© - YURIY DYACHYSHYN / AFPDecennialang was München 1938 de metafoor van elke politicus die in de buitenlandse politiek voor lafheid waarschuwde. Herinneren we ons de feiten: enkele jaren al na zijn machtsovername (in 1933) voerde Adolf Hitler een agressieve buitenlandse politiek. In maart 1936 bezette hij, tegen het Verdrag van Versailles in, de gedemilitariseerde zone in het Rijnland. Vanaf juli dat jaar steunde hij actief de rechtse staatsgreep van generaal Franco in Spanje met in april 1937 het wereldschokkende bombardement van Guernica door de Duitse Luftwaffe. In maart 1938 dreef hij, zonder verzet, deAnschluss van Oostenrijk bij Duitsland door.
Vanaf september 1938 eiste hij openlijk de aansluiting van het Sudetenland, een smalle strook van Tsjechië die grenst aan Duitsland en waar toen nog overwegend etnische Duitsers woonden. Die werden volgens Hitler verdrukt, en dus moest hij die beschermen. Dat verhaal horen we nu ook over de Russen op de Krim. In Sudetenland was er een nazi-leider, Konrad Heinlein, die om aansluiting bij das Reich vroeg, zoals vandaag het parlement van de Krim zich tot Moskou wendt. Tjsecho-Slovakije had in het grensgebied evenwel een fortengordel tegen een mogelijke Duitse invasie opgebouwd en het centrale gezag in Praag weigerde dit gebied los te laten.
Vrede voor een volledige generatie
Groot-Brittannië probeerde de standpunten te verzoenen, maar slaagde daar niet in. Op 29 september 1939 ontmoetten Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk en Italië elkaar in München, zonder dat de Tsjechoslovaakse regering zelfs maar uitgenodigd was. Hitler verklaarde dat dit zijn laatste territoriale eis was en de twee Westerse mogendheden accepteerden een voorstel van Mussolini waardoor Duitsland het gebied cadeau kreeg.
De Britse premier Neville Chamberlain wuifde, toen hij in Londen arriveerde, met het verdrag en verklaarde dat hij ‘peace for our generation’ had gerealiseerd. De menigte juichte hem uitzinnig toe, na de slachting in Flanders Fields (WO I) was de bevolking oorlogsmoe. Eenzelfde stemming overheerste in Frankrijk. In Duitsland daarentegen leefde het revanchisme. Daar had de bevolking ook geleden onder de vorige oorlog, maar wel de nederlaag moeten ondergaan en daarna vredesvoorwaarden opgelegd gekregen met wurgende herstelbetalingen, die ze onrechtvaardig achtte.
Duitsland wilde niet langer een paria zijn die alle schuld toegeschoven kreeg, en eiste een Wiedergutmachung. Dat gaf Hitler de kans om de strijdkrachten weer uit te bouwen via een keynesiaans systeem van deficit spending - opgezet door zijn minister Hjalmar Schacht. Daardoor schoof hij zijn rekeningen voor zich uit maar herstelde wel de werkgelegenheid, in feite op een financiële luchtbel. Frankrijk en Groot-Brittannië voerden ondertussen een orthodoxe monetaire politiek en bespaarden op bewapening.
De ene had geld, de andere een leger
In 1939 kwam Hitler dus in de situatie terecht dat hij wel een indrukwekkend leger had, maar geen geld, terwijl de andere mogendheden wel geld hadden maar geen operationeel leger. De logica zelf dreef de Führer ertoe dit leger te gebruiken om zijn geld elders te halen. Dat hij een geëxalteerde fanaticus was, hielp natuurlijk ook, maar verklaart niet waarom hij zoveel competente mensen meelokte in die waanzin. De pure economische logica verklaart dit wel.
In maart 1939 annexeerde hij daarom, in strijd met alle afspraken, het rijke Tsjechië waar er nog een Duitse minderheid was die volgens hem ook al verdrukt werd. Van Slovakije maakte hij een protectoraat. Op 23 augustus 1939 sloot hij dan het Molotov-von Ribbentrop-pact met Stalin. Een geheime clausule hield een verdeling in van onder andere Polen en annexatie door de Sovjet-Unie van de Baltische republieken.
