Sfera e �uditshme e gjetur n� rrug�n Rr�shen-Kalimas
Dikush mendon n� Ship�ri se topi gjigand nga guri, me form� t� rrumbullak�t t� p�rsosur q� �sht� gjetur n� Shqip�ri, qysh n� vitin 2007 n� krahin�n e Mir�dit�s, dhe q� askujt, madje as folklorist�ve nuk ua t�rhoqi v�mendjen, jan� topa q� I p�rkasin legjend�s s� Herkulit dhe menj�her� ia adresojn� qytet�rimit grek. Harrojn� k�ng�t kershnike t� shqiptar�ve, q� jan� m� t� vjetra se vet� poemat epike homerike, se ishte Muji dhe Halili q� shembnin kodra, rrafshonin male, shkulnin lisa dhe �nuk b�nin n� betejat e tyre madh�shtore, tregime k�to q� sipas shkenc�tar�ve t� rinj, jan� fantastike. Por, sferat, topat q� ndoshta mund t� ken� qen� edhe predha lufte, si ato t� zbuluara shum� koh� m� par� n� Bosnje, n� territorin iliro-pellasgjik, n� Fier m� par� dhe tani n� Mirdit� vet�m sa p�rmbushin iden� p�r qytet�rimin e pazbuluar iliro-pellasg, q� arkeologu Samir Osmani (-agi�), nga Bosnja nj� iliro-boshnjak, pretendon se ka zbuluar edhe nj� kompleks piramidash, pes� n� Visoko t� Bosnj�s, q� i takojn� qytet�rimit ilir ose paradh�sve t� tyre. Nd�rsa, �shkenca shqiptare� vazhdon t� ngarend e n�nshtruar dhe inferiore dhe qytet�rimin t�ia atribuoj� grek�ve apo eventualisht fenikasve. Marr�zit� e k�tij n�nshtrimi nuk kan� t� ndalur! BS
M� tej mund ta lexoni tekstin sipas medieve n� Shqip�ri.
M� tej mund ta lexoni tekstin sipas medieve n� Shqip�ri.
Kjo sfer� gjendet sot pas godin�s s� Sh�rbimit Gjeologjik Shqiptar. Ka ardhur aty prej s� largu, nga fshati Gziqi i Mirdit�s. �sht� gjetur atje n� vitin 2007, kur firma Bechtel&Enka po b�nte punimet p�r segmentin e rrug�s Rr�shen-Kalimash. Sapo �sht� v�n� re nga punonj�sit, �sht� trajtuar si nj� objekt i �uditsh�m e mistik, nj� ekip� gjeolog�sh e pan� at� dhe ngel�n t� habitur. Nj� vit m� von� kjo sfer� u soll n� Tiran�, me q�llim b�rjen e analizave dhe p�rcaktimin se �far� ishte dhe nga se ishte formuar. Ka nj� rrumbullak�si gati-gati perfekte dhe �sht� gjetur n�n tok�. Ajo konsiderohet e rrall� nga specialist�t dhe ende e pa shpjegueshme p�r vendin e gjetjes dhe prejardhjen. Hamend�simet e gjeolog�ve jan� t� ndryshme, mund t� jet� llav� jast�kore e formuar 160 deri 145 milion� vjet m� par�, por edhe mund t� jet� krijuar nga dora e njeriut. N� kemi biseduar me Inxhinier Gjeolog Sokol Markun, i cili �sht� marr� hap pas hapi m� k�t� sfer� dhe me p�rpjekjet p�r t� zbuluar origjin�n e saj. Ne, nuk jemi i vetmi vend ku jan� zbuluar objekte t� tilla, kemi rastin n� Kosta Rika e n� Bosnje.
Sokol, na tregoni, kur �sht� zbuluar kjo sfer�?
Sfera e gurt� �sht� zbuluar pran� fshatit Gziq t� Mirdit�s, i cili ndodhet rreth gjasht� kilometra n� vij� t� drejt� n� veri-per�ndim t� Rr�shenit. Doli n� sip�rfaqe n� pranver�n e vitit 2007, gjat� g�rmimeve t� kryera prej firm�s Bechtel&Enka, p�r realizimin e trases� t� segmentit Rr�shen-Kalimash, n� autostrad�n Durr�s-Kuk�s-Morin�.
Si u soll ne Tiran�?
