Le t�i japim fjal?n poetit freng Lamartini, n? vepr?n e tij studimore �historia e Turqis?� botuar n? vitin 1848, shkruan: �Nuk ka pen? q? t? shpreh? flijimet heroike t? shqiptar?ve n? luft?rat q? kan? b?r? m? shum? se askush tjet?r, p?r �lirimin e Greqis?�. (1) Mosmir?njoh?se.
P?r t? v?rtetuar fjal?t e poetit freng marrim disa shembuj t? heroizmit t? popullit ton?:
-Leonida me 300 spartan? n? Termopila p?r afro 2500 vjet m? par? luftoi kundra pers?ve, deri sa u vran? t? gjith?.
Po k?shtu 185 vjet m? par?. N? k?shtjell?n Frangokastello t? Kret?s u vendos komandanti legjendar Haxhi Mehmet Dalani i Konispolit me 800 luft?tar? �am? po t? krahines s? Konispolit p?r kundra forcave turke. Nj? luft? e ashp?r dhe e pabarabart? mes tymit e gjakut q? mbulonin ngado muret e K?shtjell?s, shqiptar?t d?gjuan se mbet?n pa komandantin e tyre t? vrar?, por mohuan ftes?n p?r dor?zim e falje. Luftuan deri te luft?tari i fundi�. P?r k?t? betej? shkrimtari grek? nobelist Niko Kazanzaqi shkruan librin: �Ja vdekje ja liri�, por emrin ja ndryshoi greku nga Mehmet n? Mihal.(2) Edhe Oso Kuka n? Vranin? me 30 trima Shkodran? n? luft? kundra malazez?ve dhan? jet?n t? gjith? p?r atdhen? si luft?tar? trima.
Nd?rsa n? q?ndres?n heroike t? Adem Jasharit kundra s?rbo-pushtuesve, ky ktheu sht?pin? � kull? n? kala, jo me shok? luftetar?, po me familjen e tij luft?tare edhe me djalin 4 vje�ar dhe me plakun 96 vje�ar dhe familjar? t? af?rm?, m? 5 mars 1998. Pas tre dit? lufte t? pa nd?rprer? ra heroikisht Adem Jashari me 20 antar? t? familjes. Bien d?shmor? edhe 36 antar? t? tjer? t? familjes s? gj?re Jashari. Gjithsejt? 56 antar? t? familjes Jashari, prej mosh?s 4 vje� deri n? moshen 96 vje�, u b?n? therror lirie. Kjo vat?r familjare u shnd?rrua n? nj? Tempull t? Liris? e atdhedashuris?. Po t? ekzistonte �mimi Nobel p?r luft?n i takon Adem Jasharit. Gazeta �Delo e Lubjan?s, shkruante se n? luft? me Adem Jasharin dhe familjen e madhe Jasharaj kishin mbetur t? vrar? mbi 72 pjesmar?s t? forcave s?rbe. (3).
T? kujtojm? bashk?kombasit ton? n? greqi, q? semito-egjyptian?t zeshkan? grek?, prej pellazgo-shqiptar?ve e kan? jet?n. K?t? e v?rteton Platoni: �N? k?to luftra q? i admirojm? kaq shum?, kan? ndodhur gj?ra q? nuk i nderojn? grek?t�. Vol. 2, f. 50. M. Aref thot?: �Platoni pranon lidhjen gjenetike midis grek?ve dhe egjyptian?ve, si dhe midis athimasve dhe delt?s s? Nilit Gadishullit Sinai�. �Shqip?ria�, f. 32.
Robert d�Angeli shkruan: �Greqia ka filluar t? njihet nga viti 1830 Grecia / Hellas dhe asnj?her? Perandoria Greke ose Helenike, gjithmon? Perandoria Bizantine�. f. 182
Herodoti �indetifikoi spartian?t pellazg? zot?r n? Peloponez dhe an? e mban? �greqis?�, �ishin t? par?t n? Greqi�. Sparta ?sht? mbret?ria dhe qyteti m? i par? n? �Greqi� ata jan? njer?zit m? trima. Leonida me treqind spartan? luftoi deri n? vdekje. Monumenti i ngritur aty ku ran? ata mban? mbishkrimin: �Shko, shtegtar n? Lakedemoni i thuaj se k?tu ne ram?, duke iu bindur thirrjes s? tij� (4).
