Huazuar nga :http://www.fjalaelire.com/personazh/17952.html
Historia e panjohur e vajz�s nga Libohova q� b�ri em�r n� median e SHBA n�p�rmjet d�shmive, dokumenteve dhe kujtimeve t� t� birit, Erik Margolis
N� arkivin e �CNN� dhe �Z�rit t� Amerik�s�, nj� vend t� ve�ant� z� dhe dosja e gazetares shqiptare, Nexhmije Zaimi.
Mjaft nga personalitetet q� kan� sh�rbyer p�r gjigand�t e medias amerikane e p�rmendin her� pas here kontributin e spikatur t� reporteres nga Shqip�ria. �udit�risht k�tu, n� �sht�pin� e zonj�s s� famshme, din� fare pak p�r t� dhe kontributin e saj. Ka qen� ve�oria e jet�s n�n diktatur�n komuniste, q� e ka mbajtur n� hije dhe e ka l�n� t� pazbardhur historin� e shqiptares q� b�ri em�r n� median e SHBA-s�. Q�ndrimi kritik i Nexhmijes me regjimin diktatorial t� vendosur n� Shqip�ri pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore do ta rreshtonte at� n� radh�n e �armiqve t� Partis� e t� popullit�, duke e stigmatizuar me lloj-lloj epitetesh vulgare. Do t� ndodhte k�shtu �udia e radh�s me nj� nga shqiptaret, q� fill pas luft�s, do t� linte angazhimet e saj intelektuale n� SHBA dhe do t� gjendej n� Itali p�r t�u marr� nga af�r me p�rmir�simin e statusit social t� mij�ra refugjat�ve shqiptar�, q� kishin dep�rtuar aty p�r t�u shp�tuar reprezaljeve t� luft�s dhe dhun�s komuniste. Do t� reagohej k�sisoj ndaj kontributeve t� vyera t� gazetares s� famshme, q� do t� b�nte shum� p�r t� bindur Sht�pin� e Bardh� dhe Kongresin Amerikan p�r ��shtjen shqiptare dhe p�r t� fokusuar v�mendjen e tyre te gjendja e mjeruar e shqiptar�ve t� persekutuar n� ish-Jugosllavi. Me nj� sjellje amorale do t�i p�rgjigjej hierarkia e lart� e shtetit komunist shqiptares q� do t� raportonte e para p�r OKB-n� pranin� e kampit t� refugjat�ve me nj� milion palestinez�. N� m�nyr�n m� t� paskrupullt do t� reagonin strukturat e sigurimit t� shtetit p�rball� kund�rshtis� s� prer� t� saj p�r t� bashk�punuar me ta. Gjithsesi, p�r asnj� �ast ajo nuk u t�rhoq nga rruga e saj, nga angazhimi n� sh�rbim t� ��shtjes shqiptare dhe t� shqiptarizm�s. Mbeti deri n� dit�t e fundit t� jet�s s� saj e vendosur dhe k�mb�ngul�se p�r misionin q� i kishte dh�n� vetes n� ndihm� t� njer�zve dhe n� vij�n e par� t� frontit kund�r padrejt�sive.
P�r her� t� par� p�r median n� Shqip�ri, gazeta �Panorama� sjell n�p�rmjet dokumenteve dhe d�shmive t� bashk�koh�sve nj� profil t� plot� t� jet�s dhe veprimtaris� s� publicistes dhe intelektuales s� shquar, Nexhmije Zaimi. Kontakti dhe intervista me t� birin e saj, Erik Margolis, nj� tjet�r gazetar i njohur ky i �CNN�, zbardh deri n� detaje karakterin dhe angazhimet e vyera t� saj...
N�na juaj �sht� quajtur �mbret�resha e pakuror�zuar e shqiptar�ve�, nd�rkoh� q� n� Shqip�ri pak njer�z e njohin kontributin e saj. �far� mund t� thoni p�r jet�shkrimin e saj?
Nexhmija, n�na ime, lindi n� nj� familje toske, si� thoshte ajo n� gjallje, diku n� vitin 1914 dhe u rrit n� qytetin e vog�l t� Libohov�s dhe n� Tiran�. Them diku, se ajo vet pretendonte se kishte lindur n� vitin 1917. Babai i saj Mustafa Zaimi ishte nj�ri nga zyrtar�t e lart� t� qeveris� osmane. Kishte nj� mot�r, Hanifen dhe dy v�llez�r, Mehmetin dhe Hiqmetin. Ky i fundit vdiq i ri nga nj� s�mundje n� mushk�ri.
That� se f�mij�rin� e kaloi n� Libohov� dhe n� Tiran�, nd�rkoh� q� babai ishte pjes� e administrat�s shtet�rore. P�r �far� studioi Nexhmija?
Nexhmija, bashk� me nj� v�llan� e saj, Mehmetin ndoq�n nj� shkoll� t� drejtuar nga misionar� amerikan� t� Kish�s Protestante (Presbyterian). N�na ime ka qen� nd�r gjasht� vajzat e para n� Shqip�ri, q� n� at� periudh� shkuan n� shkoll� t� mesme. Kjo ishte nj� zgjedhje e saj n� kund�rshtim me d�shir�n e prind�rve, t� cil�t b�n� ��sht� e mundur p�r t� mos e lejuar t� vazhdonte studimet. Edhe m� her�t Nexhmija kishte dal� n� kund�rshtim me d�shir�n e prind�rve. Kur ishte diku 13 apo 14 vje�e, familja e urdh�roi t� vinte per�e, por ajo e refuzoi dhe e hodhi at� nga dritarja, duke shkaktuar nj� skandal n� Tiran�. N�na ime mbante veshje per�ndimore, duke refuzuar p�r t� ndjekur traditat turke p�r grat� q� dominonin at�her� n� Shqip�ri...
Si mb�rriti Nexhmija n� Amerik�, kur ishte ende e re n� mosh�?
Sipas tradit�s s� asaj kohe, kur ishte 16 vje�e, me detyrimin e prind�rve u martua me nj� burr� shum� m� t� vjet�r se ajo, martes� q� nuk u konsumua kurr�, pasi ata nuk jetuan bashk� p�r asnj� �ast. Pas vdekjes s� n�n�s s� saj, Nexhmija mundi t� largohej nga Shqip�ria p�r n� SHBA, fal� lidhjeve me nj� sponsore protestante nga Nju Xh�rsi. K�to lidhje pra, me zonj�n Jesse Munger, i krijuan hap�sirat, madje edhe komoditetet e nevojshme p�r t� nd�rtuar nj� jet� t� re.
Ku i nisi studimet e para pas zbritjes n� Amerik�?
Pas rrug�timit me anije p�r n� Nju Jork, punoi p�r pak koh� n� sht�pin� e zonj�s Munger, nd�rkoh� q� m� von� filloi studimet n� Kolegjin e Wellesley-it, universitet ky, nga m� prestigjoz�t dhe m� t� famshmit p�r femrat n� at� koh�. K�shtu, ajo u b� e para grua shqiptare q� shkoi n� universitet, me gjith� kund�rshtimin e madh t� familjes dhe pavar�sisht zakoneve shqiptare.
N� �Wellesley� Nexhmija p�rvet�soi anglishten n� m�nyr� t� p�rshpejtuar dhe u b� studente e nivelit A, q� do t� thoshte e nivelit shk�lqyesh�m. Gjat� kat�r viteve n� k�t� universitet, ajo shkroi nj� lib�r q� u vler�sua jasht�zakonisht n� at� koh� dhe u shit n� m�nyr� rekord. Libri quhej �Bija e shqiponj�s�.
Ku filloi pun� pas p�rfundimit t� studimeve n� Universitetin e Wellesley?
Ajo, menj�her� pas diplomimit, nisi s�rish studimet n� nj� tjet�r universitet, madje po kaq t� famsh�m sa dhe ai. N� Universitetin e Kolumbis� u diplomua p�r gazetari. Gjat� k�saj periudhe, ajo u njoh dhe u martua me Henry M. Margolis, nj� jurist nga Nju Jorku, i cili merrej me administrimin e hoteleve dhe pronave t� tjera. Bashk�jetesa e tyre ishte e shkurt�r dhe produkt i saj ishte nj� f�mij� i lindur n� shkurt t� vitit 1943, me emrin Erik Sk�nderbeg Margolis. Pra, un� djali i vet�m i tyre.