Pak muaj pas zbulimit, nj� ekip nga Sh�rbimi Gjeologjik Shqiptar, duke shfryt�zuar nj� detyr� n� nj� rajon aty pran� kreu nj� v�zhgim t� par� t� objektit. Por meq� detyra e ekipit nuk ishte v�zhgimi i sfer�s, ajo ve� u fotografua, dhe u la p�rs�ri n� vend.
N� vjesht�n e vitit 2008, n� kuadrin e nj� teme p�r mbledhjen e kampionatur�s p�r ngritjen e bazave t� Muzeut t� Sh�rbimit Gjeologjik Shqiptar, shkuan p�rs�ri n� objekt, un� dhe gjeolog Ndoc Vukzaj. Vukzaj kishte qen� pjes� edhe e grupit q� e v�zhgoi nj� vit m� par�. Grupi i dyt� e ridokumentoi dhe duke krijuar iden� mbi p�rmasat, vendndodhjen dhe pesh�n e sfer�s propozoi transportimin e saj drejt Tiran�s, me q�llim, studimin, ruajtjen dhe ekspozimin e sfer�s duke e par� at� si nj� kampion me interes n� pamje t� par�, n� k�ndv�shtrimin gjeologjik. Sfera u transportua n� Tiran� n� fillim t� Dhjetorit t� vitit 2008, n�n drejtimin e Vukzajt.
�far� mendohet se �sht�? Cilat jan� hamend�simet tuaja?
Q� nga forma, objekti �sht� shum� interesant p�r tu studiuar. �sht� nj� sfer� guri me perimet�r kat�r metra. Gjith�ka sferike, duke filluar nga nj� top i thjesht�, nj� fllusk�, H�na, Dielli apo dhe vet� Toka, kan� qen� mjaft t�rheq�se p�r njer�zit. Kjo m� ka t�rhequr edhe mua p�r ta studiuar k�t� sfer�.
Si n� �do rast tjet�r n� pun�n e gjeologut, edhe studimi i saj filloi me studimin e terrenit ku ajo u gjet. Gziqi ndodhet mes shk�mbinjve me prejardhje magmatike, por nuk mungojn� shk�mbinj t� Jurasikut t� sip�rm, formime me prejardhje nga vullkanizmi detar t� em�rtuar si llava jast�kore, t� cilat krijohen si rezultat i ftohjes s� menj�hershme t� shkulmeve t� llav�s, e cila del menj�her� nga zemra e tok�s n� tabanin e ftoht� t� fundoqeanit. Kjo gj� ka ndodhur rreth prej 160 deri 145 milion� vjet m� par�. N� zon�n rrotull un� kam fotografuar edhe fragmente t� tjera, t� thyera apo t� eroduara t� k�tyre llavave jast�kore, prandaj e kam menduar fillimisht si llav� jast�kore, p�r sa i p�rket prejardhjes shk�mbore t� saj.
Keni b�r� analiza p�r t� zbuluar prejardhjen e saj?Nj� analiz� silikate e kryer n� laboratorin ton�, prej nj� cipe rezulton se kemi t� b�jm� me nj� ranor, gj� pak e �uditshme p�r rajonin ku ajo u zbulua. Mir�po un� i q�ndroj p�rs�ri hipotez�s s� llav�s jast�kore p�r shkak se cipa nuk mund t� konsiderohet si p�rfaq�suese reale e nd�rtimit shk�mbor t� t� gjith� sfer�s.
Deri m� sot duke mos pasur mund�si t� studimit pa d�mtuar fizikisht sfer�n, un� kam mbetur n� k�to fakte dhe n� opinione t� mbledhura prej koleg�sh, kryesisht t� huaj, si mund t� p�rmendet Antoni E. Milodowski, kryepetrolog i Sektorit t� Laboratorit t� Petrografis� dhe Mikroanalizave n� Sh�rbimin Gjeologjik Britanik. Me Antoni E. Milodowski kam kryer nj� shk�mbim e-mailesh, p�r t� marr� opinionin e tij, bazuar n� p�rvoj�n e tij n� lidhje me fenomene t� tilla. Por duhet th�n� se raste t� tilla nuk mund t� vler�sohen pa analiza t� drejtp�rdrejta apo t� t�rthorta, n� k�t� rast gjeofizik, t� cilat duhet t� kryhen drejtp�rdrejt� mbi objektin q� studiohet. Megjithat�, un� po vazhdoj me an� t� metodave t� t�rthorta, t� cilat konsistojn� n� shfryt�zimin e kontakteve, sidomos me koleg� t� huaj p�r t� pasur opinionet e tyre, dhe studimin e �do lloj literature q� gjendet n� biblioteka apo n� internet p�r t� krahasuar ngjashm�rit� p�r raste t� ngjashme.
