Polemika nd�rmjet religjioneve, nihilizmit, humanizmit dhe ateizmit �sht� ndezur s�rish. Neoateist�t e kan� fjal�n. Shqiptar�t vazhdojn� t� mbeten indiferent.
Ateist�t jan� t� ashp�r. Religjioz�t sillen t� but�. Bariu i mir� kund�r posthumanistit t� p�rdhosur e ther�s. K�shtu duket, shikuar sip�rfaq�sisht, debati m� i ri n� mes neoateizmit dhe religjioneve, i cili qe disa muaj ka p�rlar� mediat e elitave intelektuale n� Evrop� dhe ShBA. Diskursi transkontinental rreth ��shtjes ky�e �ka apo nuk ka zot?� djersit edhe n� k�t� epok� s�rish trurin human. Gjersa ideolog�t dhe moralist�t e religjioneve t� krishtera dhe ata t� neoateizmit debatojn� mbi diferencat e tyre, �ajatollah�t� islamik� as q� p�rzihen n� k�t� diskurs. K�t� nuk e b�jn� ata jo p�r arsye se nuk kan� guxim, si� u shpreh nj� Islamolog iranian, porse klubi i t� thinjurve nga Orienti �sht� edhe m� p�rjashtues ndaj t� tjer�ve, t� cil�t si ashtu e paskan vendin n� at� rrethin e fundit t� komedis� aligieriane, prandaj s�ka as �ka t� bisedohet me �viktima� t� tilla. K�shtu mesazhi nga Teherani.
N� k�t� debat nuk marrin pjes� mir�po as edhe ca religjione tjera madhore t� planetit. Budist�t dhe Hindut� poashtu heshtin. P�rzierja e t� par�ve, pra budist�ve, do ta b�nte edhe m� interesant� debatin. Dalai Lama ka nj� autoritet t� fuqish�m n� qarqet intelektuale t� bot�s per�ndimore dhe do t� ndikonte shum� p�r opsionin q� p�rfaq�son ai. Po pse nuk p�rzihet Dalai Lama n� k�t� diskurs? P�r arsye se ai nuk b�n� pjes� n� taborin e religjioneve abrahamite? Apo ka ndonj� arsye tjet�r?
Paras�gjithash �k�rkojn� sot, n� shekullin 21, religjionet nga humaniteti dhe pse ky debat sa her� q� shfaqet trondit gjitha qoshet e kontinentet?
Ekskurs I: Debati aktual nd�r shqiptar�
N� letrat shqipet ende nuk ka mb�rritur ky debat. Dometh�n� ai ende nuk ka mb�rritur n� k�t� form� si� zhvillohet n� pjes�t tjera t� kontinentit. N� mediet shqiptare nj� debat i till� u zhvillua m� her�t rreth lejimit apo moslejimi t� p�rdorimit t� simboleve polit-islamike n�p�r vende publike. Gjat� atij debati u b� fjal� m� shum� se si duhet t� sillen shqiptar�t ndaj religjioneve t� importuara, nd�rsa n� k�t� debat b�het fjal� edhe p�r nj� alternativ� t� tret�; ateizmin, t� cil�n shqiptar�t e njohin si �specialitet t� vetin� (Shqip�ria komuniste dhe pjesa d�rmuese e let�rsis� s� tyre komb�tare) dhe � n� p�rpar�si nga t� tjer�t � e njohin edhe si eksperiment t� p�rjetuar.
Tjet�r polemik�, q� pati poashtu karakterin e k�saj teme ishte ai rreth shpalljes s� Kosov�s si shtet laik. Pati z�ra q� akuzuan elit�n politike kosovare t� ket� vepruar pa kok�, k�shtu duke iu n�nshtruar trysnis� s� institucioneve supranacionale dhe vendos�se pa marr� parasysh elementet komb�tare q� duhej t� p�rmbante identiteti i ri kosovar. K�to dy polemika dhe disa edhe m� �intensive�, t� zhvilluara koh� m� par� n� media t� ndryshme shqiptare, d�shmojn� se edhe nd�r shqiptar�t dominon dilema dhe preokupimi se si duhet reaguar ndaj nj�rit apo tjetrit religjion dhe se cili �sht� roli i religjioneve p�rbrenda identiteteve shqiptare?
