FAKTORET E RIZKUT TE ATEROSKLEROZES

Faktoret e rezikut te atelosklerozes jane ata faktor prania e te cileve rrit rezikun per zhvillimin e semundjes kurse eleminimi i tyre e ul kete rrezik.Nder faktoret madhoor te aterosklerozes jane:

1.Dislipidemia
Ka te beje me crregullimin e perdorimit te yndyrnave ne gjak.Yndyrat ne gjak transportohen te shoqeruara me proteina me komplexe lipoproteinike.Sipas densitetit dhe burimeve te tyre lipoproteinat ndodhen ne:
a.Kilomikone--permbajne yndyra te thithura ne zorre.
b.VLDL--jane lipoproteina me densitet shume te ulet dhe sintetizohen ne melqi nga yndyrat endogjene.
c.LDL--jane lipoproteina me densitet te ulet.
d.HDL--jane lipoproteina te cilat largojne kolesterolin nga indet dhe cojne ne melci.
Sipas studimeve te sotme LDL eshe lipoproteine madhore atenogjene.Pasi ajo eshte transportusja kryesore e kolesterolit i cili eshte faktor kyq ne formimin e aterosklerozez.
HDL--kur eshte ne nivel te larte mund te mbroje nga ateroskleroza pasi ajo largon kolesterolin nga gjaku prandaj konsiderohet si faktor mbrojtes.

KOLESTEROLI--Eshe njemolekule e patreteshme ei cili merr pjese ne ndertimin e membranave qelizore.Kolesteroli ne gjak transportohet kryesisht me LDL.Ai perben faktor madhore aterogjen.
Nivelet normale te:
Kolesterol < 190 mg/dl
LDL kolesterol < 115 mg/dl
Trigliceridet < 150 mg/dl
HDL kolesteroli > 35 mg/dl

2.DUHANI--eshte vene re se duhani rrit rrezikun per ateroskleroze.
Mekanizmi duhani ul HDL.SHkakton vazokonstriksion si dhe demton funksionin e endotelit.Lenja e duhanit rrit jetegjatesine.

3.HTA--i shoqeruar me patologji te tjera se tepermi probabiliteti per SAK.
4.Diabeti i sheqerit--rrit riskun per zhvillimin e aterosklerozes.Kete gje mendohet se e arrine me disa mekanizma si:
a.Rezistenca ndaj insulines
Normalisht insulina ul nivelin e yndyrnave ne gjak.Ne diabetiket si rezultat i rezistences ndaj insulines ulet sasia e ac.yndyrore.

b.Keta te semure humbin HDL me rruge urinare
c.Insulina nxit proliferimin e qelizave te muskulatures se lemuar
d.Insulina rrit agregushmerine e trombociteve.

5.Inaktiviteti fizik
Eshte vene re se ulja e aktivitetit fizike ndikon ne rritjen e riskut per SAK.

6.Obeziteti
7.Anamneza familjare
Te gjithe njerzit qe kane pararendes te rendit te pare te vdekur nga semundje aterosklerotike ne moshen <55vjeq per meshkuj dhe <65 per femra kane rrezik per zhvillim te atelosklerozes.

8.Gjinia--deri ne pubertet probabiliteti eshte i barabarte per te dy gjinite.Me pas deri ne periudhen e menopauzes femrat kane probabilitet me te ulet se meshkujt dhe me pas probabiliteti barazohet.

9.Mosha--probabiliteti i shfaqjes se SAK rritet me rritjen e moshes ne te dyja gjinite.
10.Alkooli--Kur alkooli pihet ne doza te vogla rrit nivelin e HDL dhe konsiderohet si faktor mbrojtes kur dozat riten kthehet ne faktor rrisku.

SINDROMI METABOLIK
karakterizohet nga plotesimi i 3 nga 5 kushteve te meposhteme:
1.Perimetri i barkut >102cm M >88cm F
2.Trigliceridet me i madhe ose i barabarte 150mg/dl
3.Tensioni arterial 130mmhg 85mmhg
4.Glicemia 110mg/ml
5.HDL kolesterol <40mg/dl M <50mg/dl F

Parandalimi i SAK

masat per parandalim ndahen ne dy grupe
1.Parandalimi paresor ka per qellim pengimin e formimit te pllakave ateroskleromatoze ai perfshin
a.Permisimin e stilit te jeteses qe do te thote jo duhan,ushqim i shendeteshem,aktivitet fizik.
b.Mjekim i faktoreve te riskut TA <140-90 per shumicen
<130-80 per pacient qe kane faktor te tjere risku.

2.Kolesteroli < 190mg/dl per shumicen
<175 mg/dl per ata qe kane faktore te tjere risku.

3.LDL kolesteroli <115
<100

4.Perimetri i barkut <102 cm M
<88 cm F

2.Parandalimi dytesor ka te beje me marrjen e masave per te parandaluar zhvillimin e
a.IAM
b.Insult cerebral
c.Angine
pasi tashme pllaka aterosklerotike eshte formuar dhe duhet parandaluar nderlikimin e saj