Duhet th�n� q� m� rezulton se ky fenomen ka p�rhapje, por rasti yn� mund t� renditet i ngjash�m me ato raste q� rezultojn� interesant�, ku p�rve� nj� fenomeni t� krijuar nga natyra, aludohet apo v�rtetohet edhe nd�rhyrja humane me q�llimin e dh�nies se mesazheve inteligjente, p�r bashk�koh�sit apo pasardh�sit. Raste t� tilla t� r�nd�sishme mund t� p�rmend at� t� sferave t� Bosnjes apo ato n� Kosta Rika.
Di�ka q� m� ka shtyr� t� mendoj m� shum� n� nj� rregull t� vendosjes s� sferave, t� krijuar nga njeriu, �sht� nj� rast i dyt� q� m� �sht� b�r� i njohur p�r sfera t� ngjashme pran� fshatit Visok� t� Fierit.
P�r sa i p�rket formimit t� sfer�s, p�r at� nuk mund t� p�rjashtohet akoma as krijimi natyror as ai artificial, por un� k�mb�ngul p�r nj� kombinim, pra nj� llav� jast�kore e p�rpunuar pastaj nga dora e njeriut.
�far� do b�het me t�?Sido q� t� konkludojm� p�r origjin�n dhe p�rb�rjen e sfer�s, ajo p�rb�n nj� objekt interesant muzeal, dhe si e till� ajo mendohet t� ekspozohet n� nj� hap�sir� t� ve�ant�, n� ambientet e Sh�rbimit Gjeologjik Shqiptar. Me k�t� q�llim u nd�rmor aksioni i transportimit t� saj n� oborrin e Drejtoris� s� P�rgjithshme t� SHGJSH, ku ndodhet sot. Me k�t� veprim ne e siguruam at� si nga shkat�rrimi p�r efekt t� fenomeneve natyror� apo human�, ashtu edhe nga mund�sia e marrjes n� posedim p�r q�llime p�rfitimesh nga persona abuzues, t� cil�t nuk do kishin ve� t� tjerash as t� drejt�n ligjore p�r ta zot�ruar at�.
�far� e pengon analizimin e saj dhe nxjerrjen e nj� konkluzioni m� konkret?
M�nyra e studimit �sht� pak e komplikuar. Normalisht p�r t� pasur nj� p�rgjigje t� sakt�, duhej t� shk�putej nj� cop� kampion nga kjo sfer�, p�r ta analizuar n� t� gjitha elementet e saj. Por kjo do t� �onte n� d�mtimin fizik t� saj, �ka ne jemi p�rpjekur ta shmangim gjat� pun�s ton�, sidomos gjat� transportimit, i cili duhet th�n� se ka paraqitur mjaft v�shtir�si. Un� jam duke u p�rpjekur t� studioj nj� analizim me metoda t� t�rthorta gjeofizike, mbase sizmike, p�r t� cilat jam konsultuar me koleg�t e mi t� sektorit p�rkat�s. Ata po e studiojn� mund�sin� e p�rshtatjes s� aparaturave p�r k�t� q�llim.
Pritshm�ria p�r nd�rtimin e brendsh�m t� sfer�s �sht� n� dy variante, ai n� form�n e disa llokmave q� krijojn� disa shtresa gati koncentrike, pak a shum� si nj� qep�, dhe n� k�t� rast do t� kemi nj� llav� jast�kore, ose nj� trup masiv n�se b�het fjal� p�r nj� konkrecion ranor.
Kjo p�r sa i p�rket studimit t� formimit nga ana natyrale, por nd�rkoh� duhen studiuar tre mund�si t� formimin, thjesht natyrale, kombinim natyralo-artificial, ose t�r�sisht artificial. T� dh�nat flasin tani p�r tani n� favor t� dy mund�sive t� para.