�N? betejat perso-�greke� u njoh?m me �grek?t� q? tradh?tuan veten e tyre disa her?. Pellazgo spartan?t i dhan? fitoren �Greqis?�. M? se nj? her? v?m? re se historian?t, gjeograf?t dhe shkrimtar?t �grek?� si Herodoti, Platoni, Tukididi etj., ngulnin k?mb? n? dallimin midis pellazg?ve t? par? dhe rival? t? tyre, �grek?ve helen?�, t? ardhur m? von?.
Herodoti (I, 56) thot? se e gjith? �Greqia� quhej Pellazgji p?rpara mb?rritjes (semito-egjiptasve) �grek?�. Eskili, perandoria pellazge p?rpara mb?ritjes Danaos, kishte si kryeqitet Argosin (5).
Robert Koheni pohon me siguri: �Duhet kujtuar se ata �greket� u fut?n n? udh?n e p?rparimit vet?m kur u vun? n? zot?rim t? trash?gimis? pellazge parahelen, ... i kan? ripunuar n? koh?n e Pisitratit shek. VI para Krishtit rreth viteve 546-527). ... Qytet?rimi grek i mbivendosur ndaj atij t? Pellazg?ve me shum? prurje semito�egjyptiane (gjuha, organizimi shoq?ror, per?ndit? dhe kultet)� (6). Nga shek. VII deri n? t? shek. IV �Greqia ndahej midis dy grupimeve t? m?dha, Dor?t dhe Jon?t rivaliteti i t? cileve ka zot?ruar gjith? historin? e koh?s. N? vitin 146 p. e. s. arriti kulmin nd?rmjej dy lidhjeve Akaia dhe Etole, t? dyja palet thirr?n n? ndihme t? huajt, p?rfunduan duke i dh?n? �Greqis?� goditjen vdekjeprur?se. Me 146 p.e.s. u b? provinc? romake me emrin Akaia.
Kultura �greke� u shp?rnda duke u kthyer n? origjin?, nj? pjes shkoi n? Egypt Aleksandri dhe pjesa tjet?r n? Smirn? (Izmir?). Nd?rsa pjesa m? e madhe e tyre q? u shp?rdan? ishin pellazgo-shqiptar q? u shk?mbien n? vitin 1923 shqiptar?t ortodok?s t? anadollit me shqiptar?t mysliman t? �am?ris?.
Robert d� Angeli shkruan: �... Nga zakonet e tyre, nga m?nyra p?r t? ndier e p?r t? menduar, shqiptar?t e dit?ve tona p?rfaq?sojn? ende pellazg?t e koh?ve t? lashta: �Heraklid?t, kur braktis?n mal?sit? e Epirit p?r t? shkuar n? Peloponez te v?llai, u prit nga v?llai. Kur nj? pjes? e madhe t? Etrusk?ve, kryesisht Toskana nuk e ndienin veten t? sigurt? n? Itali, kap?rcyen kanalin e Otrantos dhe u vendos?n n? Epir, n? mes t? nj? populli v?lla, duke mbushur vendet q? i kishin shkat?rruar masakrat dhe d?bimet e romak?ve n?n urdh?rat e Paul Emilit. Prov? e tret?. Kur trojan?t me Enean i cili mori dhe t? atin erdhi n? Italin q?ndrore. Prit?sit dhe imigrant?t e njihnin nj?ri tjetrin si v?llez?r�(7).
Sparta: shteti q? nuk ka ndryshuar. Nj? shtet ushtarak aristokratik.
Sparta ndodhet n? lart?sin? e Lugin?s s? Eurotas. Homeri i ka k?nduar p?r pjellorin? e k?saj lugine. Edhe sot aty rritet nj? popullsi e shkath?t. Sparta ishte dikur shteti m? i fuqish?m pellazg, forca e saj q?ndronte tek ledhet mbrojt?s. Sepse Sparta s�kishte t? tyll? � por te guximi dhe uniteti i qytetar?ve. N?se pyesje nj? Spartan, p?rse qyteti s�ka mure mbrojt?s si gjith? t? tjer?t, t? p?rgjigjej me krenari: �Kraharor?t e qytetar?ve jan? ledhet mbrojt?se t? qytetit ton?�.
