Ekspozita agolliane, e çelur ditën e hënë në Bibliotekën Kombëtare, në kuadër të kremtimeve për 85- vjetorin e lindjes së shkrimtarit, sjellë për gjithë admiruesit e punës së tij krijuese një retrospektivë të shkrimtarisë së Agollit, qysh me zanafillat e hershme poetike më 1948, për t’u zhvilluar e zgjeruar në zhanre e gjini të ndryshme për mbi 65 vjet krijimtari.
Nga poezitë e para tek vëllimet poetike, nga skicat te romanet epike, nga fabulat te satira, nga reportazhi te publicistika, vepra e Dritëro Agollit shpalos njëherazi frymëzimin dhe angazhimin e autorit në sfidat e shoqërisë shqiptare, duke u shtrirë po aq e sukseshme në dy epoka.
Në ceremoninë e zhvilluar ditën e hënë, u ekspozuan për herë të parë, vargjet më të hershme poetike të botuar në vitin 1948, kur Dritëro Agolli ishte në klasën e 7-të në Bilisht të Korçës, makina e shkrimit të tij si dhe disa fotografi të çasteve më kulmore të jetës së shkrimtarit.
Vargjet e para të Agollit nxënës:
“Prej Tirane gjer ne det, mina, kazma po buçet
Shket vagoni plot me dhe, se ndërtohet jetë e re
Jete e re e lumtërisë me aksionin e rinise
Dhe të rinjtë me sytë si zjarr qe u shkëlqejnë porsi ar
Po sulmojnë me furi, me guxim e trimëri”,
Në “Ekspozita agolliane dhe ligjërata”, të pranishëm ishin Ministrja e Kulturës, Mirela Kumbaro-Furxhi, drejtoresha e Bibliotekës Kombëtare, Persida Asllani, akademikë, studiues e profesorë, fëmiljarë të shkrimtarit, dashamirës të kulturës si dhe lexues të Bibliotekës Kombëtare.
Ministrja e Kulturës, Ministrja Kumbaro theksoi se Agolli është ndër të paktët që mban vulën e një shkrimtari kombëtar e që mishëron gjithë vlerat. “Rrallë qëllon të kesh një shkrimtar kaq të dashur për të gjithë brezat, për të gjitha dialektet, për të gjitha trojet dhe i dashur për të gjithë diasporën”.
Ekspozita dëshmon larminë tipike të krijimtarisë së Dritëro Agollit dhe përfshin edhe një vështrim brenda zhanreve si psh: nga poezitë e para të botuara te “Letrari i ri” dhe “Rinia” më 1948, vijohet me vëllimet e para “Në rrugë dolla” (1958) dhe “Hapat e mia në asfalt” (1961) për të mbërritur te “Pelegrini i vonuar” (1993), “Lypësi i kohës” (1995), “Vjen njeriu i çuditshëm” (1996), “Fletorka e mesnatës” (1998), “ Lutjet e kambanës” (1998), etj; nga tregimet e hershme si ato të botuara te “Zëri i Rinisë” më 1955 te përmbledhjet me tregime si “Zhurma e erëreve të dikurshme” (1984) dhe “Njerëz të krisur” (1995) deri te romanet e mirënjohura “Komisari Memo” (1970), “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo” (1973), “Njeriu me top” (1975), “Arka e djallit” (1997). Ekspozita sjell në vëmendje edhe shqipërimet e tij të njohura të Eduard Bagricki më 1961, “Duart e lira” të Pol Elyar (1984), “Kënga e gëzimeve dhe brengave” të Robert Bërns në vitin 1987, por edhe cikle poetike të Janis Ricos, Aleksandër Bllok, Ana Ahmatova, etj.
Me rastin e ditëlindjes së shkrimtarit, më 13 tetor Ministria e Kulturës, ka shpallur javën e Dritëro Agollit, e cila do të ndiqet nga një calendar i ngjeshur me aktivete të shumta kulturore dhe akademike.
https://web.facebook.com/gusho.marie?fref=ts
Ishte qershor i vitit 1982. Babai im, që ishte me motrën në Pogradec,
pësoi një ishemi cerebrale shumë të fortë. Atëhere ai ishte 83 vjeç.