Un� mbetem akoma n� studim. P�r k�t� material interesant m� afrohen volume t� t�ra artikujsh shkencor� t� shkruar sidomos nga gjeolog� italian�, t� cil�t po i m�shojn� k�t� fillim shekulli teoris� s� lidhjes midis gjeologjis� dhe zhvillimit social-kulturor t� njer�zimit, q� nga fenomenet gjeologjike q� ndikuan n� krijimin e q�nieve mitologjike, e deri n� lidhjen e materialit gjeologjik si l�nd� e par� p�r krijimin e qytet�rimit.
Kosta Rika
Sferat e Kosta Rik�s jan� artifakte, pra krijime nga dora e njeriut, q� datojn� mes viteve 200 pes dhe 1500 es. Jan� rreth 300 t� tilla, t� diametrave t� ndryshme, prej disa cm deri 2 metra. Pjesa m� e madhe kan� p�rb�rje gabrore, por ka dhe g�lqerore dhe ranor�. U gjenden rast�sisht, nd�rsa kompania amerikane �United Fruit Company�� kryente nj� pastrim t� plantacioneve t� bananeve. P�rmasat jan� sferike, gati perfekte. Nuk ka akoma nj� p�rfundim mbi arsyen e krijimit t� tyre.
BosnjaN� Bosnje, pran� fshatit Visoko, aty ku Emir Osmanagic pretendon zbulimin e pese piramidave, jan� zbuluar deri m� sot rreth 40 sfera t� gurta, nga t� cilat 15 t� pa d�mtuara. P�rmasat e tyre p�rafrohen me sfer�n Gziqit. Nga studime t� arkeolog�ve v�rtetohet se t� pakt�n nj� pjes� e tyre jan� t� punuara nga dor� njer�zore. E panjohur deri m� sot arsyeja e krijimit, por banor� t� zon�s s� Banja Luk�s (rreth 130 km m� n� veri) kan� besuar se sferat kishin veti kurative.
Pak muaj pas zbulimit, nj� ekip nga Sh�rbimi Gjeologjik Shqiptar, duke shfryt�zuar nj� detyr� n� nj� rajon aty pran� kreu nj� v�zhgim t� par� t� objektit. Por meq� detyra e ekipit nuk ishte v�zhgimi i sfer�s, ajo ve� u fotografua, dhe u la p�rs�ri n� vend.
N� vjesht�n e vitit 2008, n� kuadrin e nj� teme p�r mbledhjen e kampionatur�s p�r ngritjen e bazave t� Muzeut t� Sh�rbimit Gjeologjik Shqiptar, shkuan p�rs�ri n� objekt, un� dhe gjeolog Ndoc Vukzaj. Vukzaj kishte qen� pjes� edhe e grupit q� e v�zhgoi nj� vit m� par�. Grupi i dyt� e ridokumentoi dhe duke krijuar iden� mbi p�rmasat, vendndodhjen dhe pesh�n e sfer�s propozoi transportimin e saj drejt Tiran�s, me q�llim, studimin, ruajtjen dhe ekspozimin e sfer�s duke e par� at� si nj� kampion me interes n� pamje t� par�, n� k�ndv�shtrimin gjeologjik. Sfera u transportua n� Tiran� n� fillim t� Dhjetorit t� vitit 2008, n�n drejtimin e Vukzajt.
�far� mendohet se �sht�? Cilat jan� hamend�simet tuaja?
Q� nga forma, objekti �sht� shum� interesant p�r tu studiuar. �sht� nj� sfer� guri me perimet�r kat�r metra. Gjith�ka sferike, duke filluar nga nj� top i thjesht�, nj� fllusk�, H�na, Dielli apo dhe vet� Toka, kan� qen� mjaft t�rheq�se p�r njer�zit. Kjo m� ka t�rhequr edhe mua p�r ta studiuar k�t� sfer�.
Si n� �do rast tjet�r n� pun�n e gjeologut, edhe studimi i saj filloi me studimin e terrenit ku ajo u gjet. Gziqi ndodhet mes shk�mbinjve me prejardhje magmatike, por nuk mungojn� shk�mbinj t� Jurasikut t� sip�rm, formime me prejardhje nga vullkanizmi detar t� em�rtuar si llava jast�kore, t� cilat krijohen si rezultat i ftohjes s� menj�hershme t� shkulmeve t� llav�s, e cila del menj�her� nga zemra e tok�s n� tabanin e ftoht� t� fundoqeanit. Kjo gj� ka ndodhur rreth prej 160 deri 145 milion� vjet m� par�. N� zon�n rrotull un� kam fotografuar edhe fragmente t� tjera, t� thyera apo t� eroduara t� k�tyre llavave jast�kore, prandaj e kam menduar fillimisht si llav� jast�kore, p�r sa i p�rket prejardhjes shk�mbore t� saj.
