes ato nuk u organizuan në nivelin e dëshiruar. Gjate periudhës se sundimit monarkik kjo ndarje ekzistoi, por vet forcat kaluan ndryshime të brendshme të vlerësuara pozitive për kohen. Gjithashtu gjatë kësaj periudhe edhe rritja e buxhetit për ushtrinë ishte e konsiderueshme.Gjithçka Shteti shqiptar dhe Forcat e tij të Armatosura kishte arritur deri në fillimin e Luftës së Dytë Botërore do të shuhej në ditën e agresionit fashist ndaj vendit tonë më 7 Prill 1939.
Shteti u bë inekzistent dhe për pasojë edhe Forcat e tij të Armatosura.Në këto rrethana lindën forca të reja të armatosura që u përkisnin grupimeve të ndryshme politike të kohës dhe që u përballën me pushtuesit.Forca më e madhe me një skemë organizative të qëndrueshme dhe shumë eficente, me formacione sulmuese të disiplinuara, me një ngritje numerike progresive dhe me një Shtab te Përgjithshëm ishte Ushtria Antifashiste Vullnetare Nacional Çlirimtare.
Kjo ushtri krijoi 24 Brigada, 8 divizione dhe 3 korparmata afërsisht me 45 000 luftëtarë dhe konsiderohet më e suksesshmja e ushtrive të pas 1912-s. Në Nëntor 1944 bashkë me forcat territoriale ajo arriti deri 70 000 vetë. Kjo shifër përfaqësonte 7 % të popullsisë të Shqipërisë në atë periudhë.Pas çlirimit te vendit ajo ju nënshtrua një procesi reduktimi e riorganizim.
Më 9 korrik 1945 ajo mori emrin Ushtria Kombëtare dhe numri i saj u reduktua në 40 000, në Dhjetor në 35 000 ndërsa në 1948 ky numër ra në 27 000 ushtarakë aktiv. Në të njëjtën kohë ajo filloi transformimin në një ushtri të rregullt të kohës së paqes.
Struktura organizative esaj përbëhej nga Ministria e Mbrojtjes, Shtabi i Përgjithshëm, FT, FD, FA, FR dhe ato Territoriale.Në vitin 1951 Ushtria krijoi për herë të parë aviacionin ushtarak, në vitin 1953 armën e Kimisë, shërbimin e Komunikimit, Zbulimin etj. FD, tanket, artileria, transporti, logjistika dhe disa shërbime të tjera u riorganizuan.Shqipëria ishte anëtare e Traktatit te Varshavës nga vitet 1950 deri 1968.
Ushtria shqiptare u pajis me armatim dhe teknikë nga Bashkimi Sovjetik. Kjo periudhë shënoi fillimet e stërvitjeve të mëdha, sië ishte ajo e vitit 1950.Në vitin 1966 sipas udhëzimeve të PPSH me qëllimin e bërjes së ushtrisë më pak të kushtueshme dhe të lidhur me popullin për mos lejimin e krijimit të ë Kastës Ushtarake, u realizua nxjerrja e ushtrisë nga kazermat, heqja e sistemit të gradave dhe shpërndarja e saj ne cdo pjesë të territorit të vendit.
Komisari politik u vendos për të përfaqësuar vijën e partisë në komandat e të gjitha niveleve të Forcave të Armatosura.Gjate periudhës së Luftës së Ftohtë, në vitet 70 dhe 80, Forcat e Armatosura patën një rritje të madhe numerike duke arritur shifrën 61 000 forca aktive, dhe 260,000 rezerviste dhe një numër i madh i Forcave Vullnetare.
Ato u riorganizuan disa herë në njësi të përmasave dhe formave joeficente. Në fund të viteve 80 kishte 22 divizione që përbënin 3 fronte. Bazuar në konceptin e mbrojtjes pëllëmbë për pëllëmbë Ushtria u shpërnda në 2200 pika në të gjithë vendin dhe fortifikimi u kthye në qëllim më vete.