Unë dhe mamaja ishim në Tiranë. Mamaja kishte mbi 10 vjet që vuante
nga një artrit i fortë deformant dhe lëvizte me shumë vështirësi.
Motra e shkretë midis lotëve na lajmëroi, duke na e bërë gjendjen e tij shumë
serioze.
Mes njëmijë vështirësive vendosëm të shkonim në Pogradec.
Duhej të ishim atje sa më shpejt, sepse ndoshta ishte hera e fundit që e shikonim.
Me mundim të madh gjetëm një taksi dhe me gjithë gjendjen e rënduar të
mamasë
u nisëm në orën shtatë të darkës. Gjithë rrugës qanim të dyja në heshtje.
Qanim dhe mendonim.
Eh sa shumë gjëra! Arritëm në Pogradec rreth mesnatës. Gjendja e babait shumë e rënduar.
Shumë pogradecarë të shqetësuar vinin poshtë te dera dhe pyesnin për gjendjen e tij.
Në këto ditë,
kur im atë luftonte me vdekjen, vjen në Pogradec me makinën e tij, Kryetari
i Lidhjes së Shkrimtarëve Dritero Agolli. Sigurisht, shkrimtari komunist,
nuk erdhi në shtëpinë tonë, qoftë edhe për të bërë një vizitë kortezie tek i sëmuri, sipas
zakonit shqiptar. Dikush guxoi dhe i tha: nëqoftëse Lasgushi vdes a duhet ta
vendosim trupin
e tij në Shtëpinë e Kulturës, për t'i bërë homazhe dhe t'i japë lamtumirën e fundit i gjithë
qyteti i tij, ai u përgjigj prerë: Jo, jo ai do varroset si njeri i zakonshëm.
Shumë pogradecarë të shqetësuar vinin poshtë te dera dhe pyesnin për gjendjen e tij.
Në këto ditë,
kur im atë luftonte me vdekjen, vjen në Pogradec me makinën e tij, Kryetari
i Lidhjes së Shkrimtarëve Dritero Agolli. Sigurisht, shkrimtari komunist,
nuk erdhi në shtëpinë tonë, qoftë edhe për të bërë një vizitë kortezie tek i sëmuri, sipas
zakonit shqiptar. Dikush guxoi dhe i tha: nëqoftëse Lasgushi vdes a duhet ta
vendosim trupin
e tij në Shtëpinë e Kulturës, për t'i bërë homazhe dhe t'i japë lamtumirën e fundit i gjithë
qyteti i tij, ai u përgjigj prerë: Jo, jo ai do varroset si njeri i zakonshëm.
Poezia e mëposhtme i dedikohet një poeti të jashtëzakonshëm lirik si Lasgush Poradeci,
madhështia e të cilit arrin deri në yje, për hir të faktit se porsa në Shqipëri u fut regjimi
komunist, muza e tij shteroi. Përveç se një poet i madh lirik, ky fakt e shndërron
Lasgush Poradecin edhe në një kulm të lartë ndershmërie dhe fisnikërie shpirtërore...
madhështia e të cilit arrin deri në yje, për hir të faktit se porsa në Shqipëri u fut regjimi
komunist, muza e tij shteroi. Përveç se një poet i madh lirik, ky fakt e shndërron
Lasgush Poradecin edhe në një kulm të lartë ndershmërie dhe fisnikërie shpirtërore...
ÇAST ASGJËSUES...
Dedikuar një poeti të jashtëzakonshëm si Lasgush Poradeci...
Njerëzit, kur korbat errësojnë qiellin,
shumë rrallë kuptojnë çastin vendimtar,
i aftë për të asgjësuar gjithë të tjerët,
në pritje të ylberit,
një pëllumbi të vonuar,
me një degë ulliri në sqep,
të pritur me ankth...
shumë rrallë kuptojnë çastin vendimtar,
i aftë për të asgjësuar gjithë të tjerët,
në pritje të ylberit,
një pëllumbi të vonuar,
me një degë ulliri në sqep,
të pritur me ankth...
Miliarda çastet e humbur pa gjurmë,
mijëra të tjerë të privilegjuar,
në bebe sysh ciklopësh
pafundësisht ndihmojnë larjen e krimit në Ferr...
nga të gjitha çastet e pafund të Gjithësisë
fare pak kanë fatin të ngjiten përpjetë.
mijëra të tjerë të privilegjuar,
në bebe sysh ciklopësh
pafundësisht ndihmojnë larjen e krimit në Ferr...
nga të gjitha çastet e pafund të Gjithësisë
fare pak kanë fatin të ngjiten përpjetë.