Me sa dim� n�na juaj pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore �sht� shpallur nga autoritetet italiane �Komandante e Kryqit t� Kuq t� Italis�. Me �far� motivacioni lidhet ky dekorim?
Pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore, Nexhmija shkoi n� Itali, ku punoi p�r disa vjet, duke ndihmuar shqiptar�t dhe refugjat�t e tjer�, t� cil�t kishin emigruar n� Itali. Ajo kaloi disa koh� n� Kalabri duke investiguar historin� e shqiptar�ve arb�resh� dhe dialektin e tyre t� shqipes mesjetare. Pik�risht p�r pun�n me refugjat�t dhe kontributet e jasht�zakonshme q� ofroi n� ndihm� t� tyre, Nexhmija u b� �Comandatoressa della Coronna d�Italia�, q� do t� thot� �Komandante e Kryqit t� Kuq t� Italis� dhe iu dha nj� nga medaljet italiane m� t� larta. Kjo �sht�, si t� thuash, historia e dekorimit t� n�n�s time nga autoritetet italiane. P�r vitet kur ajo ka sh�rbyer n� at� zon� ajo ka l�n� edhe shum� sh�nime, n� t� cilat ka regjistruar kronik�n e plot� t� aktivitetit t� saj n� Itali pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore. M� duket �udi, duke pasur parasysh distanc�n e vog�l t� Shqip�ris� me Italin�, q� p�r k�t� aktivitet t� saj aty e din� shum� pak bashk�komb�sit e saj, p�r mos t� th�n� se nuk e njohin fare.
Di�ka p�r kontaktet q� mbante n�na juaj n� Amerik� me familjar�t e saj n� Shqip�ri...
Lidhjet e n�n�s time me familjen e saj n� Tiran� ishin gjithmon� shum� t� ngushta. Ajo nuk i takoi ata p�r dekada, por kujtimi p�r Shqip�rin� dhe dashuria e saj p�r familjen mbet�n gjithmon� shum� t� forta. Ajo vuante vazhdimisht nga frika se mos familjar�t e saj arrestoheshin dhe torturoheshin, apo edhe vriteshin nga sigurimi i shtetit, ve�an�risht kur ajo u b� e famshme n� ��shtjet politike shqiptare n� SHBA. N� mjaft nga analizat e saj n� median amerikane, duke filluar nga �CNN�, ajo, duke promovuar vlerat m� t� mira t� shqiptar�ve, fshikullonte me forc� regjimin komunist t� vendosur n� Shqip�ri menj�her� pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore. Ajo nuk i shk�puti p�r asnj� �ast lidhjet e saj me vendlindjen dhe kudo u krenua me faktin q� ishte shqiptare.
N� fund t� viteve 1940, 1950 dhe 1960 n�na ime p�rpiqej ta shp�tonte familjen e saj nga uria, duke d�rguar ngarkesa t� rregullta me ushqime dhe veshmbathje. K�shtu ndoshi edhe n� koh�n kur ajo kishte pak t� holla pas divorcit n� vitin 1949. Familja e saj n� Tiran� u deklarua �Armike e popullit� nga komunist�t, vet�m pse t� af�rmit e saj kishin ndjekur shkoll�n amerikane. Gjendjen e tyre politike e r�ndonte nd�rkoh� fakti q� Nexhmija dhe v�llai i saj, Muhameti kishin sh�rbyer disa koh� si p�rkthyes p�r ambasad�n britanike n� Tiran�. Angazhimi i saj si nj� nga gazetaret me em�r t� medias per�ndimore, e b�nin edhe m� t� r�nd� pozicionin e familjar�ve t� saj n� Tiran�.
�far� u kujtohet nga rr�fimet e n�n�s p�r persekutimet q� u b�ri regjimi komunist familjar�ve t� saj n� Tiran�?
Muhameti, v�llai, i Nexhmijes, u burgos dhe u torturua p�r 16 vjet nga regjimi i Hoxh�s. Kjo vet�m p�r faktin q� kishte punuar disa koh� si p�rkthyes i britanik�ve n� Tiran� dhe si v�llai i n�n�s time, q� nuk e kishte mb�shtetur asnj�her� regjimin q� erdhi n� fuqi pas �lirimit t� vendit. Po k�shtu kush�rinjt� e mi t� par� u internuan n� Burrel. E gjith� familja Zaimi dhe �ano (motra e Nexhmies, tezja ime ishte martuar n� familjen �ano), u shkat�rruan si rezultat i k�saj p�rndjekje t� tmerrshme politike dhe me zor mund�n t� mbijetonin. Nd�rkaq, nj� i af�rm tjet�r i n�n�s time, Besnik �ano, i lidhur me familjen e saj, u b� drejtues i shquar i rezistenc�s antikomuniste, p�r t� cil�n u zbulua dhe u torturua p�r vdekje nga komunist�t. P�rmbledhtazi, �do gj� q� kishte lidhje me fisin e n�n�s time n� Shqip�ri, provoi nj� reprezalje t� t�r� t� dhimbshme.
N� Shqip�ri din� far� pak p�r veprimtarin� e Nexhmije Zaimit n� Amerik� n� sh�rbim t� ��shtjes shqiptare. �far� do t� shtonte p�r k�t� djali i vet�m i saj...
Nga viti 1950 deri n� vitin 1980, Nexhmija luajti nj� rol drejtues n� nj� s�r� organizatash shqiptaro-amerikane. M� e r�nd�sishmja nd�r to ishte federata pan shqiptare �Vatra�. Nd�rkaq, ajo p�rfaq�sonte Shqip�rin� n� Lig�n e Kombeve t� Evrop�s Juglindore me qend�r n� SHBA dhe n� Kongresin Amerikan p�r ��shtjet shqiptare dhe p�r t� kthyer v�mendjen e tyre tek gjendja e mjeruar e shqiptar�ve t� shtypur n� ish-federat�n jugosllave. N�na ime ishte e p�rfshir� t�r�sisht n� veprimtarit� atdhetare q� ndihmonin komunitetin shqiptar n� Nju Jork apo Nju Xh�rsi, ve�an�risht t� ardhurit rishtaz, t� cil�t kalonin nj� moment shum� t� v�shtir� p�r t�u integruar n� jet�n amerikane, pasi kishin jetuar n� Shqip�ri, apo n� kampet e refugjat�ve. N� vazhdim ajo vijoi me p�rkthimet n� gjykatat e Nju Jorkut p�r shqiptar�t e akuzuar p�r vepra t� ndryshme dhe p�rpiqej t�i ndihmonte ata dhe familjet e tyre p�r t�u zbutur sa t� ishte e mundur krizat e ndryshme...