1. Multiplikimi i nj� �paranoje� shekullore?
K�saj radhe nuk jan� humanist�t erazmik�, as marksist�t apo ni�ean�t e zgjuar keq ata q� u b�jn� telashe kryeshtabeve t� f�ve, k�saj radhe fjal�n e kan� t� t� ashtuquajturit neoateist�. Ata jan� t� organizuar, din� se si shfryt�zojn� mediet p�r t� shp�rndar� idet� e tyre, prijn� n� treg dhe jan� intelektualisht t� p�rgatitur.
Richard Dawkins, Christopher Hitschens dhe Sam Harris jan� tre p�rfaq�suesit e t� t� ashtuquajturit �Ateizmi i Ri�. Tre librat e tyre �The God Delusion�, �The end of fait� dhe �God is not great � How Religion poisons Everything� vazhdojn� t� mbajn� vendet e para n� listat e bestseller�ve. I pari, libri i Dawkins, �Paranoja e Zotit�, madje konsiderohet si megaseller.
Q� t� tre kan� mesazhet e tyre konkrete: Duart larg nga Religjionet! Ato �helmojn� shoq�rit�, bllokojn� �do p�rparim paq�sor t� humanitetit dhe �besimi s��sht� asgj� tjet�r p�rve� se shprehje e prapambeturis�, pra �n� thelb nj� e met� psikike� q� duhet sh�ruar.
K�tyre tre guruve t� suksessh�m t� �Ateizmit t� Ri� u kan� dal� p�rball� tre shkenc�tar� e filozof� poashtu me reputacion mondan si Asi i shkencave t� natyr�s dhe gjenetiku Francis Collins, filozofi Robert Spaeman dhe mikrobiologu Alister McGrath. Veprat e k�tyre � t� cilat jan� rezultat i k�tij debati � si �Dawkins Delusion�, �The Language of God� dhe �Das unsterbliche Ger�cht� edhe pse sh�nuan sukses nuk arrit�n at� efekt si� b�n� ato t� ateist�ve. Deri tani � k�shtu analiza e shumic�s s� mediave � mb�shtetur n� intensitetin e p�rhapjes s� veprave dhe frekuentimit t� kongreseve t� tyre nga masat, debati zhvillohet ne favor t� ateist�ve t� rinj.
Ateizmi i ri p�r religjionet �sht� �m� i rrezikshmi se gjith� t� tjer�t�, shkruan kontrahenti i Dawkins, Alister McGrath, �sepse at� e p�rkrahin mediat�. K�tu q�ndron edhe problemi kapital: p�rderisa n� epokat e shkuara debati, me k�t� edhe p�rhapja e tij, ishte i lokalizuar n� sallonet dhe akademit� e kulturave t� ve�anta, sot ai arriti t� mbuloj�, p�r nj� koh� fare t� shkurt�r, m� shum� se gjysm�n e kontinenteve.
Shenj� q� njeriu i shekullit 21 don� t� heq dor� nga etika triadike jet�-vdekje-amshim? Apo ka t� drejt� Dawkins kur thot�: �njer�zimi nuk �sht� m� aq injorant sa q� t� ket� frik� nga k�rc�nimet e ul�ta t� f�ve me djallin e ferrin�?
2. Gjeneza e debatit
Debati �sht� poaq i vjet�r sa edhe vet� Religjionet. Mendime e Teori q� kund�rshtojn� ekzistenc�n e hyjnive, zot�rave dhe fenomeneve tjera transcendentale mund t� gjejm� q� n� shkrimet e para t� njer�zimit. Triumfi i religjioneve, pra institucionalizimi i tyre si udh�heq�se t� pakontestueshme morale t� kolektivit, ndryshoi gjendjen n� k�t� drejtim. Opinionet e tilla, sidomos ato q� tentonin t� mutonin n� teori t� p�rgjithshme, nd�shkoheshin nga kisha me shuarje t� pakompromist�. Edhepse qysh dy shekuj m� par� Diderot kishte p�rpiluar librin e t� v�rtetave tjera dhe teoria e sojeve e �arls Darvinit kishte filluar t� g�rryej n� themel teorit� e sakralizuara mbi Genesisin e Universit, Religjionet do ta mbajn� k�t� monopol n� ��shtje t� moralit e formimit t� njeriut deri n� fillim t� shekullit 20, influenc�, e cila pastaj n� postmodern� e deri sot funksionon sipas dinamik�s s� val�ve � her� merr hov dhe ndikon duksh�m n� rikonstruktimin e opinionit t� mas�s e her� �denoncohet� si doktrin� negative q� ka p�r synim �rregullimin e demokracive apo pushteteve ku ajo paraqitet.