Një çast mjafton për të vetmuarin sy shqiponjë,
por edhe për Sikambrin kryelartë,
In hoc signo vinces, perandor
Quo Vadis Domine!...
batakçiun e verbuar të kthyer në shenjtor;
miliarda çaste u deshën për shkëndijën,
të shndërrohet në margaritar...
kur gjuhët e zjarrit bien
në shtretër të butë lajmesh kob,
ujqërit ulërijnë në kuti pa direkë,
vela të bardha si shkumë që zién,
tyli i zi, i të bukurës bijë të Kaosit,
shtrihet përgjumshëm mbi liqen.
por edhe për Sikambrin kryelartë,
In hoc signo vinces, perandor
Quo Vadis Domine!...
batakçiun e verbuar të kthyer në shenjtor;
miliarda çaste u deshën për shkëndijën,
të shndërrohet në margaritar...
kur gjuhët e zjarrit bien
në shtretër të butë lajmesh kob,
ujqërit ulërijnë në kuti pa direkë,
vela të bardha si shkumë që zién,
tyli i zi, i të bukurës bijë të Kaosit,
shtrihet përgjumshëm mbi liqen.
Ka një çast për çdo njeri të udhëtuar
kohëshkurtër sa përplasja e qerpikëve,
të Circes me karikaturën e derrit në gji,
tulla pjekur në diell, pisë e dafina guri
për një kullë të re me emrin Babiloni...
gjithë ato çaste humbur në mug
plebeun argëtojnë egërsuar si dreq,
të pambrojturin në arenë çmendin keq.
kohëshkurtër sa përplasja e qerpikëve,
të Circes me karikaturën e derrit në gji,
tulla pjekur në diell, pisë e dafina guri
për një kullë të re me emrin Babiloni...
gjithë ato çaste humbur në mug
plebeun argëtojnë egërsuar si dreq,
të pambrojturin në arenë çmendin keq.
Një çast për letargjinë e vetmuar
përbri miliona arkitektë, zejtarë ndërtimtarë..
kryqe selvish mbrapsht të ngulur në borë,
buzë lumenjsh me llum, varre të hapur,
fantazma lakuriqe, duartrokitës të gjorë...
përbri miliona arkitektë, zejtarë ndërtimtarë..
kryqe selvish mbrapsht të ngulur në borë,
buzë lumenjsh me llum, varre të hapur,
fantazma lakuriqe, duartrokitës të gjorë...
Një çast përjetësie për grimcën,
atomin e copëtuar që askush llogarit
pajisur me pasaportë, qilim fluturues
xhind përrallash arabe mikroskopik,
luanë e harkëtarë, virgjëresha në sfond,
foto qelibar larë në ndryshk,
ëndërr e sëmurë, Erini hakmarrëse,
sqep-përgjakura nga Nëntoka çliruar,
fluturuese në yje të shuar...
atomin e copëtuar që askush llogarit
pajisur me pasaportë, qilim fluturues
xhind përrallash arabe mikroskopik,
luanë e harkëtarë, virgjëresha në sfond,
foto qelibar larë në ndryshk,
ëndërr e sëmurë, Erini hakmarrëse,
sqep-përgjakura nga Nëntoka çliruar,
fluturuese në yje të shuar...
Një çast vendimtar për poetin klasik,
matanë një ushtrie në frikë e panik,
burg e konop i bien ndër mend
xhindet e kështjellës, syri padukshëm,
armik...
buzë liqenit të vendlindjes,
në mjegull fantazmash,
prej erërash veriore gjysmë i ngrirë,
vendos të ecë në këmbë menestreli,
pyetje të kota pa bërë në çdo hap,
edhe nëse befasohet një ditë,
nga britma të egra sejmenësh,
të një Sardoni të çmendur, satrap.
matanë një ushtrie në frikë e panik,
burg e konop i bien ndër mend
xhindet e kështjellës, syri padukshëm,
armik...
buzë liqenit të vendlindjes,
në mjegull fantazmash,
prej erërash veriore gjysmë i ngrirë,
vendos të ecë në këmbë menestreli,
pyetje të kota pa bërë në çdo hap,
edhe nëse befasohet një ditë,
nga britma të egra sejmenësh,
të një Sardoni të çmendur, satrap.