�Mbret�resha e pakuror�zuar e shqiptar�ve�
Ka qen� nga mikeshat e af�rta t� ish-mbret�resh�s Geraldin� kur ajo nuk i g�zonte privilegjet e monarkis� dhe e ka dashur si nj� mot�r t� v�rtet�. Ka ndodhur pastaj q� �sht� pag�zuar me fronin e saj, duke u quajtur �mbret�resha e pakuror�zuar e shqiptar�ve�. Dhe ka punuar nj� jet� t� t�r� p�r t�i sh�rbyer ��shtjes shqiptare dhe bashk�komb�sve t� saj, pa k�rkuar tituj e grada. K�shtu, deri pak vite m� par�, kur nd�rroi jet� n� Santa Barbara t� Kalifornis� n� mosh�n 90-vje�are. Esht� nj� histori e panjohur n� Shqip�ri p�r vet papajtueshm�rin� e saj me sistemin komunist q� u vendos n� vendin ton� pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore. Nj� histori interesante q� ka p�r protagoniste Nexhmije Zaimin, vajz�n e lindur n� qytetin e Libohov�s n� fillimet e shekullit t� kaluar dhe t� vendosur n� SHBA n� vitin 1937. Studentja shqiptare q� do t� shk�lqente n� universitetin �Wellsley College� dhe n� �Columbia University�, do t� b�hej m� von� nj� nga gazetaret me em�r n� median amerikane, duke spikatur sidomos mes koleg�ve vendas t� �Z�rit t� Amerik�s�, �CNN�, �Evrop�s s� Lir�, p�r ta lart�suar personalitetin e vet me sh�rbimin profesional n� �Office of Strategic Services� (Zyra e Sh�rbimit Strategjik e SHBA-s�). Gjat� gjith� karrier�s s� saj si gazetare ka promovuar vlerat dhe traditat e bashk�komb�sve, duke u b�r� nd�rkaq nj� z� i r�nd�sish�m n� mbrojtje t� ��shtjes s� shqiptar�ve brenda dhe jasht� Shqip�ris�. Kontaktet dhe miq�sia me figura t� tilla si Abaz Kupi, Fan Noli, Faik Konica etj. i ka dh�n� misionit t� saj nj� p�rmbajtje t� spikatur komb�tare. P�rtej angazhimeve me problematik�n e shqiptar�ve, Nexhmije Zaimi �sht� regjistruar n� memorien e institucioneve t� r�nd�sishme amerikane si gazetarja e cila p�rcolli e para gjendjen e mjeruar t� refugjat�ve palestinez� n� vitet �50. M� shum� se kaq, ajo ka qen� nga t� rrallat punonj�se t� medias amerikane, q� ka sjell� p�r shtypin n� SHBA raportet e para nga pasojat e konfliktit arabo-izraelit, nd�rkoh� q� ka qen� e para q� ka realizuar intervistat me personalitetet m� t� larta t� vendeve arabe, si me mbretin e Jordanis�, Husein, at� t� Egjiptit, Naser etj. Veprimtaria e saj �sht� vler�suar nga personalitetet m� t� larta t� jet�s politike e publike t� SHBA-s� dhe nga mjaft institucione prestigjioze t� vendeve per�ndimore.
Konica n� kujtimet e Nexhmijes
Nga kujtimet e saj p�r Konic�n, p�rve� mbresave nga takimet e drejtp�rdrejta, Nexhmija ve�on konsideratat e senator�ve dhe kongresmen�ve t� ndrysh�m amerikan�, t� cil�t i kan� th�n� se nd�r t� huajt q� jan� n� SHBA, Konica �sht� i pakrahasuesh�m p�r nga aft�sit� diplomatike, kultura, sjelljet, veshja dhe humori. P�r ta ishte mjaft dometh�n�se paraqitja e tij n� takimet me diplomat�t amerikan� me kostumin komb�tar.
Mir�njohja e Rusveltit
Nexhmije Zaimi �sht� nj� nga personalitetet shqiptare q� ka marr� me dhjet�ra dekorata nga institucionet nd�rkomb�tare. Esht� dekoruar s� pari nga shoq�ria amerikane e veteran�ve t� luft�s �American Legion�. Ka marr� titullin e nderit �Komandante e Kryqit Italian� dhe nj� nga medaljet italiane m� t� larta. Nd�rkaq, ajo �sht� dekoruar me �Medaljen e Mir�njohjes� nga presidenti i SHBA-s�, Rusvelt.
Sfida p�rball� sigurimit t� shtetit
Gjat� vizit�s s� saj t� par� n� Shqip�ri, n� vitin 1986, Nexhmije Zaimi u thirr nga punonj�sit e sigurimit t� shtetit. Ata i b�n� nj� mori pyetjesh: �Me se merresh n� Amerik�, �Pse flet me tradhtar�t e kombit�, ��far� lidhje ke me familjen e mbretit Zog� etj. N� vijim, n� m�nyr� djall�zore, i k�rkuan q� me shoq�rin� e saj n� "CNN", t� b�nte promovime t� ndryshme n� t� p�r sukseset e komunizmit n� Shqip�ri. Pas refuzimit kategorik t� k�saj oferte, ajo shpallet �Person i pad�shiruesh�m�
P�rjetime nga takimet me kolos�t e kultur�s shqiptare
Zaimi: Me Fan Nolin u njoha n� varrimin e Avni Rustemit
Nexhmije Zaimi �sht� ndjer� mir�, si� ka shkruar vet ajo, kur �sht� takuar me kolos�t e kultur�s shqiptare, Fan Noli dhe Faik Konica. Me Fan Nolin �sht� takuar p�r her� t� par� n� qytetin e Vlor�s, nd�rsa me Konic�n n� Washington, kur sa kishte mb�rritur nga Shqip�ria. N� kujtimet e saj kan� mbetur emocionet nga takimi i par� me Fan Nolin...
�Ishte prill i vitit 1924, kur u takova p�r her� t� par� me Nolin n� qytetin e Vlor�s. Ai kishte ardhur aty p�r t� marr� pjes� n� ceremonin� mortore t� Avni Rustemit. N� karroc�n me t� cil�n shkonim n� funeral bashk� me mua dhe prind�rit e mi ishte edhe n�na e Avni Rustemit, q� her� pas here lotonte dhe qante me d�nes�. Ky �ast mortor u b� shkak t� njihesha me Fan Nolin, i cili ndjehej shum� i d�shp�ruar p�r humbjen e papritur t� Avniut, q� si� thoshte ai, kishte qen� nj� patriot i rrall�. Mbaj mend q� n�na ime Sherifja, gjat� atyre dit�ve vuri n� dritaret e sht�pis� p�lhur� t� zez�. Nd�rkaq, n�na e Avniut p�r dit� t� t�ra pas k�saj ndenji n� sht�pin� ton�. Po me Nolin, Nexhmije Zaimi, si� ka shkruar vet ajo, do t� takohej disa her� m� von� n� Nju Jork dhe t� dy bashk� do t� b�heshin nd�r protagonist�t kryesor� t� federat�s atdhetare �Vatra�. Sidoqoft� takimi i par� me t� n� p�rcjelljen e Avni Rustemit do t� mbetej i paharruar...
Gazetarja q� kund�rshtoi politik�n amerikane
Nexhmija zbuloi e para kampin e refugjat�ve me nj� milion palestinez�
�T� v�rtet�n duhet ta shikojm� n� sy: Un� arrita ta vizitoj nga af�r kampin e refugjat�ve me nj� milion palestinez�.