Debati do t� ndizet p�r t� mos u shuar deri n� dit�t e sotme nga dy filozof�t gjerman� Karl Marks dhe Friedrih Nietzsche. Teza e t� parit �Religjioni �sht� opium p�r masat� dhe ajo e t� dytit �Zoti �sht� i vdekur� (Gott ist tot) do t� shnd�rrohen n� maksima t� t� gjith� ateizmave q� do t� pasojn�.
Po n� cil�n linj�, n� �tradit� argumentojn� ateist�t e sot�m; duke u bazuar n� teorin� evolucioniste t� Darwinit, duke u mb�shtetur n� doktrin�n marksiste, respektivisht komuniste q� synonte t� zhduk nj� moral p�r ta z�vend�suar at� me nj� tjet�r, apo reflekton Dawkins me koleg�t e tij duke u mb�shtetur n� nihilizmin zarathustrian t� Nietzsches?
3. Tezat e neoateist�ve
Pik�risht k�tu q�ndron specifika q� i dallon ateist�t e rinj nga pararend�sit e tyre. Dawkins, Hitschens, Harris dhe kompani p�r metod� kan� n� radh� t� par� p�rg�njeshtrimin e drejtp�rdrejt� t� m�simeve t� Bibl�s dhe Kuranit n� baz� t� �nj� logjike t� kapshme dhe arsyeje t� sh�ndosh�. Ata nuk thirren n� nj� ideologji t� ve�ant� ose mbi nj� skem� t� caktuar etike, por � si� pohojn� ata � bazohen n� matematik�n elementare t� trurit dhe frym�s. Reflektimet filozofike e empirike (kryesisht nga gjenetika, biologjia dhe filozofia) jan� shkrir� n� form� t� t�rthort� dhe evokuese p�rbrenda nj� teksti gati narrativ, qoft� n� librat e shkrimtar�ve Harris dhe Hitschens ku nj� form� e till� e t� shkruarit do t� ishte e natyrshme e qoft� n� ato t� zoologut dhe biologut Dawkins.
Lexoni tekstin komplet. Shkarkoni:
Neoatesit�t.pdf [646 KB]
http://xhemal-ahmeti.com/shqip/wp-content/uploads/2009/06/Ateist%C3%ABt-n%C3%AB-ofensiv%C3%AB.pdf
Ateist�t jan� t� ashp�r. Religjioz�t sillen t� but�. Bariu i mir� kund�r posthumanistit t� p�rdhosur e ther�s. K�shtu duket, shikuar sip�rfaq�sisht, debati m� i ri n� mes neoateizmit dhe religjioneve, i cili qe disa muaj ka p�rlar� mediat e elitave intelektuale n� Evrop� dhe ShBA. Diskursi transkontinental rreth ��shtjes ky�e �ka apo nuk ka zot?� djersit edhe n� k�t� epok� s�rish trurin human. Gjersa ideolog�t dhe moralist�t e religjioneve t� krishtera dhe ata t� neoateizmit debatojn� mbi diferencat e tyre, �ajatollah�t� islamik� as q� p�rzihen n� k�t� diskurs. K�t� nuk e b�jn� ata jo p�r arsye se nuk kan� guxim, si� u shpreh nj� Islamolog iranian, porse klubi i t� thinjurve nga Orienti �sht� edhe m� p�rjashtues ndaj t� tjer�ve, t� cil�t si ashtu e paskan vendin n� at� rrethin e fundit t� komedis� aligieriane, prandaj s�ka as �ka t� bisedohet me �viktima� t� tilla. K�shtu mesazhi nga Teherani.
N� k�t� debat nuk marrin pjes� mir�po as edhe ca religjione tjera madhore t� planetit. Budist�t dhe Hindut� poashtu heshtin. P�rzierja e t� par�ve, pra budist�ve, do ta b�nte edhe m� interesant� debatin. Dalai Lama ka nj� autoritet t� fuqish�m n� qarqet intelektuale t� bot�s per�ndimore dhe do t� ndikonte shum� p�r opsionin q� p�rfaq�son ai. Po pse nuk p�rzihet Dalai Lama n� k�t� diskurs? P�r arsye se ai nuk b�n� pjes� n� taborin e religjioneve abrahamite? Apo ka ndonj� arsye tjet�r?