Çast lartësimi për të zgjedhurin,
kur mendon për çastin fillestar,
obusin hyjnor me emrin Bing Bang:
gjenerator për të gjitha çastet e jetës,
mbi Tokë vërshuar në vijim...
lulet, ylberi, fluturat provojnë teorinë,
engjëjt e bukur tokësorë në vatrën familjare,
beharet e shkuar me këngën e bulkthit mistik,
gjithfarë zogj të bukur, cicërima hyjnore,
me krahë qiellorë të dehur në qiej të kaltër,
të lirë,
pa zota banalë mbi kokë,
diktatorë burracakë,
sahanlëpirës të lartë, shkrimtarë arlekinë,
që u thurin lavdinë...
kur mendon për çastin fillestar,
obusin hyjnor me emrin Bing Bang:
gjenerator për të gjitha çastet e jetës,
mbi Tokë vërshuar në vijim...
lulet, ylberi, fluturat provojnë teorinë,
engjëjt e bukur tokësorë në vatrën familjare,
beharet e shkuar me këngën e bulkthit mistik,
gjithfarë zogj të bukur, cicërima hyjnore,
me krahë qiellorë të dehur në qiej të kaltër,
të lirë,
pa zota banalë mbi kokë,
diktatorë burracakë,
sahanlëpirës të lartë, shkrimtarë arlekinë,
që u thurin lavdinë...
Është një poet lirik buzë liqenit të Ohrit
që mendon në këtë mënyrë...
që mendon në këtë mënyrë...
Më shumë se lirën e Orfeut dhe
himnet e Polimnisë në Parnasin Apollonian,
shkëndijën hyjnore nga Prometeu vjedhur,
dhuratë për të munduarit,
fisniku vlerëson.
Mënjanon lukuninë e çasteve fatale,
që gjithë poetët e Muzës Baba Jaga,
këmbëpulë,
rrokullis në greminë...
himnet e Polimnisë në Parnasin Apollonian,
shkëndijën hyjnore nga Prometeu vjedhur,
dhuratë për të munduarit,
fisniku vlerëson.
Mënjanon lukuninë e çasteve fatale,
që gjithë poetët e Muzës Baba Jaga,
këmbëpulë,
rrokullis në greminë...
Është një çast që të vetmuarin në qiell ngre,
e bën të barabartë me Perëndinë.
e bën të barabartë me Perëndinë.
Trubadur fisnik, zog dimëror,
bilbil i përjetësisë,
ndryshe nga mjellmat e bardha të Liqenit
që mendueshëm soditni nga larg,
për Ju nuk do të ketë
Këngë të Fundit!...
Vetë vendosët për një gjë të tillë!...
Edhe pse jeni artist i lindur.
Gjeni.
bilbil i përjetësisë,
ndryshe nga mjellmat e bardha të Liqenit
që mendueshëm soditni nga larg,
për Ju nuk do të ketë
Këngë të Fundit!...
Vetë vendosët për një gjë të tillë!...
Edhe pse jeni artist i lindur.
Gjeni.
Bard i zgjedhur,
i Kopshteve të Përjetshme të Artit
përveç shkëlqimit të parë në rini,
bukurisë se vargut tuaj të rrallë,
artin e lirë të shpirtit të ndritur elitë,
përjetësuat me idenë hyjnore:
‘‘NJERI’’
i Kopshteve të Përjetshme të Artit
përveç shkëlqimit të parë në rini,
bukurisë se vargut tuaj të rrallë,
artin e lirë të shpirtit të ndritur elitë,
përjetësuat me idenë hyjnore:
‘‘NJERI’’
Robert Martiko
DISA NGA TERMAT DHE PERSONAZHET E PËRMENDUR NË POEZINË E MËSIPËRME:
Sikambër - Bëhet fjalë për mbretin Klodovik, mbret i frankëve të cilit i drejtohet peshkopi i Reimsit, për të ndryshuar qëndrimin e tij negativ në jetë.
