Sylvia Plath (1932 – 1963)
Silvia Plath ka qenë konsideruar vogëlushe vunderkinde. Për shumë arsye, Silvia Plath përfaqësonte kulmin e gruas së shtresës së mesme: e bukur, me një inteligjencë të pashembullt, me një talent të madh; Plath në poezitë që shkroi për këtë jetë familjare, tregon në të vërtetë një pamje krejt të kundërt; të zymtë, plot ankthe dhe panik, rraskapitje dhe velje
SHTËPIA E ERRËT
Ja shtëpia e errët, shumë e madhe.
E kam ndërtuar vetë.
Katror pas katrori ç’prej një qoshku të qetë,
Duke u mbllaçitur mbi letrën e irnosur,
Duke hedhur pika zamke,
Duke fërshëllyer, duke luajtur veshët,
Duke menduar për diç tjetër:
Këtu ka kaq shumë bodrume,
Kaq shumë transhe-ngjala rrëshqitëse!
Jam e rrumbullt, si kukuvajkë,
Vetë e ndriçoj veten.
Mund t’i flak lodrat kur të më teket
Apo të bëj bijë në shpirt një kalë. Barku im llokoçitet.
Duhet të skicoj më shumë harta.
Tunele-kungullesha!
Kam kthetrat e urithit, e brej rrugën time.
Goja gjithëgëlltitëse lëpin shkurret
Dhe vegshat me mish.
Ai banon në bunarin e vjetër,
Në gropën e gurtë. Ai është fajtor.
Ai është prej race të majmurish.
Kundërmim stërqokash, dhoma-repa. Stërfryhen flegrat dromcake.
Dashuri të vocrra, të shkordhura!
Budallushe dhe pa skelete, si hundët.
Këtu, brenda kësaj rrënje,
Është ngrohtë dhe aspak keq.
Ja dhe përqafjet e ëmbla të mamkës.
KUSH
Kaloi muaji i lulimit. Frutat në shtëpi
Janë ngrënë ose kalbur. Jam e gjitha gojë.
Tetori është muaji i grumbullimit.
Ufmë në kasolle, si në bark të nënës:
Veglat e vjetra, bishtat, grabuja të ndryshkura.
Këtu, midis kokash të vdekura, jam në shtëpi.
Lermëni të prehem në saksinë e luleve,
Merimangat nuk do të më pikasin..
Zemra ime – një elbarozë e mpirë.
Ja sikur era të dilte prej mushkërive.
Një surrat qeni u merr erë luleve.
Petalet rriten këmbëpërpjetë.
Ata kërcasin, si shkurre hortensie.
Mua që kam ardhur mbrëmë tek trarët,
Më ngushëllojnë kokat që kalben,
Që s’flenë dimrit.
Kokat e lakrave: të purpurta, si krimba, të sermta,
të veshura me veshë mushkash dhe flatra fluturash,
Por me zemra të blerta.
Venat i kanë të bardha, si dhjamë derri.
O bukuri e konsumit!
Kunguj portokalli të pasy.
Këto salla janë plot me gra që ndjellin shpesë.
Ja se ç’shkollë e mërzitshme. Jam rrënja, guri, klithma e hutit.
Asnjë ëndërr nuk më shtiret.
Mama, ti je mu njajo gojë,
në të cilën do të kisha qenë gjuhë.
O nënë pangjashmërie, hamë!
Hije e derës së tremesë,
Që përthithet në koshin e plehrave.
Unë thashë se ndoshta, e kujtoj këtë nga fëminia.
Atje rriteshin të tilla lule gjigande,
gojë të purpurta e të kuqe, thjesht të magjishme.
Rrathët prej kërcejve të manaferrave m’i ndillnin lotët në grykë.
Tani ato më ndezin si një llampë.
Herëdokur me javë të tëra nuk ndërmend asgjë.
E HËNA E PËRJETSHME
Ti do të jetosh në të hënën e përjetshme
Dhe do të rrish në dritën hënore.
Njeriu hënor rri në moluskun e tij,
I mbëltucur përnën thurjen
E thuprave. Bie drita – ftohërimë dhe tebeshir –
Ndër çarçafët tanë.
Dhëmbët e tij kërcëllijnë midis lebrozëve
Heshtave dhe kratereve të atyre vullkaneve t’fikur.
Ai gjithaq është kundër thëllimit të zi
Thupra mund të kishte mbledhë, s’do kishte pushuar,
Gjerkur dhoma e tij e ndritshme t’eklipsonte
Fantazmën e ringjallur të diellit;
E tash veprat e hadit të tij të së hënës në lëmshin hënor,
Privuar zjarrit, shtatë detëra t’pashpirt farkëtonin syrin e tij të këmbës.
Përkthyen nga origjinali: Agron TUFA dhe Elvana ZAIMI
Shënim: Silvia Plath ka qenë konsideruar vogëlushe vunderkinde. Poezitë e parë i publikoi në moshën 8 vjeçe. Ka qenë presidente e kolegjit. Revista “Mademuazel” bëri për të një reportazh si për një studente-model dhe shpresën e letërsisë amerikane. Fitoi bursën Fullbrajt për studime në Kembrixh dhe atje u njoh dhe u martua me poetin e famshëm Ted Hjuz. Më vonë qe lektore në universitet, mandej jetoi në Angli. Tentativa e parë të vetëvrasjes dhe që i parapriu depresionit të saj nervor, është përshkruar në romanin e madh “Kolba” (botuar në 1971). Dhjetë vjet më vonë pasoi tentativa e dytë – Silvia Plath provoi të përplaset me makinë, por shpëtoi për një fije. Ndaj të gdhirë ajo u gatoi fëmijëve mëngjesin, mbylli dyert dhe dritaret puthitshëm dhe futi kokën në furrën me gaz. Ndoshta Plath shpresonte se atë mund ta shpëtonin – gjithsesi, ajo la një pusullë me porosinë t’i telefonin mjekut të saj.Për shumë arsye, Silvia Plath përfaqësonte kulmin e gruas së shtresës së nesme: e bukur, me një inteligjencë të pashembullt, me një talent të madh.