P�r her� t� par� n� median amerikane raportohet p�r kampet e m�dha t� refugjat�ve palestinez� dhe p�r shkeljen brutale t� t� drejtave t� njeriut n� rajonin e Lindjes s� Mesme. Gazetarja me origjin� shqiptare, Nexhmije Zaimi, e cila dep�rtoi n� zon�n n� konflikt qysh n� vitin 1949, �sht� e para q� raportoi p�r opinionin n� SHBA krijimin e kampeve t� refugjat�ve dhe gjendjen e traumatizuar t� njer�zve q� jetonin n� to. Investigimet e saj disavje�are do t� promovonin t� v�rtetat e konfliktit arabo-izraelit dhe shkaqet e tij. M� shum� se kaq, ajo do t� paralajm�ronte institucionet amerikane p�r rrezikun q� mbartte mb�shtetja e SHBA-s� ndaj sinoist�ve izraelit�, duke b�r� thirrje t� hapur p�r bllokimin e deportimit t� sovjetik�ve n� rajonin e trazuar t� Lindjes s� Mesme. Nexhmije Zaimi rikthehet si mysafire n� k�t� zon� n� vitin 1950, 1951, 1952,1953 e 1954 dhe viziton nga af�r Palestin�n, Pakistanin, Jordanin�, Libanin, Egjiptin, Sirin� dhe mjaft shtete t� tjera arabe, p�r t�u takuar me politikan� e njer�z t� thjesht�, me deputet� e shkrimtar� etj. Gjat� takimeve me ta shk�mbeu mendime p�r konfliktin nd�rmjet shteteve arabe dhe Izraelit dhe p�r rrug�t e mundshme p�r zgjidhjen e tij. Intervistoi disa nga figurat kryesore t� jet�s publike e politike, si mbretin Hussein t� Jordanis�, presidentin Naser t� Egjiptit etj. Me hulumtimet n� terren dhe njohjen nga af�r t� situat�s n� rajonin e trazuar, Nexhmija kompletoi nj� studim me argumente t� plota kund�r filozofis� sinoiste: �Palestina, nj� vend pa njer�z, p�r njer�z pa tok�, me t� cil�n t�rhoqi v�mendjen e opinioneve zyrtare amerikane jo vet�m p�r guximin, por edhe p�r prognoz�n p�r t� nes�rmen e konfliktit q� do t� vazhdonte p�r vite e dekada me radh�. Nd�rkaq, shqiptarja q� do ta shkelte me k�mb� t� gjith� teatrin e konfliktit arabo-izraelit, do t� sillte p�r her� t� par� n� median amerikane t� v�rtetat e tij me raporte t� drejtp�rdrejta nga terreni. P�r her� t� par� amerikan�t do t� kishin mund�si q� n� shtypin e tyre t� lexonin konsideratat dhe opinionet e krer�ve t� vendeve t� Lindjes s� Mesme t� intervistuara nga gazetarja shqiptaro-amerikane, Nexhmije Zaimi. Periudha e �guid�s� n� k�t� zon� do t�i jepte mund�sin� gruas s� lindur e rritur n� Shqip�ri t� takohej me ish-mbretin e shqiptar�ve, Ahmet Zogu, dhe t� vendoste miq�si t� ngusht� me mbret�resh�n, Geraldin�, e cila do ta ndihmonte pa kursyer p�r t� p�rmbushur misionin e saj.
Gazeta �Panorama�, n�p�rmjet dokumenteve t� koh�s dhe kujtimeve t� t� birit t� saj, Erik Margolis, aktualisht drejtor editorialist i gazet�s m� t� madhe n� Kanada �Toronto Tun�, ka mundur t� zbardh� veprimtarin� e saj publicistike t� fokusuar rreth shkaqeve t� konfliktit arabo-izraelit dhe parashikimet e saj p�r tendencat e tij, t� provuara tashm� nga koha dhe me nj� ting�llim aktual n� dit�t e sotme...
Nga aq sa dihet n� Shqip�ri, Nexhmija e ka nisur karrier�n e saj si gazetare n� Lindjen e Mesme. �far� kujtoni nga rrug�timet e para t� saj n� k�t� zon� t� futur rishtaz n� konfliktin q� do t� vazhdonte p�r vite e dekada?
N�na ime gjithmon� ka pasur interes t� thell� p�r Lindjen e Mesme. N� k�t� interesim ka pasur edhe motive specifike. Ajo shkoi n� Kajro n� vitin 1949. T� vetmen adres� q� kishte, ishte ajo e mbretit Zog dhe familjes mbret�rore q� ndodheshin aty n� emigrim. Kishte nj� afeksion t� ve�ant� p�r mbret�resh�n Geraldin�. Zogu ishte i ftuari i mbretit t� Egjiptit, Faruk, i cili ishte me prejardhje shqiptare. N� Kajro ndenji pran� Geraldin�s dhe me rrug�timet e ndryshme aty u njoh me situat�n jo vet�m n� Egjipt, por n� t�r� rajonin. Miq�sia e familjes s� mbretit Zog me mbretin Faruk do t�i jepte mund�si p�r t� dep�rtuar p�rtej pamjes s� jashtme t� situat�s n� vendet e Lindjes s� Mesme. Nga kjo vizit� e Nexhmijes n� Egjipt do t� p�rfitoja edhe un� p�r t�u njohur pak m� von� me mbretin e Egjiptit, q� ishte me origjin� shqiptare. Ka qen� viti 1958, kur un� isha bashk� me n�n�n time n� nj� hotel n� Gjenev�. Nd�rkoh� q� pushonim n� dhom�n ton�, Nexhmija, q� me sa dukej e kishte marr� vesh vendndodhjen e Farukut, nj� �ast m�u drejtua: �Ngjitu n� katin lart p�r t� takuar mbretin e Egjiptit dhe i thuaj se je shqiptare!� Ashtu veprova. Sa mb�rrita aty, Faruku m� vuri duart n� qaf� (ishte shum� i sh�ndosh�) dhe m� p�rqafoi me shum� p�rzem�rsi. T� pakt� jan� njer�zit q� mund t� thon� se kan� pasur rastin t� takohen me kaq p�rzem�rsi me mbretin Faruk...
Kur fillojn� raportet e para t� Nexhmijes nga Lindja e Mesme p�r shtypin amerikan?
Pas udh�timit t� saj n� Egjipt n� vitin 1949, Nexhmija tregoi shum� interes p�r zon�n dhe n� m�nyr� t� ve�ant� p�r shtetin e ri t� Izraelit, q� sapo ishte krijuar. N� vitet 1950-1951, ajo u kthye n� Lindjen e Mesme si gazetare p�rfaq�suese e �Newark News�, nj� prej gazetave kryesore t� asaj kohe n� pjes�n e Nju Jorkut. Ajo udh�toi m� pas n� Amman, Jordani, ku nisi t� takohet me palestinez�t dhe t� m�sonte p�r fatkeq�sit� q� kishin prekur k�t� popull.
Nexhmija ishte e para gazetare amerikane q� �zbuloi� kampet e mbushura me refugjat� palestinez�, q� ishin d�buar me dhun� nga sht�pit� e tyre. N� at� koh�, amerikan�t kishin m�suar nga Zionists se �Palestina �sht� nj� tok� pa njer�z, p�r njer�z pa tok�. Askush n� Amerik� nuk e dinte se t� pakt�n 750 000 palestinez�, mysliman� dhe t� krishter�, ishin pastruar etnikisht. Nexhmija ishte e para q� zbuloi kampet e refugjat�ve dhe me raportin e saj drejtp�rdrejt nga rajoni, tronditi opinionin amerikan. Ajo zbuloi gjendjen mjerane t� refugjat�ve dhe raportoi se ata ishin t� veshur me lecka, jetonin n� tenda dhe ushqeheshin shum� keq. Tragjedia e tyre dhe sensi i padrejt�sis� s� thell� e preku n�n�n time, e cila gjat� gjith� jet�s ishte luft�tare p�r t� shtypurit dhe t� pap�rkrahurit.
N� at� udh�tim dhe n� nj� tjet�r, dy vjet m� pas, ajo kaloi n� Egjipt, Jordani, Siri Irak dhe Liban, ku krijoi nj� tablo t� plot� t� asaj q� ndodhte n� rajonin e p�rfshir� n� konfliktin e ashp�r. Nexhmija ishte e para gazetare amerikane q� kuptoi thell� at� q� ndodhte n� k�t� zon� dhe problemet q� ekzistonin aty. Ajo njohu nd�rkaq edhe rolin e Shteteve t� Bashkuara dhe t� Britanis� s� Madhe n� k�t� situat�. N� Jordani ajo u takua me kryeministrin dhe madje arriti t� siguronte nj� intervist� me mbretin Hussein. N� at� koh� Hussein ishte shum� i ri. Ai ishte ngjitur n� fron pak koh� m� par� nga britanik�t, pasi i v�llai m� i madh ishte deklaruar i paaft� mend�risht. Nexhmija kaloi shum� koh� duke biseduar me Hussein, t� cilin e njohu si nj� njeri t� mbarsur me ide, inteligjent dhe i p�rqendruar thell�sisht n� vuajtjet palestineze. Megjithat�, ndjenjat e tij fisnike nuk zgjat�n shum�, sepse shum� shpejt ai do t� pajtohej me gjendjen pa dep�rtuar n� shkaqet e v�rteta t� konfliktit. Q�ndrimi i tij n� pushtet do t� kusht�zohej nga mb�shtetja e per�ndimit dhe e ushtris� s� tij beduine...