Për herë të parë në historinë ushtarake botërore Shkollat e Lira ushtarake filluan në Shqipëri.Në vitet 90 me ndryshimin e sistemit politik, edhe Ushtria u bë pjesë e këtyre ndryshimeve.
Reforma në FA filloi me vendosjen e kontrollit civil në to, heqjen e simboleve komuniste nga uniformat ushtarake dhe zëvendësimi e tyre me simbolet kombëtare, vendosjen e gradave dhe depolitizimin e departizimin.
Në bazë të koncepteve të reja për përdorimin e FA u bë ristrukturimi e riorganizimi i tyre me tendencë kryesore zvogëlimin e sasisë dhe rritjen e cilësisë. Hapja ndaj botës ishte një aspekt tjetër që i shërbeu modernizimit të FA dhe rritjes së shkallës së ndërveprueshmërisë së tyre me partnerët ndërkombëtar.
Në vitin 1992 Shqipëria shpalli publikisht dëshirën e saj për të u bërë anëtare e NATO-s, dëshirë e cila u pasua me ndërmarrjen e hapave konkret në këtë drejtim. Kështu në vitin 1994 firmoset Dokumenti në kuadrin e PP dhe në Qershor 1995, Shqipëria është zyrtarisht pjesë e nismës PP.
Në vitin 1999 u përgatit për herë të parë Plani i Veprimit për Anëtarësim (MAP).Megjithëse në vitin 1997, si pasojë e krizë, FA rezultuan më të dëmtuarat, në një kohë relativisht të shkurtër ato u ringritën dhe u bënë kontribuese të denja për sigurinë e paqen në rajon e më gjerë.
Gjeografia e kontributeve të FA në mbështetje të paqes e sigurisë i kaloi kufijtë e rajonit të Ballkanit për tu shtrirë edhe përtej kontinentit.Proceset integruese të FA të nisura në vitin 1992 u dimensionuan pas vitit 1997, në përputhje me realitetet e krijuara, dhe arritën pikën e tyre kulmore me ftesën për anëtarësim në NATO që vendi ynë mori në Samitin e Bukureshit në Prill 2008.
Kombinati i Poliçanit i themeluar në vitin 1962 është i specializuar për prodhimin e municioneve të kalibrave të ndryshëm.Në periudhën 1962-1966 u krijua linja e prodhimit për municionin 7,62 mm x 39 mm (“Kallashnikov”), municionin mortajë 82 mm, granata dore ofensive dhe difensive, si edhe mina kundër-njeri.
Në periudhën 1970-1972 u instalua linja e prodhimit të minave kundër-tank dhe në një godinë të re u vendos linja e fishekzjarrëve 180 mm. Në periudhën 1977-1985 u mundësua prodhimi i municionit kalibër 12,7 mm x 99 mm dhe 14,5 mm x 51 mm si edhe municion mortaje me kalibër 60, 107 dhe 120 mm. Aktualisht ndërmarrja prodhon municion pistolete të tipit “Makarov” dhe “Parabellum” me kalibër 19 mm.
Uzina e Gramshit e themeluar në vitin 1962 është i specializuar për prodhimin e pushkëve dhe automatikëve. Në vitin 1962 mori licencë kineze për prodhumin e pushkës së tipit “Simonov” me kalibër 7,62 mm. Në vitin 1974 u instalua prodhimi i automatikut AK-47. Momentalisht uzina përdoret për riparime, emalimin e sipërfaqeve të armëve, sigurimin e pjesëve të këmbimit, etj.
Uzina e Mjekësit e themeluar në vitin 1962 është e specializuar për prodhimin e eksplozivëve dhe propelantëve. Në vitin 1982 filloi prodhimin e eksploziveve të fuqishëm me licencën e “BOFORS” në mjedise të reja dhe të përshtatshme. Aktualisht ndërmarrja prodhon vetëm dinamit dhe municione për të përmbushur nevojat e minierave shqiptare si edhe po eksporton në mënyrë të suksesshme në Kosovë.