Op 1 september viel Hitler Polen binnen, omdat de Duitsers ook in Dantzig zogezegd verdrukt werden (en die stad een wig dreef tussen Oost- en West-Pruisen). Op 17 september deden de Sovjets aan de andere zijde hetzelfde, 'om Polen te redden’. Op 21 september werden er dan gezamenlijke militaire parades gehouden in Lvov en Brest-Litovsk, waar beide invasielegers elkaar ontmoetten. Niet lang daarna werden Estland, Letland en Litouwen ingelijfd door Stalin. De Tweede Wereldoorlog was begonnen, waarin ironisch genoeg de Sovjet-Unie zichzelf uiteindelijk als slachtoffer wist voor te stellen. Het werd hierbij geholpen door Winston Churchill zelf die - vooruitziend als hij was - in 1939 geweigerd had om de Sovjet-invasie te veroordelen.
Een mediaoffensief om te verblinden
Wat we vandaag beleven is een waar mediaoffensief, niet slechts uit Moskou maar ook in onze eigen kranten, om ons te overtuigen dat er opnieuw een München-oplossing moet komen en ons voor te bereiden op een afstand van de Krim door Oekraïne, vergelijkbaar met de afstand van het Sudetenland door Tjsechië. We kunnen nu al met grote waarschijnlijkheid aannemen dat Vladimir Poetin zijn zin zal krijgen. Niet omdat hij echt zoveel sterker is dan Europa of de NAVO, maar omdat ook in zijn land een revanchisme leeft wegens de ontmanteling van het Sovjet-imperium vergelijkbaar met dat van Duitsland na 1918 enerzijds, waardoor militair vertoon er populair is; en West-Europa al een halve eeuw in de greep is van een onrealistisch pacifisme anderzijds
Europa heeft zelfs - net als Groot-Brittannië vόόr WO II - lang gedacht in termen van eenzijdige ontwapening. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw waren er massale campagnes tegen de plaatsing van kernraketten, waarbij men wel betoogde tegen de Amerikaanse Cruise-raketten, maar niet tegen de Sovjetische SS-20. Het was overigens de grote verdienste van de maoïstische PVDA dat het op inspiratie van China daar wel op wees. Die partij werd daarom toen door verenigd links letterlijk uitgespuwd. Sting zong immers ‘The Russians love their children too’. Hij had natuurlijk gelijk, maar het deed niets ter zake.
Europa en de VS zullen nu waarschijnlijk opnieuw toegeven in ruil voor ‘peace in our generation’ en binnen de kortste keren zal Poetin het verdrag dan aan flarden kunnen scheuren omdat er onlusten uitbreken in Donetz. Oost-Oekraïne kan dan eveneens ingelijfd worden, zonder discussie, zo het al niet eerder gebeurd zal zijn. Daarna riskeert West-Oekraïne een protectoraat te worden, net als Slovakije indertijd. Waarna Wit-Rusland nog strakker dan nu in het gelid zal worden gedwongen - veel vrienden heeft dit tirannieke bewind sowieso niet.
Europa had weer eens zitten ‘stoken’
Strekt Poetins honger zich daarna opnieuw uit tot Polen en de Baltische republieken? Dat zijn ondertussen NAVO-partners. Indien één van hen aangevallen wordt, dan dwingt het handvest de andere lidstaten om militair tussenbeide te komen. In dat scenario dreigt een Derde Wereldoorlog. Onze pers onderneemt een collectieve inspanning vandaag om daar vooral niet op te wijzen, maar Polen heeft zijn partners wel al verwittigd dat het zich effectief bedreigd voelt.
Academische observatoren, van het slag van Rik Coolsaet, komen ons ondertussen rustig op tv uitleggen dat we ons geen zorgen moeten maken omdat Poetins economie wankel is. Maar dat was die van Hitler ook en precies dat verleidde hem tot militair avonturisme. Hugo Camps jubelt omdat wij zulk een bekwame observator hebben die ons zulke wijze inzichten verschaft.
Uiteraard is het creëren van een paniekstemming geen goede zaak, maar daar loopt het wel mee los, in feite zijn wij véél te gerust. En te schuldbewust. De eeuwig verzuurde Camps viel Europa al aan vooraleer de crisis in Kiev internationale proporties aannam. Europa had er zitten stoken beweerde hij koudweg op zijn voorpagina. Erop wijzen dat een volk niet opgezet is met een corrupte dictatuur en naar democratie snakt, is waarschijnlijk ‘stoken’ in de visie van Camps.