�Bujaria e natyr?s do t? kishte mundur t? zbuste spartan?t, n?se ata s�do kishin dy ila�e. I pari Tajgetet, vargmali madh?shtor q? hijeronte mbi t? gjith? Lakedemonin?. Ila�i i dyt? ishin ligjet e tmerrshme spartane�(8).
|
Kjo lidhet me mitologjin pellazge, vjen nga Kroni, babai i Zeusit i cili kastronte sakat?t.
Kur mbush 7 vje�, nga frika se mos prishej n? karakter, f?mija hiqej nga prind?rit. Edukimin e tij e merte n? dor? shteti. F?mij?t grupoheshin n?n urdh?rat e djelmoshave shum? t? shkath?t. �do dit?, ushtroheshin n? luftim, n? notin, n? vrapim?, n? hedhjen e shtiz?s dhe n? sporte, t? tjer?t i pregatisnin p?r luft?. Sa po u paraqitej rasti, burrat i shtinin t? rinjt? t? luftonin mes tyre. Ata duhej t? st?rviteshin p?r t? duruar dhimbjen, urine dhe t? ftohtit, pa m? t? voglin ankim. Nuk vishnin kepuc?, q? t? forconin k?mb?t; duhej t? notonin n? Eurotas n? �do dit? t? vitit; nuk ishin m? ngroh?t n? dim?r se sa n? ver?. M? von? i �onin p?rpara altarit t? Artemis?, ku luftonin gjersa gjakoseshin; shum? spartan? vdisnin n?n kamxhik pa l?shuar asnj? ankim. Djelmoshat merrnin shpesh nj? ushqim p?r t? zbutur urin?. Ai q? kapej me fajin e vjedhjes rrihej, - jo nga q? kishte vjedhur, po pse e kishte l?n? veten q? ta kapnin. Kjo metod? edukimi, q? n? pamjen e par? dukej e kot?, donte t�u m?sonte t? rinj?ve dredhit?, cil?si q? mund t�u duheshin kur ishin duke luftuar.
Nj? anekdod? mjaft e njohur tregon t? mir?n e edukimit spartan. Nj? djalosh kishte vjedhur nj? dhelp?r. Duke par? q? po afrohej dikush, e fshehu dhelpr?n n?n xhaket?. Dhelpra filloi t? kafshonte dhe i �au barkun. Vjedhja u zbulua kur djaloshi vdiq.
Edukimi intelektual i t? rinj?ve spartan? p?rfshinte pak gj? me lexim e shkrim. M?sonin sidomos �t? thoshnin shum? gj?ra me pak fjal?�. Ky lloi stili quhet �lakonik�. Kemi shum? sh?mbuj t? famsh?m t? p?rgjigjeve lakonike. Nj? athinas q? deshi t? b?nte shaka me shpatat shum? t? shkurt?ra spartan?, d?gjoi t�i p?rgjigjeshin: �Ato jan? shum? t? gjata p?r t? mb?rritur gjer te armiqt? tan?�. Filipi i Maqedonis? q? donte t? n?nshtronte gjith vendin, i tha nj? dit? ambasadorit t? spart?s: N? se hyj n? Spart?, s�do t? l? gur n? k?mbe. N? se! � iu p?rgjigj ambasadori, shkurt.
Nj?zet vje�arin spartan?t e �monin t? aft? p?r t? mbajtur arm?t. Sh?rbimi ushtarak mbaronte n? mosh?n 60 vje�. Djemt? e rinj edukoheshin n? grupe; po ashtu burrat jetonin n? �adra, n? grupe prej 15 ushtar?sh. Burri i martuar, i p?rkiste shtetit, para se t�i p?rkiste familjes. Jetonin s? bashku n? kampe me �adra, aty hanin ushqimin. E famshmja ��orb? e zez?� p?rbehej nga dhjam?, gjak, uthull dhe krip?.
T? gjitha veprimet e spartan?ve p?rmblidheshin n? nj? pik?: T? ishin t? gatsh?m p?r luft?! Qyteti i tyre qe nj? kamp ushtarak. Qejfet e tyre ishin t? natyr?s ushtarake. E vetmja zbavitje e lejueshme ishe gjuetija.
Nj? st?rvitje po kaq t? ashp?r ua benin k?mb?sor?ve m? t? mir?. Kur gj?monte trompeta e luft?s, ushtria spartane, e p?rb?r? nga ushtar? � qytetar? t? armatosur r?nd?, hoplit?, ecnin p?rpara me radh? t? sht?rnguara, n?n tingujt e fyejve. Hoplitet (fshatar) ishin t? armatosur me ushta dhe me shpata beteje shum? t? r?nda.