Në anën tjetër, në kohën e Enver Hoxhës, Shqipëria kishte investuar shumë më shumë në Ushtri dhe armatim, aq sa konsiderohej si fuçi e rrezikshme baruti në Ballkan.
Kështu, nëse lufta do të fillonte krejt papritur, pa paralajmërime dhe pa përqendrim të trupave armike në vijën e kufirit, Ushtria shqiptare ishte përgatitur që për 2-3 minuta nga shkelja e territorit shqiptar, të hapte zjarrin e parë me mitralozat e rëndë të cilësuara si “armë roje”, apo me anë të batalioneve që gjithashtu quheshin “art-mitraljer”. Kjo sa për fillim, pasi strukturat ushtarake e viteve ‘80 lejonte që për 72 orët e para të mund të viheshin nën armë të paktën 750 mijë njerëz në uniformë.
Më 1951 u ngrit për here të parë avioni luftarak me pilotë shqiptarë. Ushtria shqiptare zotëronte dikur rreth 320 aeroplanë ushtarakë (MIG), si dhe 50 helikopterë. Forcat tankiste deri në vitin 1978 ishin mbi 1500 copë, pa llogaritur transportuesit e blinduar, si dhe mjetet amfibe… Pajisje të forcave kundërajrore me raketa SAM-1 SAM-2 SAM-3, si dhe pajisje të artilerisë kundërajror me radar.
Në bazat ushtarake detare ishin gati për minimin e bregdetit me mbi 35 mijë mina detare, të cila ishin të mbrojtura nga artileria bregdetare e përbërë me mbi dy mijë gryka të ndryshme topash.
Shqipëria ishte përgatitur edhe për mbrojtje kundëratomike dhe për një luftë të gjatë mbi dhjetë vjet. Ajo kishte qindra-mijëra bunkerë. Vetëm depot e rezervave ushqimore siguronin në kushte hermetike të rrethimit luftarak mbi pesë vjet furnizime me drithëra.
Personeli ushtarak i Ushtrisë Shqiptare
Ushtria Shqiptare në vitet ’80 të shekullit të kaluar ka pasur në përbërjen e saj:
– 22 Divizione
– Mbrojtja Kundër Ajrore (MKA),
– Flota Luftarako-Detare (FLD)
– Aviacioni
Efektivi përbëhej nga:
– rreth 16.500 oficerë
– rreth 9.000 nën/oficerë
– rreth 60.000 ushtarë
– rreth 8.000 civilë
– rreth 450.000 rezervistë
– rreth 230.000 Forca Vullnetare
– Ishin 127 Brigada, Këmbësorie, Artilerie dhe Sulmuese
– Ishin 34 regjimente të artilerisë kundërajrore
– Ishin rreth 1050 tanke inkuadruar në nëntë brigada e dy batalione
– Ishin 4.000 gryka zjarri artilerie tokësore
– Ishin më shumë se 100 anije të Luftës
– Ishin rreth 240 avionë e helikopterë të Flotës Ajrore
Flota Luftarake Detare
1. Katër silurues – 80 copë rus + kinez
2. Dragamina rade – 6 copë rus
3. Dragamina bazë – 2 copë rus
4. Gjuajtësa detarë – 4 copë rus
5. Nëndetëse – 4 copë rus
6. Motovedetë – tip Shangai II 6 copë kineze
Sot FARSH për bëhet nga: Shtabi i Përgjithshëm, Forcat Tokësore Shqiptare, Forcat Ajrore Shqiptare dhe Forcat Detare Shqiptare.
Mbrojtja e integritetit territorial të vendit.
Të jenë gjithmonë prezente në zonat e rrezikut.
Të ndihmojë popullsinë në rast katastrofe natyrore apo industriale dhe të lajmërojë popullsinë për rreziqet me natyrë ushtarake ose civile.
Të mbrojë rendin kushtetues sipas ligjit përkatës.
Të marrë pjesë në operacine ndërkombëtare në operacine shumëkombëshe.