Dihet q� Nexhmija �sht� e para gazetare amerikane q� intervistoi liderin egjiptian, Gammal Abdel Sadat. N� cilat rrethana mundi ta realizoj� intervist�n me t�?
N� Egjipt, Nexhmija mori takim fillimisht me Anvar El Sadat, nj� nga njer�zit m� t� af�rt t� kreut t� shtetit, Abdel Naser, me funksionin e ministrit t� shtetit p�r Informacionin, q� njihej ndryshe edhe numri dy i regjimit egjiptian. Ajo shkoi n� zyr�n e tij dhe nuk u largua derisa Sadat e priti. Q�ndroi atje 9 or�, derisa m� n� fund Sadat doli duke qeshur dhe i dha nj� intervist�. Po Nexhmija nuk u mjaftua me kaq. Synimi i saj mbetej te kreu i shtetit me nj� fuqi magjike n� at� periudh�, jo vet�m n� Egjipt, por n� t�r� zon�n e Lindjes s� Mesme. Zonja misterioze dhe shum� t�rheq�se e joshi Sadatin, i cili i rregulloi nj� intervist� me liderin egjiptian, Gammal Abdel Nasser. Ajo shpenzoi s�rish shum� or� me Nasser, i cili, si� v� n� dukje ajo, iu duk brilant, i ndersh�m dhe i p�rkushtuar � �nj� burr� i v�rtet�. Nasser i foli n� lidhje me planet e tij p�r modernizmin e Egjiptit. Ajo i tregoi Nasser-it, n� m�nyr�n e saj t� zakonshme shqiptare, aspak diplomatike, por t� drejtp�rdrejt�, se ai duhej t� b�nte di�ka p�r t� ndihmuar palestinez�t q� vuanin n� kampet e refugjat�ve. Ishte nj� intervist� q� u ndoq me shum� interes n� at� periudh�, kur n� Amerik� dinin shum� pak rreth asaj q� ndodhte n� rajonin n� konflikt t� Lindjes s� Mesme.
Kaloi shum� koh� n� pjes�n e sip�rme t� Nilit n� Egjipt, duke dep�rtuar n� thell�sin� e profilit t� k�tij vendi t� r�nd�sish�m dhe popullit t� tij, t� cilin e p�lqente aq shum�.
Si priteshin raportet e Nexhmijes nga opinioni amerikan n� at� periudh�?
Shkrimet e saj nga rajoni i futur rishtaz n� konflikt ngjall�n shum� interes dhe k�rsh�ri n� Shtetet e Bashkuara t� Amerik�s, por u p�rball�n nj�koh�sisht edhe me kritika t� ndjeshme nga mb�shtet�sit e qarqeve sinoiste. Ajo realizoi nj� studim t� titulluar �Gauge of Arab Anger� rreth vitit 1953, n� t� cilin n� m�nyr� profetike vuri n� dukje se nd�rsa Amerika, q� ishte heroi p�r t� gjith� arab�t do t� vazhdonte t� mb�shteste n� m�nyr� t� nj�anshme hebrenjt�, nj� dit� do ta kthente bot�n myslimane kund�r vetvetes, duke u b�r� n� k�t� m�nyr� pre e zem�rimit e madje dhe e dhun�s. 50 vjet m� von�, predikimet e saj vijn� v�rtet shokuese. Ajo paralajm�roi nd�rkaq, se mb�shtetja e nj�anshme q� do t� mund t� b�nte Amerika, do t� drejtonte shum� prej arab�ve tek ushtria ruse, gj� q� n� fakt ndodhi me Egjiptin, Sirin�, Irakun dhe Jemenin. N�na ime iu p�rmbajt faktit se palestinez�t nuk do t� shiteshin p�r kompensim e p�r asgj� tjet�r. Ajo foli p�r tmerret n� kampet e refugjat�ve palestinez�: pa ushqime, pa spitale dhe shkolla, pa energji elektrike. Asgj�, ve�se lot, munges� e shpres�s dhe d�shp�rim. Qeveria amerikane nuk u tregua sa duhet e v�mendshme p�r t� dh�nat e saj, ashtu sikurse nuk i vler�soi si duhet edhe paralajm�rimet e veteran�ve t� tjer� t� Lindjes s� Mesme. Esht� periudha kur ndikimi i lobit izraelit n� SHBA ishte ende i fuqish�m. Askush nuk kujdesej p�r ata njer�z q� ishin larg, t� cil�t nuk mund t� votonin dhe t� jepnin kontribut politik. Nj� rajon i t�r� vuante n� kufijt� e mbijetes�s.
Si rrodhi m� tej jeta e Nexhmijes e p�rkushtuar t�r�sisht nga angazhimi n� mbrojtje t� palestinez�ve dhe popujve t� tjer� t� Lindjes s� Mesme?
N�na ime e kishte p�rjetuar me shum� dhimbje tragjedin� e hebrenjve n� Evrop� dhe shum� prej miqve t� saj n� Nju Jork ishin hebrenj. Por si� thoshte ndonj�her� �Izraeli kishte m� tep�r mbrojtje nga sa i duhej. T� gjor�t palestinez�, nuk kishin ask�nd q� t� fliste p�r ta�. Shpesh ajo m� p�rs�riste pik�pamjen e saj se kombet e Lindjes s� Mesme nuk ishin aspak n� gjendje t� flisnin me per�ndimor�t, apo t� fitonin mb�shtetjen e tyre. �Ata jan� patetik�, do t� vinte re ajo, �gjysm� primitiv� (kur b�het fjal� p�r komunikimin modern). Si� kam shkruar n� Nju Jork, n�na ime u detyrua t� nd�rpriste shkrimet, kur gazeta e saj, n�n mbik�qyrjen e k�shilluesve m� t� m�dhenj, p�r t� ndaluar shkrimet, e largoi at� si korrespondente t� jashtme. Jo vet�m kaq. At� do ta ndiqnin m� von� edhe mjaft k�rc�nime. Gati nj� vit m� pas, n� or�t e vona t� nat�s, mes thirrjeve, trokitjeve n� der� dhe ndjekjeve n� rrug�, njer�z t� eg�rsuar shoshnin se do m� qorronin me acid, pik�risht mua, djalin e vet�m t� saj. Qarqet sinoiste t� fuqishme n� at� periudh� b�n� �far� mund�n p�r t� ndalur pen�n e saj, q� nuk rreshti asnj�her� n� mbrojtje t� njer�zve t� shtypur...
Mbreti Hussein me 60 roja shqiptare
Teksa do t� p�rcillte p�r n� median amerikane intervist�n e plot� me mbretin e Jordanis�, Nexhmije Zaimi do t� hidhte n� bllokun e saj t� sh�nimeve edhe mbresat nga takimi i par� me kreun e k�tij vendi arab. �U mir�kuptova me t� q� n� �astet e para�, do t� shkruante gazetarja shqiptare. �Ishte i mir�sjellsh�m n� bashk�bisedim dhe her� pas here gj�rat q� i vler�sonte t� r�nd�sishme, i p�rs�riste dy her�, me q�llim q� mesazhi i tyre t� shkonte i plot� dhe pa m�dyshje te lexuesi i thjesht�. N� vazhdim t� kujtimeve nga biseda me mbretin Hussein, Nexhmije Zaimi n�nvizon edhe nj� detaj q� ka t� b�j� me �astet e ndarjes me t�.
�Kur e p�rfunduam intervist�n, mbreti Hussein m� tha se do t� m� p�rcillte deri te hyrja e pallatit mbret�ror. Madje vuri n� dukje se kishte rezervuar nj� surpriz� p�r mua, gazetaren shqiptare q� kisha shkuar nga larg p�r opinionin e tij. Nd�rsa zbrisnim shkall�t e pallatit, n� t� dy an�t e tyre na nderonin me q�ndrim gatitu 60 roja t� gjata e t� veshura me uniform� ceremoniali. Diku m� tha se mund t� komunikoja me ta. �Anglisht�, i thash�. �Jo, shqip�, m� tha ai, duke u ndalur para tyre. �Shqip?!� �Po, po shqip�, k�mb�nguli mbreti Hussein. �Si ka mund�si�, e pyeta un� e habitur. �K�ta t� gjith� jan� shqiptar�, sqaroi ai surpriz�n q� kishte vendosur t� m� b�nte n� ndarje e sip�r. Kur i thash� se pse kishte zgjedhur pik�risht shqiptar�t p�r t�i b�r� roja, mbreti Hussein shpjegoi se ata jan� besnik� dhe trima.