Keni b�r� analiza p�r t� zbuluar prejardhjen e saj?Nj� analiz� silikate e kryer n� laboratorin ton�, prej nj� cipe rezulton se kemi t� b�jm� me nj� ranor, gj� pak e �uditshme p�r rajonin ku ajo u zbulua. Mir�po un� i q�ndroj p�rs�ri hipotez�s s� llav�s jast�kore p�r shkak se cipa nuk mund t� konsiderohet si p�rfaq�suese reale e nd�rtimit shk�mbor t� t� gjith� sfer�s.
Deri m� sot duke mos pasur mund�si t� studimit pa d�mtuar fizikisht sfer�n, un� kam mbetur n� k�to fakte dhe n� opinione t� mbledhura prej koleg�sh, kryesisht t� huaj, si mund t� p�rmendet Antoni E. Milodowski, kryepetrolog i Sektorit t� Laboratorit t� Petrografis� dhe Mikroanalizave n� Sh�rbimin Gjeologjik Britanik. Me Antoni E. Milodowski kam kryer nj� shk�mbim e-mailesh, p�r t� marr� opinionin e tij, bazuar n� p�rvoj�n e tij n� lidhje me fenomene t� tilla. Por duhet th�n� se raste t� tilla nuk mund t� vler�sohen pa analiza t� drejtp�rdrejta apo t� t�rthorta, n� k�t� rast gjeofizik, t� cilat duhet t� kryhen drejtp�rdrejt� mbi objektin q� studiohet. Megjithat�, un� po vazhdoj me an� t� metodave t� t�rthorta, t� cilat konsistojn� n� shfryt�zimin e kontakteve, sidomos me koleg� t� huaj p�r t� pasur opinionet e tyre, dhe studimin e �do lloj literature q� gjendet n� biblioteka apo n� internet p�r t� krahasuar ngjashm�rit� p�r raste t� ngjashme.
Duhet th�n� q� m� rezulton se ky fenomen ka p�rhapje, por rasti yn� mund t� renditet i ngjash�m me ato raste q� rezultojn� interesant�, ku p�rve� nj� fenomeni t� krijuar nga natyra, aludohet apo v�rtetohet edhe nd�rhyrja humane me q�llimin e dh�nies se mesazheve inteligjente, p�r bashk�koh�sit apo pasardh�sit. Raste t� tilla t� r�nd�sishme mund t� p�rmend at� t� sferave t� Bosnjes apo ato n� Kosta Rika.
Di�ka q� m� ka shtyr� t� mendoj m� shum� n� nj� rregull t� vendosjes s� sferave, t� krijuar nga njeriu, �sht� nj� rast i dyt� q� m� �sht� b�r� i njohur p�r sfera t� ngjashme pran� fshatit Visok� t� Fierit.
P�r sa i p�rket formimit t� sfer�s, p�r at� nuk mund t� p�rjashtohet akoma as krijimi natyror as ai artificial, por un� k�mb�ngul p�r nj� kombinim, pra nj� llav� jast�kore e p�rpunuar pastaj nga dora e njeriut.
�far� do b�het me t�?Sido q� t� konkludojm� p�r origjin�n dhe p�rb�rjen e sfer�s, ajo p�rb�n nj� objekt interesant muzeal, dhe si e till� ajo mendohet t� ekspozohet n� nj� hap�sir� t� ve�ant�, n� ambientet e Sh�rbimit Gjeologjik Shqiptar. Me k�t� q�llim u nd�rmor aksioni i transportimit t� saj n� oborrin e Drejtoris� s� P�rgjithshme t� SHGJSH, ku ndodhet sot. Me k�t� veprim ne e siguruam at� si nga shkat�rrimi p�r efekt t� fenomeneve natyror� apo human�, ashtu edhe nga mund�sia e marrjes n� posedim p�r q�llime p�rfitimesh nga persona abuzues, t� cil�t nuk do kishin ve� t� tjerash as t� drejt�n ligjore p�r ta zot�ruar at�.
�far� e pengon analizimin e saj dhe nxjerrjen e nj� konkluzioni m� konkret?