Shqipëria ka një traditë të pasur ushtarake, e cila shënon fillimet e saj që në kohët antike. Ushtritë Ilire ishin disa nga ushtritë më të shquara të kohës me këndvështrimet e tyre të veçanta.
Organizimet ushtarake ilire ishin strukturuar e funksiononin si të kohës së paqes dhe të kohës së luftës.
Me 2 Mars 1444, Skënderbeu thirri Lidhjen e Lezhës, me pjesëmarrjen e te gjithë princave shqiptar ku një nga arritjet e saj ishte edhe krijimi i një ushtrie, e cila ishte e vogël por cilësore, që për 25 vjet rrjesht u bë pengesa kryesore për ushtritë të panumërta te perandorisë më të fuqishme të kohës, jo vetëm ne mbrojtjen e vendit, por edhe të civilizimit evropian. Në fillimet e saj kjo ushtri nuk i kalonte 6000 deri 8000 luftëtarë ndërsa më vonë ky numër arriti deri në 18 000 luftëtarë.
Gjate viteve 1771-1832, që është periudha e organizimit të vendit mbi bazën e pashallëqeve, edhe ushtritë u organizuan e u përdorën nga udhëheqësit e këtyre pashallëqeve. Në përpjekjet e tyre për të u ndarë me Portën e Lartë dhe krijimin e vendeve të pavarura ata arritën nivelet e një pozite te rregullt të Forcave të Armatosura duke pasur pothuajse të njëjtin organizim ushtarak (Divizion, Regjiment, Batalion) me ushtritë moderne të kohës.
Numri i forcave për çdo pashallëk në kohë paqe nuk e kaloi kufirin e 20000 luftëtarëve. Ato kishin një rritje të shpejtë të numrit gjate mobilizimeve për kohë luftë.
Në Pashallëkun e Janinës ky numër arriti 40 000 ushtare, ndërsa në Pashallëkun e Shkodrës gjatë sundimit të Mustafa Bushatit numri i ushtarëve arriti në 60000. Ne përgjithësi ato kishin në përbërje të tyre komponentin Tokësor dhe atë Detar. Komponenti Tokësor që luante rolin kryesor përbëhej nga këmbësoria, kavaleria dhe artileria, ndërsa ai detar ishte më shumë i zhvilluar në Pashallëkun e Janinës.
Lidhja e Prizrenit 1878- 1881 është një pikë kulmore e historisë së Shqipërisë për pasojë është e tillë edhe për Forcat e saj të Armatosura.
Duke qenë se në rrezik ishte ekzistenca e vendit, Lidhja krijoi një ushtri vullnetare bazuar në parimin një burrë për shtëpi. Ajo u drejtua nga Komiteti Ushtarak Qendror, nën vartësinë e të cilit ishin Komisionet e Mbrojtjes Rajonale si edhe Korpuset.
U bënë planet për te organizuar Korpusin në Kosovë me 70 000 vetë, dhe atë të Shkodrës me 60 000 vetë me vullnetarë nga Tirana, Elbasani, Ohri, Dibra dhe Mati.
Korpusi ishte i organizuar në brigada këmbësorie, brigadat në regjimente dhe çdo regjiment kishte 4 batalione këmbësorie. Batalioni përbëhej nga 4 toga këmbësorie dhe një toge kavalerie.
Në 30 vjetët që pasuan pas rënies së Lidhjes së Prizrenit dhe shpërbërjes së forcave të saj ushtarake gjithçka do të zbehej për tu ringjallur në vigjilje të shpalljes së pavarësisë së vendit në vitin 1912.
Ne 4 Dhjetor 1912, vetëm 6 ditë pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, u krijua Ushtria Kombetare.
Për herë të parë në historinë shekullore të vendit u krijua Ministria e Mbrojtjes Kombëtare, (Ministria e Luftës)ë e drejtuar nga Mehmet DRALLA (Tetova) dhe Shtabi i Përgjithshëm i drejtuar nga Major Ali Shefqet SHKUPI. Strukturat kryesore përbërëse të saj ishin forcat aktive, rezervë ato vullnetare si edhe Xhandarmëria me 12000 personel gjithsej.