Mbanin kaske, pancir, kofshore, dhe fshiheshin mbas nj? mburoje t? madhe bronzi. Radhitja n? betej? b?hej sipas fallangave me thell?si 8 deri n? 12 rreshta. Ky formacion ishte i v?shtir? t? thyhej; nd?rkaq i mungonte zhd?rvjellt?sia dhe l?vizshm?ria n? sulm k?to cil?si gj?ndeshin t? k?mb?soria e leht?, e p?rb?r? nga periek? (zanat�inj, hilot? (gjys?m skllev?r t? lidhur me tok?n) etj. Ata mbanin shpata dhe nj?mburoje t? lehte. Duhej pritur lufta e Peloponezit p?r t�u dukur kalorsia n? ushtrin? spartane.
Edhe vajzave spartane, p?r t�i p?rgatitur rolin e n?n?s, u jepej nj? edukim i ashp?r, p?r t�i forcuar. Ato mernin pjes? n? ndeshje sportive e ua besonin f?mj?t mendeshave. Ata i nderonin k?to n?na me krenari fisnike. Kur nisnin djemt? n? betej?, u zgjatnin mburojen dhe u thoshnin: �O me t?, o mbi t?� � �Fito ose vdis�! N? t? v?rtet? ishte zakon spartan q?, pas betej?s, i shtrinte t? vrar?t mbi mburoja, p?r t�i nxjerr? nga fusha e betej?s. Nj? spartan q? largohej para armikut, ishte i �nderuar p?r gjithmon?. Po ashtu, ai q? kthehej i gjall? pas nj? d?shtimi, fitonte p?rbuzjen e t? gjith?ve (7).
Bota s�ka njohur kurr? nen? si nenat spartane � mbase me p?rjashtim t? matronave t? famshme romake. Nj? dit?, nj? lajm?tar, i tha nj? spartaneje q? djali i kishte vdekur n? fush?n e betej?s; fjala e par? e n?n?s qe: �a e solli fitoren?� Lajm?tari pohoi dhe ajo vazhdoi: �Jam e lumtur! Gjithmon? kam ditur se kam lindur nj? t? vdeksh?m�. Nj? tjet?r spartane, kur m?soi se i kishin vdekur t? pes? djemt?, �Vrapoi n? tempul p?r t? falenderuar zotat q? u kishte dh?n? djem?ve lumturin? e vdekjes p?r Atdheun.
Grat? e Spartane ishin n?na t? admirueshme. N? spart? femra ishte m? e vler?suar dhe m? e lire se n? shum? shtete t? tjera �greke�. (9)
Mbreti ishte nj? primus inters pares, (i par? mes t? barabart?ve). Sparta ishte i vetmi shtet pellazg q? kishte mbajtur monarkin?, n? fakt ishte nj? republik? aristokratike. Mbreti ishte kryekomandant i ushtris?. Qeverisja e vendit ishte n? dor?n e nj? k?shilli prtej 30 antar?sh, i zgjedhur nga Asambleja e popullit. Organi m? i lart? i shtetit aristokratik ishte eforati � �mbik?qyr?si� � ishin pes? m? t? drejta m? t? m?dha, t? zgjedhur nga asambleja. Spartan?t jan? nj? nga popujt m? konservator? q? njeh historia. N? mesin e shtet?ve pellazge t? Ballkanit t? Jugut, Spatra ishte nj? relik? e kohrave t? lashta.
Cil?t kan? q?n? heronjt e Termopilave dhe kush i tradh?toi ata? Le t? shohim historianin helenist Karl Grimberg �Historia bot?rore dhe qytet?rimi� vol. II, bot.2003, f.43.
Kserksi mbreti i pers?ve, n? pranver? t? vitit 480 para Krishtit d?rgoi n? Spart? emisar?t, p?r t�iu k?rkuar t? gjith? shteteve t? ujit dhe t? tok?s q? t? n?nshkruanin n?nshtrimin. Spartan?t iu p?rgjigj?n: �Do t�i kini, hajde merrni�. Dhe emisar?t i hodh?n n? nj? pus.