�Filozofia �Palestina, nj� vend pa njer�z, p�r njer�z pa tok�, �sht� antinjer�zore�
Nexhmije Zaimi ka qen� nd�r gazetaret e para q� ka t�rhequr v�mendjen e qarqeve amerikane p�r nj� q�ndrim m� objektiv ndaj vendeve t� Lindjes s� Mesme. Studimi i saj �Madh�sia e inatit arab� i b�r� publik qysh n� vitin 1952, dep�rton te thelbi i konfliktit arabo-izraelit, pas nj� investigimi disavje�ar t� saj n� terren. �sht� nga z�rat e rrall� n� median amerikane t� koh�s, q� ngrihet kund�r filozofis� genocidiste t� sinoist�ve dhe mb�shtet�sve t� tyre n� SHBA. Nga aq sa kujton i biri, Eriku, ajo n� fillimin e viteve �50 ka goditur me guxim n� opinionin amerikan q�ndrimin n� mb�shtetje t� sinoist�ve, t� cil�t zbatonin strategjin� �Palestina nj� vend pa njer�z, p�r njer�z pa tok�. �sht� koha, shton i biri i Nexhmijes, kur lobi izraelit n� SHBA, Eshte nj� rol p�rcaktues n� politik�n amerikane. N� k�t� mjedis p�rfitonin sinoist�t, t� cil�t nuk resht�n p�rpjekjet p�r t� sensibilizuar qarqet zyrtare t� SHBA-s� p�r t� siguruar mb�shtetjen e tyre n� zbatim t� strategjis� sinoiste. N� studimin e vitit 1952, Nexhmije Zaimi paralajm�ron efektet negative t� mb�shtetjes amerikane ndaj sinoist�ve. �Mb�shtetja pa limit e Izraelit nga Amerika, paralajm�ron ajo, n� t� ardhmen do t� mund t� ndryshoj� n� interes t� arab�ve�. Erik Margolis, i biri i vet�m i Zaimit, thekson se 15 vite m� von� parashikimet e saj u kthyen n� t� v�rteta. Gjithsesi, p�rmbyll, drejtori editor i �Toronto Sun�, k�tij guximi t� jasht�zakonsh�m p�r koh�n do t�i shijonte edhe �sherrin�: Terrorist�t sinoist� nuk do t�ia falnin dhe nj� dit� do t� hakmerreshin, duke i hedhur acid n� sy. Po edhe pas k�tij atentati, Nexhmije Zaimi mbeti e angazhuar n� p�rpjekjet e saj n� luft�n pa kompromis kund�r padrejt�sive dhe dhun�s ndaj shtresave t� pambrojtura...
Flet djali i Nexhmijes, Erik Sk�nderbeg Margolis
�Sigurimi i shtetit m� k�rc�noi familjar�t nga Nju Jorku�
Gazetari shqiptar q� raportoi nga 15 konflikte ushtarake p�r stacionet m� prestigjioze t� Per�ndimit.
�T� b�sh korrespodentin e luft�s, duke raportuar nga vija e par� e betejave, do t� thot� t� jesh luft�tar dhe t�i kushtosh jet�n profesionit�. Njeriu q� ka n�nshkruar posht� k�tij mesazhi, i cili citohet shpesh n� auditor�t q� shkollojn� punonj�sit e medias, �sht� i biri i gazetares s� shquar shqiptare, Nexhmije Zaimi, Erik Sk�nderbeg Margola.
I panjohur n� Shqip�ri dhe n� rrethin e njer�zve t� medias shqiptare, Eriku �sht� regjistruar tashm� n� elit�n e gazetar�ve nd�rkomb�tar�, si nj� nga mjeshtrat e guximsh�m q� ka raportuar nga 15 konflikte t� armatosura, duke qen� i pranish�m n� teatrin e luftimeve, madje ku ka qen� piku i tyre dhe shkalla m� e lart� e rrezikut. Shqiptari q� e nj�son misionin e gazetarit me at� t� luft�tarit, ka koleksionuar n� p�rvoj�n e tij kronik�n e betejave duke filluar nga Angola, Mozambiku, Afrika e Jugut, Vietnami, Kurdistani, �e�enia, Salvadori, Afganistani, Kashmiri, Bosnja, Serbia e deri tek Iraku, duke p�rmbyllur n� nj�far� kuptimi enciklopedin� e konflikteve ushtarake t� koh�ve moderne. Fakti q� raportet e tij kan� qen� t� destinueshme e t� vler�suara nga stacionet m� prestigjioze t� per�ndimit si �N, FOX, CBC, CTV, Britain SKY etj., si dhe nga gazetat m� n� z� t� SHBA-s�, Kanadas�, e Britanis�, ku vazhdon edhe sot t� jet� nga gazetar�t m� t� spikatur, tregon potencialin e lart� profesional t� k�tij mjeshtri t� fjal�s s� lir�, q� i p�lqen t� krenohet me t� qenit shqiptar dhe ta nj�soj� profesionin e vet me at� t� luft�tarit, nj� amanet ky nga e �ma, Nexhmija, e cila investoi pa kursyer p�r t� trash�guar tek ai profesionin e vet.
Erik Margolis njihet ndryshe n� mjediset politike si komentatori q� paralajm�roi i pari pasojat e shp�rb�rjes s� dhunshme t� Jugosllavis� dhe tragjedin� e p�rgjakshme t� Kosov�s n� mesin e viteve �90. M� shum� se ndjenja e t� qenit shqiptar, n� k�t� p�rfundim do ta �onte p�rvoja e pasur e krijuar nga ndjekja e konflikteve rajonale e nd�retnike dhe njohja e mentalitetit fashist t� shovinizmit serbomadh. �Rrezikun p�r genocidin e Miloshevi�it, kujton Erik, e kam paralajm�ruar qysh n� vitin 1989, menj�her� pas fjalimit t� tij n� Fush� Kosov�. M� duhej t� isha sa m� objektiv n� analizat e mia, duke mposhtur edhe ndjenjat personale si shqiptar, p�r t� ruajtur profesionalizmin. At� q� ndjeva e thash� hapur, por reagimi ishte me vones�, duke l�n� k�shtu nj� kosto jo t� vog�l�. Ky z� i vendosur n� median e r�nd�sishme t� Per�ndimit, nuk do t�i shp�tonte v�mendjes s� nacionalizmit serb, q� b�ri ��sht� e mundur p�r ta asgj�suar.
Gjithsesi, Eriku q� mundi t�u shp�toj� edhe atentateve n� em�r t� profesionit dhe fjal�s s� lir�, mbetet nj� shkoll� e hapur p�r median dhe reporter�t e saj. P�rvoja dhe karriera e tij �sht� nj� pasuri me identitet shqiptar. Nga biseda me t�, gazeta �Panorama� mundi t� zbardh� vet�m nj� pjes� t� k�saj p�rvoje t� vyer me vlera t� jasht�zakonshme, duke ndikuar nj�herazi edhe n� promovimin e k�saj figure t� shquar, e cila kudo q� shkoi e sh�rbeu e p�rmendi me t� madhe origjin�n e tij si shqiptar...
Erik! Ju keni lindur dhe jeni rritur n� SHBA dhe thoni se jeni shqiptar, nd�rkoh� q� nuk e njihni gjuh�n shqipe...
Jam shqiptar! Kjo p�r mua �sht� krenari. Ca m� tep�r kur kam parasysh n�n�n time, vajz�n e Libohov�s q� b�ri em�r n� Amerik�. N�n�s i dedikoj gjith�ka n� jet�n dhe profesionin tim.
�far� ve�oni m� shum� nga vlerat e n�n�s tuaj, Nexhmije Zaimi?