Në Tetor 1913 me Vendim te Konferencës se ambasadoreve ne Londër, një grup ushtarakësh holandez (oficerët holandez De ëeer dhe Thomson si dhe 15 oficerë të tjerë) ndihmuan në ristrukturimin dhe përgatitjen e xhandarmërisë. Vitet që pasuan shënuan zhvillime të tjera të rëndësishme. Kështu për herë të parë Forcat e Armatosura u ndanë në Forca Tokësor, Forca Detare dhe Forca Ajrore.
Kjo ushtri krijoi 24 Brigada, 8 divizione dhe 3 korparmata afërsisht me 45 000 luftëtarë dhe konsiderohet më e suksesshmja e ushtrive të pas 1912-s. Në Nëntor 1944 bashkë me forcat territoriale ajo arriti deri 70 000 vetë. Kjo shifër përfaqësonte 7 % të popullsisë të Shqipërisë në atë periudhë.Pas çlirimit te vendit ajo ju nënshtrua një procesi reduktimi e riorganizim.
Për herë të parë në historinë ushtarake botërore Shkollat e Lira ushtarake filluan në Shqipëri.Në vitet 90 me ndryshimin e sistemit politik, edhe Ushtria u bë pjesë e këtyre ndryshimeve.
Kombinati Mekanik Poliçan
Kombinati i Poliçanit i themeluar në vitin 1962 është i specializuar për prodhimin e municioneve të kalibrave të ndryshëm.Në periudhën 1962-1966 u krijua linja e prodhimit për municionin 7,62 mm x 39 mm (“Kallashnikov”), municionin mortajë 82 mm, granata dore ofensive dhe difensive, si edhe mina kundër-njeri.
Uzina Mekanike Gramsh
Uzina e Gramshit e themeluar në vitin 1962 është i specializuar për prodhimin e pushkëve dhe automatikëve. Në vitin 1962 mori licencë kineze për prodhumin e pushkës së tipit “Simonov” me kalibër 7,62 mm. Në vitin 1974 u instalua prodhimi i automatikut AK-47. Momentalisht uzina përdoret për riparime, emalimin e sipërfaqeve të armëve, sigurimin e pjesëve të këmbimit, etj.
Uzina e Lëndëve Plasëse Mjekës
Uzina e Mjekësit e themeluar në vitin 1962 është e specializuar për prodhimin e eksplozivëve dhe propelantëve. Në vitin 1982 filloi prodhimin e eksploziveve të fuqishëm me licencën e “BOFORS” në mjedise të reja dhe të përshtatshme. Aktualisht ndërmarrja prodhon vetëm dinamit dhe municione për të përmbushur nevojat e minierave shqiptare si edhe po eksporton në mënyrë të suksesshme në Kosovë.
Forcat e Armatosura Komando të Ushtrisë Shqiptare
Ushtarët shqiptarë në Misione ushtarake
Ushtarët shqiptarë në një patrullë të përbashkët në Irak, 13 Janar 2005
Ushtarët shqiptarë në Misipne ushtarake
Ushtria shqiptare pothuajse e shkatërruar me rënien e komunizmit, ka shënuar përparime që nga anëtarësimi NATO. Ajo, për nga modeli, sot mund krahasohet me përgatitjen ushtarake me vende të zhvilluara, për çka si dëshmi mund të jetë edhe videoja e postuar më poshtë.
Në anën tjetër, në kohën e Enver Hoxhës, Shqipëria kishte investuar shumë më shumë në Ushtri dhe armatim, aq sa konsiderohej si fuçi e rrezikshme baruti në Ballkan.
Kështu, nëse lufta do të fillonte krejt papritur, pa paralajmërime dhe pa përqendrim të trupave armike në vijën e kufirit, Ushtria shqiptare ishte përgatitur që për 2-3 minuta nga shkelja e territorit shqiptar, të hapte zjarrin e parë me mitralozat e rëndë të cilësuara si “armë roje”, apo me anë të batalioneve që gjithashtu quheshin “art-mitraljer”. Kjo sa për fillim, pasi strukturat ushtarake e viteve ‘80 lejonte që për 72 orët e para të mund të viheshin nën armë të paktën 750 mijë njerëz në uniformë.