Natuurlijk, het optreden van Guy Verhofstadt in Kiev - waar Camps niet tegen protesteerde - was beschamend. Dat hij de betogers complimenteerde omdat ze de Europese waarden verdedigden beter dan Europa dat doet, was retorisch mooi. Maar terwijl hij letterlijk niemand vertegenwoordigde ging hij in volle euforie ook beloften doen waarvan hij wist dat niemand er echt achter stond. Wij zijn z’n demagogie wel gewend, maar de Oekraïners zijn dat natuurlijk niet.
Het ‘realisme’ van de professoren
Wat de sussende politicologen ondertussen totaal miskennen is de scherpe dualisering in de Russische economie. Haar industrie en private en openbare dienstverlening staan er bar slecht voor – mede door de wijd verspreide corruptie. De levensstandaard voor de gewone Rus is dermate zwak dat vele Russische vrouwen en mannen moeten hun geluk elders zoeken, terwijl de Russische miljardairs - lees: zij die voorop stonden toen de economie geprivatiseerd werd, en er de beste brokken van wegsnoepten - zich inkopen in Westerse voetbalclubs en wielerploegen.
Tegelijk rijft het regime (samen met deze kliek oligarchen) gigantische sommen binnen uit de grondstoffen. Die volstaan ruim voor militaire avonturen in een eerste fase, maar geven de economie ook een wankele basis - neem de grondstoffen weg, en er blijft niet veel over. Net als Hitler kan Poetin een korte maar geen lange oorlog aan. Hij moet het dus hebben van psychologische verrassingen en - wie weet? - ooit van een Blitzkrieg.
Er is overigens wel een verschil met nazi-Duitsland indertijd. Duitsland beschikte over een reusachtige industriële basis, maar had weinig grondstoffen, en keek daarvoor naar het Oosten - der Drang nach Osten. De Münchener professor Karl Haushofer (1869-1946) - de leermeester van Rudolf Hess - had dat zelfs tot een doctrine van Lebensraum uitgewerkt. Daarbij had hij gesteld dat het de roeping van Duitsland was continentaal op te dringen tot in Siberië, terwijl dat andere Germaanse volk, Engeland, dat via de zee zou doen, richting Indië.
Botsing tussen ambitie en pretentie
Op de basis van een dergelijke ‘taakverdeling’ hoopte Hitler aanvankelijk op een entente tussen Groot-Brittannië en Duitsland tegen de Sovjet-Unie. De erfgenaam van die Sovjet-Unie, Poetin, redeneert nu omgekeerd. Hij beschikt over grondstoffen maar niet over een afdoende industriële infrastructuur - dat is ook de reden waarom de Sovjet-Unie onder Gorbatsjew in elkaar is gestuikt. Vooral de informatisering kon hij niet aan omdat de Sovjet-Unie, vanuit zijn centraliserende ideologie, gemikt had op mainframes. Terwijl de VS vanuit zijn liberalisme alles op de pc had gezet.
Vooral het Star Wars-project van Ronald Reagan deed de Sovjet-Unie daarom in de bewapeningswedloop de das om. Bovendien zuchtte het imperium onder de ondraaglijke last van zoveel dictaturen in de Derde Wereld die het op zijn schouders had genomen. De interessantste - Egypte bijvoorbeeld - trokken er vanonder, de kneusjes als Cuba bleven de hand ophouden. Het grote voordeel dat Poetin nu heeft ten overstaan van de Sovjet-Unie, is dat het van die kolonialistische last is bevrijd. Maar de structurele zwakte van een verouderde infrastructuur blijft levensgroot wegen.
Poetin kijkt daarom naar het Westen want zonder zijn technologie kan hij op de lange termijn met zijn grondstoffen niet veel aanvangen - we hebben dat ook al gezien met Khadafi. Die zat wel met olie in zijn ondergrond, maar moest zich met het Westen verzoenen om hem nog rendabel opgepompt te krijgen. Idem dito met Iran vandaag, dat precies daarom inbindt in de onderhandelingen rond zijn kernprogramma. Maar precies omdat Poetins noden veel groter zijn dan hij zichzelf wil toegeven, en zijn pretenties huizenhoog overeind staan, kunnen we een even explosieve cocktail krijgen als indertijd met nazi-Duitsland. Dat begon ook aan een niet te winnen avontuur, maar kon ondertussen wel voor vijf jaar miserie zorgen.