Ajo ishte nj� personalitet jasht�zakonisht i fort�. Edhe pse vet�m me nj� trup t� pak�t, ajo kishte shpirtin dhe zemr�n e maleve shqiptare. Ishte gjithmon� e gatshme p�r t� luftuar, e shpejt� p�r t� vepruar dhe p�r t� ndjer� dhimbjen e popujve t� persekutuar. Nj� fem�r q� e urrente g�njeshtr�n dhe propagand�n, aq sa urrente edhe njer�zit, q� nuk flisnin hapur dhe q� nuk thoshin at� q� mendonin. N� Nju Jork ajo ishte nj� personalitet i njohur dhe shum� i admiruar. Nj� fem�r shum� e k�rkuar n� shoq�ri, p�r sharmin dhe m�nyr�n t�rheq�se t� bised�s. Sht�pia jon� ka qen� gjithmon� e mbushur me intelektual� shqiptar�, shkrimtar�, poet�, diplomat� dhe student�. Un� u rrita n� nj� atmosfer� t� till� kulturore, duke kaluar pjes�n m� t� madhe t� koh�s n� bisedat p�r politik�n dhe historin�, se sa n� bisedat p�r sportin.
T� qenit shqiptare, a kishte t� b�nte n� vendosm�rin� e saj p�r t� guxuar n� pasqyrimin e s� v�rtet�s, pavar�sisht pasojave q� mund t� kishte?
Para se t� kthehem n� k�t� p�rgjigje, q� �sht� shum� e spikatur n� imazhin e n�n�s sime, desha t� ndaloj paksa te brengat e saj.
Keqardhja m� e madhe e n�n�s sime ishte q� nuk kishte m� shum� f�mij� dhe problemi me shikimin (kishte s�mundjen e tmerrshme t� glaukomas, t� cil�n mjek�t e kap�n me vones�). S�mundja e syve e privonte nga mund�sia p�r t� punuar dhe p�r t� shkruar nj� lib�r tjet�r, pas atij q� kishte botuar q� n� rinin� e saj �Bija e shqiponj�s�. Gjithsesi, ajo u p�rpoq me shum� mundim t� shkruante dor�shkrime p�rmes ndihm�s s� xhamit t� mrekulluesh�m, derisa s�mundja e syve e b�ri t� ndalet. Gjat� k�saj periudhe t� v�shtir� p�r shikimin ajo vazhdonte t� dilte, t� ishte e ftuar n� takime kund�r padrejt�sive, ku kumtonte lirsh�m dhe ndiqej me shum� v�mendje nga auditor� t� ndrysh�m.
N�na ime e deshi Shqip�rin� dhe shqiptar�t si rrall� kush, por koh�t e fundit u ndje e zhg�njyer me ngjarjet politike dhe egon e madhe t� shqiptar�ve, me t� cilat u p�rball te �Vatra� n� SHBA, p�r t� cil�n punoi p�r vite me radh�. �Egoja �sht� kursi i Shqip�ris�, thoshte shpesh. Nd�rkaq, n� at� periudh� u ndje keq me ndonj� nga t� af�rmit e saj n� Shqip�ri. Shpesh ajo �onte lek�, veshje dhe ushqime, por ata gjithmon� k�rkonin m� shum�, ndoshta duke menduar se �do njeri q� jeton n� Amerik� duhet t� jet� shum� i pasur. Sigurisht q� ajo nuk ishte e till�, por kishte nj� apartament shum� elegant n� Nju Jork, ishte shum� e kulturuar, dashuronte muzik�n klasike, oper�n dhe teatrin. Edhe tek un� ushqeu dashurin� p�r muzik�n, e madje m� futi n� nj� shkoll� muzike.
Nexhmije Zaimi ishte nj� fem�r e p�rparuar dhe i p�lqente t� ishte e till�. Q� kur ishte vajz� n� Tiran� mbante gjithmon� veshje t� mod�s s� fundit evropiane, duke u cil�suar si borgjeze. N� Nju Jork gjithmon� �sht� ve�uar p�r stilin e lart�. Ajo q� �sht� m� e r�nd�sishme lidhet me faktin q� edhe n� at� koh�, kur femra konsiderohej jo shum� e arsimuar, ajo u shqua p�r aft�sin� e saj n� bisedat me meshkujt, duke shprehur nj� personalitet t� lart�. Ajo mund t� ecte n�p�r nj� dhom� dhe menj�her� ta dominonte at�. M� e r�nd�sishmja dhe m� tragjikja nj�herazi, Nexhmija nuk mundi kurr� t� kthehej p�r t� punuar n� Shqip�ri. Ishte e drejtp�rdrejt� n� komunikim dhe e dashuronte t� v�rtet�n, pavar�sisht konsekuencave q� vinin prej saj.
S� fundi, edhe kur ishte n� mosh�n 90-vje�are, n�na ime ishte e mbushur me energji dhe pasion. �Un� jam nj� vajz� e re, brenda trupit t� nj� plake�, thoshte ajo. Mendja e saj ishte aq e mpreht�, sa edhe n� rini. Ajo mbeti luftarake. Ishte e d�shp�ruar q� un� nuk u martua dhe nuk kishte f�mij�. Ishte e d�shp�ruar q� shqiptar�t nuk punuan s� bashku p�r kombin e tyre. E dashuronte Nju Jork me shum� pasion dhe ndon�se dit�t e fundit i kaloi n� Santa Barbara, Kaliforni, e konsideronte veten njujorkeze. Ajo mbrojti Shqip�rin�, Kosov�n dhe vendet arabe deri dit�n q� vdiq. Dhe vdiq vet�m se trupi i saj i dob�suar nga s�mundjet per�ndoi. �Zemra e saj, zemra shqiptare, ishte aq e fort� sa e nj� vajze�, do t� thoshte mjeku...
T� kthehemi te karriera juaj profesionale. Njiheni si nj� nga reporter�t m� t� guximsh�m e objektiv n� konfliktet rajonale. Di�ka m� konkrete nga p�rvoja juaj...
Dy gj�ra i kam visare t� trash�guara nga n�na ime, Nexhmije: S� pari, ajo qysh n� f�mini me edukoi me dashurin� e past�r p�r Shqip�rin�. Tjetra, Nexhmija n� nj� m�nyr� krejt interesante m� pasionoi q� n� rinin� e hershme me profesionin e gazetarit p�r rreziqet dhe shp�rblimet q� t� fal ky lloj profesioni i nderuar dhe shum� delikat. Pik�risht, n� sh�rbim t� k�tij meraku q� kishte n�na p�r t� trash�guar profesionin e saj, kreva studimet e larta n� �Georgeto�n University� n� Uashington, pastaj n� universitetin e Nju Jorkut. Shkrimin e par� e kam botuar n� vitin 1960 kur studioja n� Zvic�r. Pas tij pata disa botime n� �Daily Gleaner� t� Xhamajk�s. N� shtypin amerikan fillova t� botoj n� vitin 1983, n� faqet e opinioneve dhe editorialeve n� �The New York Times� dhe m� von� n� �International Herald Tribune�. Qysh n� vitin 1983 kam rubrik�n personale n� gazet�n �Toronto Sun� n� Kanada, nd�rkoh� q� vazhdoj� si komentator i rregullt p�r CNN dhe disa nga stacionet e r�nd�sishme amerikane...
P�r �far� keni qen� i pranish�m n� k�to media t� r�nd�sishme?
M� ka q�lluar q� shpesh t� b�j� reporterin nga fronti i luftimeve t� ndryshme. Korrespodenti i frontit ka qen� pasioni im. T� b�sh korrespodentin e luft�s, duke raportuar nga vija e par� e betejave, do t� thot� t� jesh luft�tar dhe t�i kushtosh jet�n profesionit. Ky �sht� m�simi dhe amaneti m� i r�nd�sish�m q� kam marr� nga n�na ime, e cila nj� jet� t� t�ra iu kushtua k�tij misioni, deri n� �astet e fundit...
Jeni njohur n� Shqip�ri me raportet dhe komentet q� paralajm�ruan dhun�n dhe tragjedin� para shp�rb�rjes s� Jugosllavis�?