Më 1951 u ngrit për here të parë avioni luftarak me pilotë shqiptarë. Ushtria shqiptare zotëronte dikur rreth 320 aeroplanë ushtarakë (MIG), si dhe 50 helikopterë. Forcat tankiste deri në vitin 1978 ishin mbi 1500 copë, pa llogaritur transportuesit e blinduar, si dhe mjetet amfibe… Pajisje të forcave kundërajrore me raketa SAM-1 SAM-2 SAM-3, si dhe pajisje të artilerisë kundërajror me radar.
Në bazat ushtarake detare ishin gati për minimin e bregdetit me mbi 35 mijë mina detare, të cila ishin të mbrojtura nga artileria bregdetare e përbërë me mbi dy mijë gryka të ndryshme topash.
Shqipëria ishte përgatitur edhe për mbrojtje kundëratomike dhe për një luftë të gjatë mbi dhjetë vjet. Ajo kishte qindra-mijëra bunkerë. Vetëm depot e rezervave ushqimore siguronin në kushte hermetike të rrethimit luftarak mbi pesë vjet furnizime me drithëra.
Personeli ushtarak i Ushtrisë Shqiptare
Ushtria Shqiptare në vitet ’80 të shekullit të kaluar ka pasur në përbërjen e saj:
– 22 Divizione
– Mbrojtja Kundër Ajrore (MKA),
– Flota Luftarako-Detare (FLD)
– Aviacioni
Efektivi përbëhej nga:
– rreth 16.500 oficerë
– rreth 9.000 nën/oficerë
– rreth 60.000 ushtarë
– rreth 8.000 civilë
– rreth 450.000 rezervistë
– rreth 230.000 Forca Vullnetare
– Ishin 127 Brigada, Këmbësorie, Artilerie dhe Sulmuese
– Ishin 34 regjimente të artilerisë kundërajrore
– Ishin rreth 1050 tanke inkuadruar në nëntë brigada e dy batalione
– Ishin 4.000 gryka zjarri artilerie tokësore
– Ishin më shumë se 100 anije të Luftës
– Ishin rreth 240 avionë e helikopterë të Flotës Ajrore
Flota Luftarake Detare
1. Katër silurues – 80 copë rus + kinez
2. Dragamina rade – 6 copë rus
3. Dragamina bazë – 2 copë rus
4. Gjuajtësa detarë – 4 copë rus
5. Nëndetëse – 4 copë rus
6. Motovedetë – tip Shangai II 6 copë kineze
| Vendi | Misioni | Komanda | Viti | Nr. Trupave | Nr. i përgjithëm në të gjithë dislokimet |
|---|---|---|---|---|---|
 Gjeorgjia | UNOMIG | OKB | 1994-2009 | 39 | - |
2008-2010 | 63 | 189 | |||
2003-2008 | 215 | 1,343 | |||
2002-në vazhdim | 211-300 | 2,944 | |||
1996-2007 | 37 71 | 1,355 | |||
2008-në vazhdim | 118 | 1,473 | |||
2009-në vazhdim | 12 | 32 | |||
Brigada e Evropës Jug-Lindore | 2003-në vazhdim | 1 | 13 |
Ushtria shqiptare tregon forcën
Një skuadër gjermane ka fituar garën për Skuadrën më të Mirë në Europë.
Trupt e Bundeswehr-it gjerman u paraqitën më mirë në thuajse të gjithë garat e zhvilluara për katë ditë.
Në garë përveç Gjermanisë dhe SHBA-së ishin edhe Shqipëria, Bullgaria, Franca, Italia, Letonia, Lituania, Holanda, Norvegjia, Rumania, Sllovenia dhe Britania.
Secili vend kishte sjellë trupat më të mirë tokësorë.
