Akif Emre
Ishin vitet e fundit ngulfatëse të luftës së ftohtë. Pas Titos të gjithë ekuilibrat ishin tendosur njëjtë si në shtetet e tjera të bllokut komunist, fryma e lirisë ishte flakur dhe veprohej nën paranojat se regjimi ishte i rrezikuar.
Në saje të propagandës se “Në Bosnjë po krijohet një shtet fetar”, një grushti intelektualësh në ballë me Aliun, iu ishte shqiptuar një dënim i rëndë. Kishte filluar një lëvizje për pastrim politik, me ç’rast dënime të ngjashme shqiptoheshin edhe në republikat dhe krahinat e federatës. Për shembull, në Kosovë shumë shqiptarë ishin marrë në shënjestër të përndjekjeve të pamëshirshme nga regjimi.
Pikërisht në këto kohë të trazuara u njoftova me disa moshatarë të mi ose “jugosllavë të rinj”, të cilët për ta ruajtur identitetin e tyre islamë dhe për t’i hapur horizontet e tyre interesoheshin dhe lexonin çdo gjë që u binte në dorë në lidhje me zhvillimet intelektuale nga të gjitha anët e botës dhe Turqisë. Madje, në kohën kur ishte shumë problem fotokopjimi i teksteve, ato tekste që i gjenin në Stamboll qoftë libra filozofikë ose fetare, duke i fshehur nën këmishë, i dërgonin në vendet e tyre, për çka vetë jam dëshmitar. Librat e Ibn Arabiut, Ali Sheriatit, Henry Corbinit, Nakib el-Atassit dhe të tjera si këto, në gjuhën turke ose angleze dërgoheshin një nga një në Sarajevë e në Shkup, lexoheshin e diskutoheshin dhe, në bazë të mundësive, fotokopjoheshin dhe shpërndaheshin atje.
Me shpërbërjen e Jugosllavisë dhe paraqitjen e shteteve të vogla me ndërrimet politike në Maqedoni dhe Bosnjë u shfaq një rilindje intelektuale. Nga perspektiva e myslimanëve, Sarajeva vetëm ishte bërë kryeqyteti natyror i intelektualizmit dhe dijes. Mirëpo, me shkatërrimin e Jugosllavisë u shkatërruan këto lidhje të myslimanëve me qendrën e tyre.
Më duhet të theksoj se interesimi im për Ballkanin, përtej nostalgjisë historike, shfaqet më tepër si shkas i prezencës së një arterie të tillë konkrete intelektuale. Një herë Aliu më pat pyetur se prej kur kam filluar të interesohem për Ballkanin. Ai nuk mundi ta fsheh habinë kur i tregova se në fillim të viteve të 80’ta në një formë interesante korelative më patën tërhequr vëmendjen gjykimet në Jugosllavi, që i përcolla nga afër me shumë vëmendje e kërshëri.
Pas fashitjes së Jugosllavisë nga historia, në Maqedoni u formua një strukturë më autentike që për mua kishte një kuptim të veçantë. Shokët që dikur i fshihnin librat e tyre nën këmishë, duke iu shmangur sistemit komunist, i lexonin këto libra. Ata kishin bërë një punë të shkëlqyer: themeluan një shtëpi botuese. Ata i dhuruan botës shqiptare me qindra libra të botuar, nga bota islame, nga Lindja e Perëndimi. Librat të cilat dikur i lexonin në fshehtësi e përndjekje, tashmë i botonin lirshëm dhe ato kontribuuan fuqishëm në zgjerimin e horizontit të shqiptarëve. Përkthimet ishin nga turqishtja, arabishtja dhe gjuhët e tjera perëndimore, pa qenë fare nën presionin e ndonjë kompleksi. Kështu i përkthyen dhe i botuan punimet më të rëndësishme.
Për shembull libri “Safahat-Fletët” për herë të parë është përkthyer në gjuhën shqipe. Të gjitha punimet e Sami Frashërit, një intelektual osman me prejardhje shqiptare, janë botuar.
Për të baltosur dhe nxirë një përpjekje të tillë të shkëlqyer, javën e kaluar në një ueb-faqe shqiptare u postua një lajm i shtrembëruar ose, thënë troç, i përpiluar në formë të materialit politik si paralajmërim për qarqet maqedonase.
Institucionet dhe fenomenet që përmenden në këtë tekst lëre që nuk mund të kenë kurrfarë lidhje në mes vete, por edhe lajmi është i dizajnuar mbi informatat sikurse të kishin rrjedhur nga “brenda”, ngjashëm me ndonjë raport spiunazhi. Ky lajm aq shumë ishte shtrembëruar, sa ë të gjitha këto aktivitete të shkëlqyeshme që janë bërë për herë të parë në Ballkanin modern, i kishin paraqitur si manifestim të një strukture të errët dhe të fshehtë. Aktivitetet, qoftë të shoqërisë civile të shqiptarëve, qoftë të turqve, ishin paraqitur si celula spiunazhi të pushtetit turk. Në mesin e këtyre organizatave ishin përmendur TIKA dhe Universiteti Ndërkombëtar Ballkanik, institucione këto të cilat realisht aktivitetet e tyre i zhvillojnë vetëm në saje të marrëveshjeve zyrtare. Aktiviteti i organizuar nën patronazhin e Rexhai Kutanit, në kuadër të ESAM-it, pra organizimin “Bota Islame dhe kërcënimet ndërkombëtare”, ishin përpjekur ta paraqesin si një aktivitet të dyshimtë dhe pa autorësi, duke dhënë informata për vendin dhe emrin me kuptime të kundërta. Madje, edhe për këtë aktivitet është propaganduar si aktivitet të pushtetit aktual. Lajmi aq shumë ishte i mbushur me dezinformata, saqë fjalimi im kritik i mbajtur gjatë një paneli në Shkup, ishte i paraqitur si fjalim nën ndikimin e “Efektit të erdoganizmit”.
Islami në Ballkan nuk është gjë e importuar nga jashtë, por është element autentik i këtij regjioni. Pa u marrë në konsideratë myslimanët, nuk mund të bisedohet për të ardhmen e Ballkanit. Me siguri që, derisa myslimanët e Ballkanit kanë filluar ta gjejnë zërin e tyre, dikush duke i provokuar, ata dëshirojnë ta ngufasin këtë zë. T’i ndërpresësh lidhjet në mes të Turqisë dhe Ballkanit, pavarësisht se pjesëtar i cilës fe ose etni je, kjo do të thotë që t’ia ndërpresësh Ballkanit të ardhmen. Të çfarëdo qarku ose grupi qofshin ata, të cilët janë bërë mjete të kësaj loje, ata janë tradhtarë të historisë dhe Ballkanit.