Paras�gjithash �k�rkojn� sot, n� shekullin 21, religjionet nga humaniteti dhe pse ky debat sa her� q� shfaqet trondit gjitha qoshet e kontinentet?
Ekskurs I: Debati aktual nd�r shqiptar�
N� letrat shqipet ende nuk ka mb�rritur ky debat. Dometh�n� ai ende nuk ka mb�rritur n� k�t� form� si� zhvillohet n� pjes�t tjera t� kontinentit. N� mediet shqiptare nj� debat i till� u zhvillua m� her�t rreth lejimit apo moslejimi t� p�rdorimit t� simboleve polit-islamike n�p�r vende publike. Gjat� atij debati u b� fjal� m� shum� se si duhet t� sillen shqiptar�t ndaj religjioneve t� importuara, nd�rsa n� k�t� debat b�het fjal� edhe p�r nj� alternativ� t� tret�; ateizmin, t� cil�n shqiptar�t e njohin si �specialitet t� vetin� (Shqip�ria komuniste dhe pjesa d�rmuese e let�rsis� s� tyre komb�tare) dhe � n� p�rpar�si nga t� tjer�t � e njohin edhe si eksperiment t� p�rjetuar.
Tjet�r polemik�, q� pati poashtu karakterin e k�saj teme ishte ai rreth shpalljes s� Kosov�s si shtet laik. Pati z�ra q� akuzuan elit�n politike kosovare t� ket� vepruar pa kok�, k�shtu duke iu n�nshtruar trysnis� s� institucioneve supranacionale dhe vendos�se pa marr� parasysh elementet komb�tare q� duhej t� p�rmbante identiteti i ri kosovar. K�to dy polemika dhe disa edhe m� �intensive�, t� zhvilluara koh� m� par� n� media t� ndryshme shqiptare, d�shmojn� se edhe nd�r shqiptar�t dominon dilema dhe preokupimi se si duhet reaguar ndaj nj�rit apo tjetrit religjion dhe se cili �sht� roli i religjioneve p�rbrenda identiteteve shqiptare?
1. Multiplikimi i nj� �paranoje� shekullore?
K�saj radhe nuk jan� humanist�t erazmik�, as marksist�t apo ni�ean�t e zgjuar keq ata q� u b�jn� telashe kryeshtabeve t� f�ve, k�saj radhe fjal�n e kan� t� t� ashtuquajturit neoateist�. Ata jan� t� organizuar, din� se si shfryt�zojn� mediet p�r t� shp�rndar� idet� e tyre, prijn� n� treg dhe jan� intelektualisht t� p�rgatitur.
Richard Dawkins, Christopher Hitschens dhe Sam Harris jan� tre p�rfaq�suesit e t� t� ashtuquajturit �Ateizmi i Ri�. Tre librat e tyre �The God Delusion�, �The end of fait� dhe �God is not great � How Religion poisons Everything� vazhdojn� t� mbajn� vendet e para n� listat e bestseller�ve. I pari, libri i Dawkins, �Paranoja e Zotit�, madje konsiderohet si megaseller.
Q� t� tre kan� mesazhet e tyre konkrete: Duart larg nga Religjionet! Ato �helmojn� shoq�rit�, bllokojn� �do p�rparim paq�sor t� humanitetit dhe �besimi s��sht� asgj� tjet�r p�rve� se shprehje e prapambeturis�, pra �n� thelb nj� e met� psikike� q� duhet sh�ruar.
K�tyre tre guruve t� suksessh�m t� �Ateizmit t� Ri� u kan� dal� p�rball� tre shkenc�tar� e filozof� poashtu me reputacion mondan si Asi i shkencave t� natyr�s dhe gjenetiku Francis Collins, filozofi Robert Spaeman dhe mikrobiologu Alister McGrath. Veprat e k�tyre � t� cilat jan� rezultat i k�tij debati � si �Dawkins Delusion�, �The Language of God� dhe �Das unsterbliche Ger�cht� edhe pse sh�nuan sukses nuk arrit�n at� efekt si� b�n� ato t� ateist�ve. Deri tani � k�shtu analiza e shumic�s s� mediave � mb�shtetur n� intensitetin e p�rhapjes s� veprave dhe frekuentimit t� kongreseve t� tyre nga masat, debati zhvillohet ne favor t� ateist�ve t� rinj.