Madje disa vende mbajtën edhe gara përgatitore, për të larguar më të dobëtit.
Letonia u rendit e dyta, amerikanët të tretë.
Të gjitha këto i bënë duke fjetur pak ose aspak jashtë, ndërkohë që temperaturat binin edhe nën zero.
Më poshtë është një koleksion me foto nga paraqitja e trupave shqiptare.
Dhe krejt në fund :
Investimet – Aktualisht, Ministria e Mbrojtjes shpenzon rreth 17 milionë dollarë për armatime, ndërsa parashikohet që në 2025-n kjo shumë të shkojë afro 38 milionë dollarë
Personeli i FA – Në Planin e saj afatgjatë, Ministria synon një ulje graduale të shpenzimeve të personelit, në mënyrë që pas vitit 2025 të arrijë në 35% të buxhetit të mbrojtjes nga rreth 48% që është aktualisht
******
Gjatë 10 viteve të ardhshme, qeveria shqiptare synon dyfishimin e investimeve të saj në armatime për Forcat e Armatosura shqiptare, ku nga rreth 17 milionë dollarë që shpenzon aktualisht, shuma që synohet për t’u vënë në dispozicion për armatime të reja do të jetë afro 38 milionë dollarë. Për këtë vit, buxheti i vënë në dispozicion për Ministrinë e Mbrojtje ka qenë 12 miliardë e 654 milionë lekë ose 0,83% e Prodhimit të Brendshëm Bruto, ku 14% e kësaj shume, janë shpenzuar nga Ministria për investimeve të bëra për armatime. Investimi i Ministrisë së Mbrojtjes sipas projektligjit “Për miratimin e planit afatgjatë të zhvillimit të Forcave të Armatosura 2016-2025”, që do të shqyrtohet sot nga Komisioni Parlamentar i Ekonomisë dhe që pritet të miratohet të enjten nga Kuvendi i Shqipërisë, parashikon që përgjatë periudhës 2016-2025 do të synohet që shpenzimet për investime dhe pajisje-armatim të kenë rritje të vijueshme, duke synuar arritjen e nivelit 30% të buxhetit të mbrojtjes, nga 14% që është aktualisht.
Sipas parashikimeve të ekspertëve mbi buxhetin e mbrojtjes 2016-2025, përcaktohet se mbështetja me burime financiare e Planit Afatgjatë të Zhvillimit të Forcave të Armatosura 2016-2025 do t’u referohet të dhënave makroekonomike të Ministrisë së Financave, me një tendencë rritjeje të zhvillimit të ekonomisë me ritme konstante. Mbajtja e një inflacioni të kontrolluar në nivel mesatar do të çojë në një rritje të buxhetit të mbrojtjes, duke ruajtur vlerat 1% të PBB për vitet 2016-2018. Bazuar në dokumentin e Strategjisë Ushtarake, ekspertët theksojnë se buxheti i mbrojtjes do të rritet gradualisht, duke arritur në 2% të PBB-së, në vitin 2025, me qëllim përshpejtimin e procesit të zhvillimit të forcës së ardhshme. Plani afatgjatë do të orientojë alokimin e burimeve në kategoritë kryesore të buxhetit: shpenzime personeli, shpenzime operacionale dhe mirëmbajtje, modernizim e infrastrukturë dhe kërkim-zhvillim.
Nga ana tjetër për realizimin e këtij objektivi, hartuesit e planit për mbrojtjen, theksojnë se ndarja në këto kategori i është referuar disa modeleve të një numri vendesh anëtare të NATO-s, si dhe rekomandimeve të RSM, duke synuar ulje graduale të shpenzimeve të personelit, në mënyrë që pas vitit 2025 të arrijë në 35% të buxhetit të mbrojtjes nga rreth 48% që është aktualisht. “Shpenzimet në zërin ‘operacione dhe mirëmbajtje’ do të tentojnë një ulje graduale duke synuar që pas vitit 2025 të arrijnë shifrat 35% nga 38.6% që është aktualisht. Në periudhën 2016-2025 do të synohet që shpenzimet për investime dhe pajisje-armatim të kenë rritje të vijueshme duke synuar arritjen e nivelit 30% të buxhetit të mbrojtjes, nga 14% që është aktualisht”,- thuhet në draftin e Ministrisë së Mbrojtjes. Alokimi i fondeve për punën kërkimore-shkencore planifikohet të fillojë rreth viteve 2018-2019, ndonëse në vite janë planifikuar, nuk ka pasur mbështetje financiare. “Këto shpenzime do të mbështeten me burime financiare pas vitit 2020”- thuhet në dokumentin strategjik.