M�nyra e studimit �sht� pak e komplikuar. Normalisht p�r t� pasur nj� p�rgjigje t� sakt�, duhej t� shk�putej nj� cop� kampion nga kjo sfer�, p�r ta analizuar n� t� gjitha elementet e saj. Por kjo do t� �onte n� d�mtimin fizik t� saj, �ka ne jemi p�rpjekur ta shmangim gjat� pun�s ton�, sidomos gjat� transportimit, i cili duhet th�n� se ka paraqitur mjaft v�shtir�si. Un� jam duke u p�rpjekur t� studioj nj� analizim me metoda t� t�rthorta gjeofizike, mbase sizmike, p�r t� cilat jam konsultuar me koleg�t e mi t� sektorit p�rkat�s. Ata po e studiojn� mund�sin� e p�rshtatjes s� aparaturave p�r k�t� q�llim.
Pritshm�ria p�r nd�rtimin e brendsh�m t� sfer�s �sht� n� dy variante, ai n� form�n e disa llokmave q� krijojn� disa shtresa gati koncentrike, pak a shum� si nj� qep�, dhe n� k�t� rast do t� kemi nj� llav� jast�kore, ose nj� trup masiv n�se b�het fjal� p�r nj� konkrecion ranor.
Kjo p�r sa i p�rket studimit t� formimit nga ana natyrale, por nd�rkoh� duhen studiuar tre mund�si t� formimin, thjesht natyrale, kombinim natyralo-artificial, ose t�r�sisht artificial. T� dh�nat flasin tani p�r tani n� favor t� dy mund�sive t� para.
Un� mbetem akoma n� studim. P�r k�t� material interesant m� afrohen volume t� t�ra artikujsh shkencor� t� shkruar sidomos nga gjeolog� italian�, t� cil�t po i m�shojn� k�t� fillim shekulli teoris� s� lidhjes midis gjeologjis� dhe zhvillimit social-kulturor t� njer�zimit, q� nga fenomenet gjeologjike q� ndikuan n� krijimin e q�nieve mitologjike, e deri n� lidhjen e materialit gjeologjik si l�nd� e par� p�r krijimin e qytet�rimit.
Kosta Rika
Sferat e Kosta Rik�s jan� artifakte, pra krijime nga dora e njeriut, q� datojn� mes viteve 200 pes dhe 1500 es. Jan� rreth 300 t� tilla, t� diametrave t� ndryshme, prej disa cm deri 2 metra. Pjesa m� e madhe kan� p�rb�rje gabrore, por ka dhe g�lqerore dhe ranor�. U gjenden rast�sisht, nd�rsa kompania amerikane �United Fruit Company�� kryente nj� pastrim t� plantacioneve t� bananeve. P�rmasat jan� sferike, gati perfekte. Nuk ka akoma nj� p�rfundim mbi arsyen e krijimit t� tyre.
BosnjaN� Bosnje, pran� fshatit Visoko, aty ku Emir Osmanagic pretendon zbulimin e pese piramidave, jan� zbuluar deri m� sot rreth 40 sfera t� gurta, nga t� cilat 15 t� pa d�mtuara. P�rmasat e tyre p�rafrohen me sfer�n Gziqit. Nga studime t� arkeolog�ve v�rtetohet se t� pakt�n nj� pjes� e tyre jan� t� punuara nga dor� njer�zore. E panjohur deri m� sot arsyeja e krijimit, por banor� t� zon�s s� Banja Luk�s (rreth 130 km m� n� veri) kan� besuar se sferat kishin veti kurative.
P�rmasat
Duke qen� se dy perimetrat jan� tek 4 metra dhe se P=2πR, ku π=3.14 dhe 2R=diametrin, rezulton nj� diamet�r diku tek 1.30-1.40 metra. Pesha nuk mund t� p�rcaktohet pa e peshuar ose pa ditur �far� materiali �sht� q� t� shum�zohet v�llimi me dend�sin� specifike, po nga rrezja me formul�n V= (4/3)πR3 nxjerrim se v�llimi duhet t� jet� diku tek 1.15 met�r kub.
Herkuli ka kaluar nga Visoka?