Prij?si Spartan Leonida zuri vend me 5000 k?mb?sor? t? krahinave p?r rreth dhe 300 spartan?. Kserski arriti n? vend, i d?rgoi Leonid?s nj? lajm?tar me an? t? cilit e urdh?ron t? dor?zonin arm?t. Spartan?t iu p?rgjigj?n me thjeshtsi: �Eja t�i marr?sh�. Kur iu than? spartan?ve se pers?t ishin aq shum?, sa shigjetat e tyre do t? nxinin qiellin, nj?ri prej ushtareve tha: �Aq m? mir?, do t? luftojm? n? hije�. Herodoti e p?rshkruan k?shtu sulmin: �Kserksi la t? iknin kat?r dite, duke pritur n? �do �ast q? armiku t�ia mbathte. Dit?n e pest?, me q? ata s�po ia kthenin shpin?n, por dukeshin mjaft t? vendosur p?r t? q?ndruar, at?her? mbreti i d?rgoi kund?r tyre med?t dhe kisien?t u kishte th?n? t�ia sillnin mbrojt?sit t? gjall?. ...
Pas med?ve q? nuk fituan d?rgon repartin e �t? pavdekshmit. Beteja zgjati dy dite, spartan?t nuk u mposht?n. At?her? Kserksi gjeti nj? tradhtar grek, t? gash?m p?r t�i udh?hequr n? nj? shteg q? u binte p?r qark termopilave p?r t�i dal? nga mbrapa, emri i grekut quhet Efialt udh?hoqi 10.000 t? pavdeksh?m pers?.
N? agim arrit?n n? nj? qaf? t? mbrojtur nga 1000 forca �greke� prej Foside. Kjo qaf? ishte e thepisur dhe e leht? p?r t�u mbrojtur. Por Fosidasit nuk e kryen detyr?n. Ata ja kishin k?putur gjumit dhe morr?n arratin?. Dezertimi i tyre i d?noi me vdekje mbrojt?sit e Termopilave, sepse pers?t mund?n t�i sulmonin nga pas. Gjurmuesit njoftuan Leonid?n se s? shpejti sulmoheshin nga t? dy krah?t. Spartan?t mblodhen nj? k?shill lufte. Lonida nisi ata q? donin t? largoheshin. Ai vet? me 300 sprtan? dhe 1100 boetian? (pellazg?) q?ndruan n? vendet ku ishin.
Spartan?t, t? sulmuar p?rball? dhe n? shpin?, luftuan gjer n? vdekje. Asgj? t? habitshme s�ka n? k?t? gj?: spartani q? ik?n p?rball? armikut, sipas ligjit t? vendit t? tyre quhet i turp?ruar. M? von? spartan?t ngrit?n nj? monument p?r v?llez?rit e vrar? n? Termopile. �O kalimtar, shko thuaj n? Lakedenoni q? djemt e saj jan? vrar?, duke q?ndruar besnik? n? vendet e tyre.
�Sparta ishte tipi i shoq?rise aristokratike dhe prej k?tij fakti, u b? ideali i klas?s drejtuese n? t? gjith? shtetet �greke�, dhe ve�an?risht n? Athin?. Historiani Ksenofon dhe filozofi Platon e vler?sonin shoq?rin? spartane si p?rkryerjen m? t? fundit�. Kur flitet p?r Spart?n, flitet p?r pellazg?t dhe shqiptar?t e sot?m.
Beteja e dyt? e tradh?tuar nga �grek?t�. Gjenerali Posania mbreti i Spart?s kishte n?n komand? t? gjitha forcat e grumbulluara �greke� ishin n? avantazh n? numur m? shum? se forcat perse. Por pers?t kishin kalorsin? t? shk?lqyer.
Ushtria e Peloponezit filloi marshimin drejt Boetis? dhe u p?rqundrua n? Plate dhe n? Teb?, ku ishte nj? teren i p?rshtash?m p?r veprimet e kalorsis?. �Grek?t� ishin vendosur n?n komanden e Posanias, mbretit t? Spart?s. Ishte nj? gjeneral kompetent?, i njohur p?r gjakftoht?si n? situata nga m? d?shp?rueset. Efektivat �greke� afroheshin me ato perse. Madje disa historian? mendojn? q? �grk?t� kishin avantazh n? numur, por nuk kishin kavaleri, kurse perset kishin trupa t? shk?lqyera kalor?sish.