Armatimet
Në planin afatgjatë të saj, Ministria e Mbrojtjes parashikon që brenda këtij dhjetëvjeçari, Shqipëria të blejë raketa tokë-det, investime këto që do të bëhen në kuadër të mbrojtjes ndaj një sulmi apo kërcënimi terrorist. “Kapacitetet që u nevojiten FA, realizimi i të cilave është i pamundur në afatin e 10 viteve të ardhshme. Këto kapacitete janë identifikuar gjatë vlerësimit dhe është analizuar fizibiliteti i tyre gjatë programimit, të tilla si sistemet dhe platformat e lëshimit të raketave me një rreze deri në 70 kilometra dhe sistemet e raketave tokë-det të nevojshme për shkatërrimin e objektivave detarë sipërfaqësorë etj. Zhvillimi i kapaciteteve të tilla mund të konsiderohet pas 2025 ose në rast se disa nga projektet në zhvillim do të kenë kosto konsiderueshëm më të ulët sesa buxheti i planifikuar fillimisht”, – thuhet në projektligj. Drafti i hartuar nga Ministria e Mbrojtjes, gjithashtu, parashikon që për shkak të pamundësive financiare, do të kërkohet ndihma e NATO-s. “Kapacitetet janë të nevojshme për mbrojtjen kombëtare, por janë shumë të kushtueshme për vendin tonë dhe mund të arrihen vetëm në bashkëpunim me NATO-n dhe aleatët. Në rastin e FA-ve, kapacitete të tilla janë, për shembull, mbrojtja raketore, avionët luftarakë, helikopterë sulmi e transporti strategjik etj.”, – thekson Ministria.
Burimet njerëzore
Në Planin Afatgjatë të Zhvillimit të FA-ve, rëndësi e veçantë i kushtohet zhvillimit të burimeve njerëzore. Sipas draftit, numri i personelit të FA do të jetë 8500 vetë dhe deri në vitin 2025 nuk parashikohet të ketë ndryshime. Personeli i FA do të zhvillohet sipas kategorive: Personeli oficer, sipas nevojave dhe planeve në përputhje me kërkesat e funksioneve organike, specialitetin, gradën dhe funksionin. Ky proces do të mbajë në konsideratë arsimimin, kualifikimin dhe trajnimin e oficerëve brenda dhe jashtë vendit; Personeli nënoficer, do të jetë produkt i përzgjedhjes së elementëve më të mirë të personelit ushtar/detar i cili do të vijojë kualifikimin dhe arsimimin e mëtejshëm të tyre në institucionet arsimore ushtarake brenda dhe jashtë; Personeli ushtar/detar, nëpërmjet një procesi të përshkallëzuar rekrutimi, stërvitjeje dhe trajnimi duke u fokusuar në plotësimin e strukturave prioritare; Personeli civil, nëpërmjet sistemit të rekrutimit, arsimimit dhe trajtimit duke mbajtur parasysh kualifikimet arsimore në përputhje me funksionet organike. Ndarja në këto kategori i është referuar disa modeleve të një numri vendesh anëtare të NATO-s, si dhe rekomandimeve të RSM, duke synuar një ulje graduale të shpenzimeve të personelit, në mënyrë që pas vitit 2025 të arrijë në 35% të buxhetit të mbrojtjes nga rreth 48% që është aktualisht.
Prof.Dr.Flori Bruqi,Ph.D