Duke qen� se dy perimetrat jan� tek 4 metra dhe se P=2πR, ku π=3.14 dhe 2R=diametrin, rezulton nj� diamet�r diku tek 1.30-1.40 metra. Pesha nuk mund t� p�rcaktohet pa e peshuar ose pa ditur �far� materiali �sht� q� t� shum�zohet v�llimi me dend�sin� specifike, po nga rrezja me formul�n V= (4/3)πR3 nxjerrim se v�llimi duhet t� jet� diku tek 1.15 met�r kub.
Herkuli ka kaluar nga Visoka?
Sokol Marku, ing. gjeolog: Sferat e ngurta jan� zbuluar n� shum� vende t� bot�s, por ka raste si ai n� Kosta Rika, ku v�rtetohet se jan� krijuar nga dora e njeriu, apo ai i fshatit Visok�, n� Bosnje ku Semir Osmanagic, thekson mund�sin� e nj� qytet�rimi t� lasht�, dhe ku ve� gjetjes s� gjurm�ve t� tre piramidave, dokumentohen e edhe nj� num�r sferash t� gurta. Duke u nisur nga forma dhe ngjyra e p�rngjashme dhe nga fakti se n� k�to raste kemi t� b�jm� me shk�mbinj magmatik� e vullkanik�, un� supozoj se arsyet e ruajtjes s� sfer�s ton� t� jen� t� ngjashme me dy rastet e m�sip�rme, ose t� pakt�n me ato t� Bosnjes. Sferat e gjetura pran� Visok�s s� Fierit ma p�rforcojn� k�t� mendim, p�r dy arsye, sepse s� pari n� tre fshatra t� ndryshme t� Ballkanit kemi t� p�rs�ritur t� nj�jtin fenomen, e nga k�to nj�ra v�rtetohet si veprimtari humane. Dhe s� dyti se rasti m� verior n� Bosnj� dhe ai m� jugor n� Fier, gjenden pran territoresh me em�rtime identike Visok�. Kjo fjal� q� n� serbo-kroatisht do t� thot� Akademi, m� b�n t� mendoj se n� k�to hap�sira kishte dikur veprimtari t� shquar studimore. Pyetja lind se pse u formua sfera, e cila ndodhet n� Gziqin e Mirdit�s, n� mes dy Visokave? Momentalisht jam i detyruar t� shtroj hipoteza. Nj� nd�r to mund t� jet� q� sfera p�rfaq�son nj� trup qiellor, n� kuadrin e ekzistenc�s s� nj� observatori astrologjik.
Por nj� hipotez� e imja mjaft e guximshme i lidh t� tre rastet me nj� ngjarje mjaft t� lasht�. K�shtu dy popuj t� lasht�, grek�t e fenikasit kan� dy heronj q� ndryshojn� n� emra, por jan� t� nj�jt� n� b�ma, Irakliun (Herkulin) dhe Melkartin. N� p�rshkrimin e b�mave t� tyre mitike dim� se ata ngulnin gur� lapidar�, m� t� shquarit nd�r ta, �Kolonat e Herkulit�� n� Gjiblartar. Po k�shtu dim� se gjat� kthimit Herkuli udh�toi nga Alpet p�r n� Greqi. Pra a mos jan� k�to sfera shenjat q� u vendos�n p�r t� p�rjet�suar itenerarin e tij. Nuk, di! P�r t� v�rtetuar k�t�, ve� studimit t� sfer�s, duhet gjetur dhe gjurma e rrug�timit t� Herkulit. E vetmja q� di �sht� se ai kaloi k�ndej.
Por nj� hipotez� e imja mjaft e guximshme i lidh t� tre rastet me nj� ngjarje mjaft t� lasht�. K�shtu dy popuj t� lasht�, grek�t e fenikasit kan� dy heronj q� ndryshojn� n� emra, por jan� t� nj�jt� n� b�ma, Irakliun (Herkulin) dhe Melkartin. N� p�rshkrimin e b�mave t� tyre mitike dim� se ata ngulnin gur� lapidar�, m� t� shquarit nd�r ta, �Kolonat e Herkulit�� n� Gjiblartar. Po k�shtu dim� se gjat� kthimit Herkuli udh�toi nga Alpet p�r n� Greqi. Pra a mos jan� k�to sfera shenjat q� u vendos�n p�r t� p�rjet�suar itenerarin e tij. Nuk, di! P�r t� v�rtetuar k�t�, ve� studimit t� sfer�s, duhet gjetur dhe gjurma e rrug�timit t� Herkulit. E vetmja q� di �sht� se ai kaloi k�ndej.