Met elke aanval, elk vuurgevecht, elke kidnapping en elke diplomatische tegenslag escaleert de crisis in Oekraïne verder tot een open oorlog onvermijdelijk wordt en beide partijen gedoemd zijn om te verliezen.
Rationeel bekeken lijkt het absurd dat men deze escalatie laat plaatsvinden, eerder dan een compromis zonder bloedvergieten na te streven. Doch volgens Michael Byrne van Vice is er voor deze irrationele logica zowel een psychologische als een theoretische verklaring.
Escalatie is volgens Byrne het resultaat van een cognitieve bias die ons verhindert om rationeel te handelen. Deze escalatiebias maakt dat we op het verleden focussen eerder dan op de toekomst (“ik heb al dit en dit gedaan, dus daarom moet ik nu dat doen” in plaats van “als ik dit doe, dan heeft dat deze slechte gevolgen”)? Niet voor niets is de oorspronkelijke benaming van de escalatiebias de meer bekende ‘gezonken-kost’-bias.
Het psychologisch concept van escalatie of escalerende betrokkenheid werd voor het eerst beschreven in 1976 door Barry Staw (PDF):
“Wanneer individuen zich persoonlijk verantwoordelijk voelen voor de negatieve gevolgen van hun gedrag, zijn ze meer geneigd om steeds verder dat gedrag te herhalen.”
Met andere woorden hebben mensen de neiging om hun slechte beslissingen te rationaliseren door in de toekomst diezelfde slechte beslissingen telkens weer opnieuw te nemen.
In de oorspronkelijke studie over escalatie citeert Staw een discussie tussen George Ball en president Lyndon Johnson over de toenmalige situatie in Vietnam: “Eenmaal we grote verliezen beginnen te lijden, wordt het proces onomkeerbaar. Onze betrokkenheid wordt dan zo groot [dat we enkel nog kunnen zegevieren of een nationale vernedering oplopen].” Elk dode soldaat in Vietnam wordt op die manier een argument om een nieuwe te sturen want het enige alternatief is nationale vernedering.
Iets gelijkaardigs vindt vandaag plaats in Oekraïne. Alle partijen verliezen bij het conflict en de huidige situatie zal blijven escaleren aangezien zowel Rusland als het Westen geklemd zitten in een escalatielogica waaraan ze niet kunnen ontsnappen zonder vernederingen op te lopen.
Byrne geeft een ander concreet voorbeeld om het concept te verduidelijken. Stel dat je een tweedehandswagen koopt die een stuk schroot blijkt te zijn. Je fout is snel duidelijk en na enkele maanden heb je al meer kosten gemaakt dan de oorspronkelijke aankoopprijs. Elke keer er zich een nieuw probleem voordoet, kan je de auto verkopen, maar elke keer laat je hem toch herstellen en voel je je iets beter over je aankoop van de wagen. Je rationaliseert dus je oorspronkelijke fout door te volharden in de boosheid.
Ook gokverslaafden maken een soortgelijke denkfout: hoe meer je nu verliest, hoe groter de kans dat je de volgende keer wint. Deze ‘gokkersfout’ vind je ook terug bij de hoofdspelers in militaire escalaties.
Toch is het volgens Byrne nog niet te laat. Enerzijds zouden de beleidsmakers hun beslissingen kunnen laten afhangen van onafhankelijke evaluaties van hun eerdere beslissingen. Anderzijds zou men de verschillende partijen een uitweg kunnen bieden die hen toelaat zich terug te trekken zonder gezichtsverlies te lijden en zonder hun fouten uit het verleden te moeten toegeven.
Bron : Express.be
Bron : Express.be