Ateizmi i ri p�r religjionet �sht� �m� i rrezikshmi se gjith� t� tjer�t�, shkruan kontrahenti i Dawkins, Alister McGrath, �sepse at� e p�rkrahin mediat�. K�tu q�ndron edhe problemi kapital: p�rderisa n� epokat e shkuara debati, me k�t� edhe p�rhapja e tij, ishte i lokalizuar n� sallonet dhe akademit� e kulturave t� ve�anta, sot ai arriti t� mbuloj�, p�r nj� koh� fare t� shkurt�r, m� shum� se gjysm�n e kontinenteve.
Shenj� q� njeriu i shekullit 21 don� t� heq dor� nga etika triadike jet�-vdekje-amshim? Apo ka t� drejt� Dawkins kur thot�: �njer�zimi nuk �sht� m� aq injorant sa q� t� ket� frik� nga k�rc�nimet e ul�ta t� f�ve me djallin e ferrin�?
2. Gjeneza e debatit
Debati �sht� poaq i vjet�r sa edhe vet� Religjionet. Mendime e Teori q� kund�rshtojn� ekzistenc�n e hyjnive, zot�rave dhe fenomeneve tjera transcendentale mund t� gjejm� q� n� shkrimet e para t� njer�zimit. Triumfi i religjioneve, pra institucionalizimi i tyre si udh�heq�se t� pakontestueshme morale t� kolektivit, ndryshoi gjendjen n� k�t� drejtim. Opinionet e tilla, sidomos ato q� tentonin t� mutonin n� teori t� p�rgjithshme, nd�shkoheshin nga kisha me shuarje t� pakompromist�. Edhepse qysh dy shekuj m� par� Diderot kishte p�rpiluar librin e t� v�rtetave tjera dhe teoria e sojeve e �arls Darvinit kishte filluar t� g�rryej n� themel teorit� e sakralizuara mbi Genesisin e Universit, Religjionet do ta mbajn� k�t� monopol n� ��shtje t� moralit e formimit t� njeriut deri n� fillim t� shekullit 20, influenc�, e cila pastaj n� postmodern� e deri sot funksionon sipas dinamik�s s� val�ve � her� merr hov dhe ndikon duksh�m n� rikonstruktimin e opinionit t� mas�s e her� �denoncohet� si doktrin� negative q� ka p�r synim �rregullimin e demokracive apo pushteteve ku ajo paraqitet.
Po n� cil�n linj�, n� �tradit� argumentojn� ateist�t e sot�m; duke u bazuar n� teorin� evolucioniste t� Darwinit, duke u mb�shtetur n� doktrin�n marksiste, respektivisht komuniste q� synonte t� zhduk nj� moral p�r ta z�vend�suar at� me nj� tjet�r, apo reflekton Dawkins me koleg�t e tij duke u mb�shtetur n� nihilizmin zarathustrian t� Nietzsches?
3. Tezat e neoateist�ve
Pik�risht k�tu q�ndron specifika q� i dallon ateist�t e rinj nga pararend�sit e tyre. Dawkins, Hitschens, Harris dhe kompani p�r metod� kan� n� radh� t� par� p�rg�njeshtrimin e drejtp�rdrejt� t� m�simeve t� Bibl�s dhe Kuranit n� baz� t� �nj� logjike t� kapshme dhe arsyeje t� sh�ndosh�. Ata nuk thirren n� nj� ideologji t� ve�ant� ose mbi nj� skem� t� caktuar etike, por � si� pohojn� ata � bazohen n� matematik�n elementare t� trurit dhe frym�s. Reflektimet filozofike e empirike (kryesisht nga gjenetika, biologjia dhe filozofia) jan� shkrir� n� form� t� t�rthort� dhe evokuese p�rbrenda nj� teksti gati narrativ, qoft� n� librat e shkrimtar�ve Harris dhe Hitschens ku nj� form� e till� e t� shkruarit do t� ishte e natyrshme e qoft� n� ato t� zoologut dhe biologut Dawkins.
Lexoni tekstin komplet. Shkarkoni:
Neoatesit�t.pdf [646 KB]
http://xhemal-ahmeti.com/shqip/wp-content/uploads/2009/06/Ateist%C3%ABt-n%C3%AB-ofensiv%C3%AB.pdf