Wie te snel gaat, reageert te traag
De vraag is nu of er een ordelijke en redelijke oplossing is, om de hele kwestie echt te ontmijnen. Waarschijnlijk niet. De enige zinnige stap die Europa en de NAVO vandaag kunnen zetten is meteen onderhandelingen starten voor een versnelde associatie met, en zelfs toetreding van de Oekraïne tot de EU. Maar daarvoor bestaat er geen draagvlak, Europa krijgt amper de Roemenen en Bulgaren verteerd. Dat zal er niet op beteren met de Europese verkiezingen van 25 mei voor de boeg, die alle eurocraten doen sidderen. Bovendien zou Rusland dan beweren dat het om een annexatie gaat, onderhandeld met een onwettig bewind (wat nog waar is ook).
Poetin heeft dus voorlopig gewonnen spel. Niet hij leeft buiten de werkelijkheid, zoals Angela Merkel beweerde, Europa doet dat, verblind als het is door zijn eigen succesverhaal. Dat heeft het wel een Nobelprijs voor de Vrede bezorgd, - die kreeg Barack Obama overigens ook, het is nog steeds niet duidelijk waarom. Maar dat heeft het ook opgezadeld met een economische en financiële crisis waar voorlopig het einde nog niet van in zicht is.
Wat zich wreekt is dat men te snel heeft willen gaan, zodat men nu te traag reageert. De Europese aanpak overtuigt internationaal niet – Poetin lacht er bijna openlijk mee. De aanhoudende palaver wordt immers danig verzwakt door de combinatie van een overmatige diplomatieke illusie met een ondermaatse militaire capaciteit, los van een gebrek aan eensgezindheid. Er is veel gezegd over het gebrek aan charisma van Herman Van Rompuy als ‘president’ van de EU, Catherine Ashton als gezant voor buitenlandse betrekkingen is ook niet bepaald een inspirerende figuur.
Wie vrede wenst, bereidt de oorlog voor
Dat Poetin schrik zou hebben van de melktandjes die Europa vandaag toont - het bevriezen van banktegoeden, de blokkering van visa en meer van die flauwekul - gelooft natuurlijk geen mens. Net zo min als onze realistische professoren in volle ernst geloven dat hij zich tevreden zal stellen met de Krim. Poetin zit in de logica van alle dictators doorheen de geschiedenis, hij lost zijn binnenlandse problemen op met buitenlandse avonturen. Onze media zouden er beter aan doen om ons daar mentaal toch een beetje op voor te bereiden, liever dan professoren in het zonnetje te zetten die ons ‘realisme’ komen aanpraten tot de realiteit ons achterhaalt.
We moeten niet meteen gaan hamsteren - toen in 1956 de crisis uitbrak rond het Suezkanaal was op één dag alle koffie en Sunlight-zeep uitverkocht in het dorpswinkeltje dat mijn moeder toen uitbaatte. Maar we mogen er wel opnieuw ernstig rekening mee houden dat het ‘nooit meer oorlog’ van ‘het gebroken geweer’ - de wolf die slaapt met het lam, van de profeet Jesaja (11:6) - niet meer gegarandeerd is. En dit ondanks de zegening van zeventig jaar onafgebroken vrede in een continent dat altijd door oorlogen werd verscheurd. Wat men ook van de EU en de NAVO moge zeggen, dat is geen geringe prestatie geweest, waar we niet dankbaar genoeg voor kunnen zijn.
Maar we mogen ook die diepere wijsheid van de veel realistischer Romeinen weer overwegen: ‘Si vis pacem, para bellum’. Als je vrede wenst, bereid je best de oorlog voor. We mogen er eens over nadenken als Pieter De Crem nog eens voor nieuwe gevechtsvliegtuigen pleit.
De auteur Eddy Daniels is eindredacteur bij De Bron, gewezen hoofdredacteur van Imediair en publiceerde over de islam en over paus Benedictus XVI.
Bron : Express.be