‘‘In hoc signo vinces’’ - Fjalë latinisht që kanë kuptimin ‘‘Me këtë shenjë do të fitosh’’. Sipas perandorit me origjinë ilire, Konstandin, fjalët e mësipërme i pa të shkruara në qiell. Pas këtij çasti, për hir të këtij vizioni, perandori i mësipërm u kthye nga pagan në besimin e një Perëndie të vetme, diçka që influencoi në fenë e gjithë shtetasve të perandorisë romake.
Quo Vadis Domine? - Shprehje latine që ka kuptimin ‘‘Ku shkon?’’, lidhet me Shën Pjetrin, që i trembur nga krimet e perandorit Neron, ishte duke u larguar nga Roma dhe i shfaqet Krishti. Paskëtaj Shën Pjetri kthehet në Romë ku e kryqëzojnë kokë poshtë.
Polimina - Muza e himneve në mitologjinë greke.
Trubadur, bard apo menestrel quheshin artistët, njëkohësisht poet e muzikant në Evropën mesjetare.
Orfeu - Figurë e mitologjisë greke që përfaqëson artin e përjetshëm.
Apolloni - Perëndia e arteve të bukura, muzikës, bukurisë dhe diturisë në mitologji.
Erinitë - Perëndi të nëntokës në mitologji, të specializuara për hakmarrje.
Baba Jaga - Shtriga në folklorin e vendeve sllave dhe në përrallat ruse.
Prometeu - Figurë mitologjike që u vodhi zjarrin Perëndive të Olimpit për tua dhuruar njerëzve.
Bing Bang - Nga anglishtja ka kuptimin ‘‘Shpërthimi i Madh’’. Është një teori shkencore moderne, e bazuar në idenë se Universi filloi të ekzistojë pas këtij momenti.
‘‘Kënga e Mjelmës’’ - Është një shprehje që vlen për të venë në dukje një vepër arti të mrekullueshme, para largimit nga jeta të një artisti të madh.. Kjo ka ardhur nga mendimi antik se mjellma, ndonëse është një shpend i paaftë për të nxjerrë tinguj, para se të vdesë, mund të këndojë një këngë të mrekullueshme.
‘‘In hoc signo vinces’’ - Fjalë latinisht që kanë kuptimin ‘‘Me këtë shenjë do të fitosh’’. Sipas perandorit me origjinë ilire, Konstandin, fjalët e mësipërme i pa të shkruara në qiell. Pas këtij çasti, për hir të këtij vizioni, perandori i mësipërm u kthye nga pagan në besimin e një Perëndie të vetme, diçka që influencoi në fenë e gjithë shtetasve të perandorisë romake.
Quo Vadis Domine? - Shprehje latine që ka kuptimin ‘‘Ku shkon?’’, lidhet me Shën Pjetrin, që i trembur nga krimet e perandorit Neron, ishte duke u larguar nga Roma dhe i shfaqet Krishti. Paskëtaj Shën Pjetri kthehet në Romë ku e kryqëzojnë kokë poshtë.
Polimina - Muza e himneve në mitologjinë greke.
Trubadur, bard apo menestrel quheshin artistët, njëkohësisht poet e muzikant në Evropën mesjetare.
Orfeu - Figurë e mitologjisë greke që përfaqëson artin e përjetshëm.
Apolloni - Perëndia e arteve të bukura, muzikës, bukurisë dhe diturisë në mitologji.
Erinitë - Perëndi të nëntokës në mitologji, të specializuara për hakmarrje.
Baba Jaga - Shtriga në folklorin e vendeve sllave dhe në përrallat ruse.
Prometeu - Figurë mitologjike që u vodhi zjarrin Perëndive të Olimpit për tua dhuruar njerëzve.
Bing Bang - Nga anglishtja ka kuptimin ‘‘Shpërthimi i Madh’’. Është një teori shkencore moderne, e bazuar në idenë se Universi filloi të ekzistojë pas këtij momenti.
‘‘Kënga e Mjelmës’’ - Është një shprehje që vlen për të venë në dukje një vepër arti të mrekullueshme, para largimit nga jeta të një artisti të madh.. Kjo ka ardhur nga mendimi antik se mjellma, ndonëse është një shpend i paaftë për të nxjerrë tinguj, para se të vdesë, mund të këndojë një këngë të mrekullueshme.