�Greke?t e humb?n drejtpeshimin dhe lan? fush betej?n nga frika duke tradh?tuar p?r her? t? dyt?, duke e l?n? q?ndr?n n? fatin e vet. U gj?nden para pers?ve vet?m nj? e treta e efektivit dhe k?ta ishin vet?m spartan?t!
Aziatik?t u l?shuan n? luft?n trup me trup, por nuk mund?n t? dep?rtonin n? radh?n e k?mb?soris? spartane; vet? komandanti i forcave persiane duke u p?rpjekur t? ribashkonte trupat e veta, u vra. Vdekja e tij qe p?r pers?t sinjali i arratis?. Udh?heq?si i vrar? beteja e p?rfunduar.
Fituesit i priste n? fush?n e betej?s nj? pasuri e pabesueshme preje. Pausania hodhi n? dor? sasi t? medha ari dhe argjendi. K?to thesare i ndau me fituesit. Platoni thot?: �N? k?to luft?ra q? admirojm? kaq shum?, kan? ndodhur gj?ra q? nuk i nderojn? grek?t�. (10).
M. Aref citon: �N? lidhje me Thalosokracin? d�Aruba de Jubainvil thot?: Marina kaq e p?rmendur e grek?ve ishte vet?m nj? vijim?si e marin?s se pellazg?ve, t? nd?shkuar nga shpartallimi p?r t? mbetur n? harres?� (?) Kur orakulli i Pitis? u pyet p?r mbrojtjen e Athin?s, tha: �Do ta shp?tonin muret prej druri�. N?n kuptohet flota. Po kjo fllote i dha goditjen shkat?rruese pers?ve n? Salamin? n? 478 p.e.s. (7). Vi�enzino Dukas Angeli Vaccaro ve�ojm?: �Arb?reshi i Kalabris? Papa Antonio Belushi raportoj n? Komisionin e Komuniteteve Europiane p?r diskriminimin q? b?n shtetit grek ndaj popullat?s dominuese shqiptare n? greqi. Po sjellim kund?rp?rgjigjen q? mbajti politika greke:
1. Q?ndrimi i Partis? �Nea Demokracia�: �Nuk ekziston problemi i gjuh?s shqipe n? Greqi ashtu si nuk ekzistojn? fshatra me origjin? shqiptare ...�.
2. Q?ndrimi i Partis? �Pasok�: �Kush nuk flet gjuh?n ton? (greke), nuk ?sht? pjes? e rac?s ton? dhe e kombit ton?�.
3. Q?ndrimi i ministris? s? kultur?s: �Nuk ekziston dhe nuk duhet t? ekzistoj? asnj? m?simdh?nie n? gjuh?n shqipe, sepse ajo nuk ekziston n? territorin grek�.
4. Q?ndrimi i gazet?s periodike, �Anti� n? Atthin?: �Pakicat gjuh?sore n? greqi si arvanitasit, vllah?t, pomah?t (bullgar?t) nuk pretendojn? asnj? t? drejt?. N? Greqi ka vet?m grek?� (11).
Kontraditat dhe aroganca e qeveris greke dhe e palamentar?ve t? saj, p?rgjigjen do ta marrin nga: �SHOQATA E QENDR?S STUDIMORE PELLAZGJIKE N? TIRAN?� dhe nga Prof. Dr. Mathieu Aref n? Sorbon?, Franc?. Historia nuk mund t? injorohet.
Referenca:
1. Lamartini �Historia e Turqis?� viti 1848.
2. R. Bebo �Artikuj e ngjarje� bot 20012 f. 160.
3. Halit Mehmetaj, �Komandanti legjendar...� gazeta Illyria 3-12-2009, f. 52.
4. Edwin Jacques �Shqiptar?t bot 1995, f. 54.
5. Matieu Aref �Shqip?ria�, bot 2007, f. 32.
6. Matieu Aref �shqip?ria�, bot 2007, f. 44, 46, 48.
7. Robert d� Angeli, �Enigma�, bot. 1998, f. 185, 187.
8. Karl Grimberg, �Historia Bot?rore...� bot. 203, vol. 1, bot 203, f. 306, 309.
9. Karl Grimberg, � � � vol, 2, bot. 2003, f. 46, 50.
10. Mathieu Aref, �Shqip?ria�, bot. 2007, f. 248.
11. Vicenco Dukas, Flori press, 3 mars 2013.
Rasim Bebo Addison �ikago mars 2013.