K�t� e b�ra me shum� d�shir� dhe profesionaliz�m, pasi pash� fashizmin q� fshihej q� fjalorin e Miloshevi�it n� mitingun e Fush� Kosov�s n� vitin 1989. Ndodhi pas k�saj q� shovinist�t serb, t� k�rkojn� shpagim duke k�rkuar t� m� zhdukin. Ndodhi disa her� k�shtu. Aq sa u detyrova t� lajm�roj organet kompetente dhe t� v� madje edhe bodigard� personal. Esht� ky risku i gazetarit q� guxon ta thot� hapur t� v�rtet�n, ca m� tep�r kur b�het fjal� p�r fatin e v�llez�rve t� tij t� nj� gjaku...
A keni pasur kontakte me autoritetet zyrtare t� shqiptare gjat� koh�s s� komunizmit?
Ka qen� viti 1985, viti kur vdiq diktatori Enver Hoxha, kur mora ftes�n e par� nga p�rgjegj�si i sigurimit shqiptar i Misionit pran� OKB/s� n� Nju Jork. Ai, pasi ishte njohur me profesionin dhe p�rvoj�n time m� tha se si shqiptar q� isha duhej t� b�ja promovimin e Shqip�ris� komuniste n� median amerikane, madje m� sugjeroi edhe objekte konkrete p�r shkrime t� ndryshme. I thash� prer� se jam gazetar i pavarur dhe nuk marr nga askush urdhra p�r t� shkruar. �Duhet t� b�sh �far� t� themi ne se ndryshe ke p�rgjegj�si t� r�nd� n� Shqip�ri ku ke edhe familjen�. E kuptova presionin dhe hipokrizin� e k�tij komunisti tin�zar. Sa p�r k�rc�nimin ndaj meje dhe familjes i thash� se q� nga ai moment do t� njoftoja autoritetet amerikane t� siguris�. Si gazetar i thash� se kjo histori do t� botohet n� 400 gazeta t� bot�s.
Jet�shkrimi
Kush �sht� gazetari Erik Sk�nderbeg Margolis
U lind n� Nju Jork m� 4 shkurt 1943. Ndoqi shkoll�n e muzik�s dhe m� von� shkoll�n private n� Nju Jork, e m� pas shkoll�n nd�rkomb�tare n� Gjenev�, Shkoll�n e Sh�rbimit t� Huaj �Foreign Service School� n� universitetin �Georgetown University� n� Uashington DC, �New York University Graduate School�, si dhe universitetin e Gjenev�s. Hyri vullnetar n� ushtri gjat� luft�s s� Vietnamit dhe sh�rbeu p�r dy vjet. Pas k�saj shkoi n� Xhamajka, ku punoi n� projektet p�r zhvillimin e vendit. M� pas, u pun�sua n� kabinetin e ish-presidentit Nikson, ku punoi p�r p�rgatitjen e fjalimeve t� fushat�n e dyt� elektorale t� tij. N� vitin 1975 punoi n� Nju Jork, p�r Estee Lauder Internationl, n� drejtimin e bizneseve t� saj n� Lindjen e Mesme dhe Evrop�n Lindore. Nisi t� shkruaj� p�r gazetat n� vitin 1982 fillimisht p�r �New York Times�, �Wall Street Journal�, e m� von� p�r �International Herald Tribune�, �Mainichi�(Tokyo), �Chicago Tribune�, �Los Angeles Times�, etj. Nj�herazi, filloi t� punoj� edhe p�r TV dhe radio t� ndryshme. Si korrespondent i luft�s p�r kanalin mediatik �Canada�s Sun� ka mbuluar luft�rat n� Angola, Mozambik, Afrika e Jugut, Rodezia, Peru, Salvador, Nikaragua, Egjipt, Irak, Kashmir, Liban, Kurdistan, Afganistan. Kam mbuluar konfliktet n� Lindjen e Mesme, Bashkimin Sovjetik, (duke p�rfshir� Kaukazin dhe Azin� Qendrore), Evrop�, Kin�, Indi, Pakistan, Liban, Amerika Latine etj. Esht� autor i disa librave. Qysh nga viti 1980 �sht� komentator i p�rhersh�m p�r ��shtjet e jashtme n� kanalet televizive CNN, Fox, CBC, CTV dhe Britain�s Sky News TV. An�tar i Institutit Nd�rkomb�tar t� Studimeve strategjike Lond�r, �Klubi komb�tar i shtypit, Uashington DC. Fitues i disa �mimeve, p�r 5 gazeta t� kanalit komb�tar �Sun�, Kanada, p�r gazet�n kryesore pakistaneze, �Dawn�; �Khaleej Times� � Dubai; �Gulf Times�� �Qatar. Analist n� internet n� www. foreigncorrespondent.com. Drejtues i Jamieson Labs Ltd Kanada.
�N�na m� m�soi t� mos t�rhiqem, se jam shqiptar�
N� nj� mesazh p�r gazet�n �Panorama�, Erik risjell nj� p�rjetim t� ve�ant� nga bashk�jetesa me n�n�n e vet, p�r t� cil�n u ndje gjith� jet�n krenar: �Kam ndjekur gjurm�t e n�n�s sime, duke u fokusuar n� zonat n� konflikt dhe duke u p�rpjekur t� mbroj dhun�n e pakuptimt� te njer�zit. Kjo ka b�r� q� t� mos jem shum� popullor, por gjithsesi ndjehem i p�rkushtuar n� misionin p�r t� mbrojtur jet�n dhe t� drejtat e njeriut. N�na ime m� thoshte gjithmon� q� t� mos e njihja t�rheqjen dhe t� q�ndroja pa u l�kundur edhe n� situat�n m� t� v�shtir�. �Kurr� mos e l�r dik� t� t� mund�. Ti je shqiptar dhe shqiptar�t jan� luft�tar�, m� thoshte shpesh ajo, sidomos gjat� f�mij�ris�. Nj� histori e bukur, kur un� isha 7 ose 8 vje�: pes� djem m� t� m�dhenj se un� m� vodh�n gjith�ka q� mbaja n� xhepa p�rdhunsh�m. U ktheva n� sht�pi i pezmatuar dhe i tregova n�n�s. U tmerrua! P�rse nuk i q�llove? Ma preu me t� par�n. Pse nuk u ndeshe me ta?, shtoi e indinjuar. I thash� q� jo, sepse isha nj�, kurse ata ishin shum�, nuk kisha mund�si. �Kjo nuk ka r�nd�si. Ti je shqiptar dhe duhet t� luftosh edhe n�se humbet�, ma ktheu ajo e vendosur n� bindjen e saj. Gjithmon� i kam kujtuar k�to fjal� dhe kurr� nuk jam t�rhequr nga nj� ndeshje. Gjat� luft�s s� Kosov�s, serb�t n� Toronto u p�rpoq�n t� m� vrisnin, por un� vazhdova t� shkruaj dhe t� punoj p�r median. Profesioni i gazetarit �sht� pak a shum� si ai i luft�tarit q� thoshte n�na ime. Guximi, q�ndresa dhe forca p�r ta th�n� t� v�rtet�n pa ndrojtje, jan� ABC-ja e tij...�
Afrim Imaj
Historia e panjohur e vajz�s nga Libohova q� b�ri em�r n� median e SHBA n�p�rmjet d�shmive, dokumenteve dhe kujtimeve t� t� birit, Erik Margolis
Nexhmije Zaimi
N� arkivin e �CNN� dhe �Z�rit t� Amerik�s�, nj� vend t� ve�ant� z� dhe dosja e gazetares shqiptare, Nexhmije Zaimi.
Mjaft nga personalitetet q� kan� sh�rbyer p�r gjigand�t e medias amerikane e p�rmendin her� pas here kontributin e spikatur t� reporteres nga Shqip�ria. �udit�risht k�tu, n� �sht�pin� e zonj�s s� famshme, din� fare pak p�r t� dhe kontributin e saj. Ka qen� ve�oria e jet�s n�n diktatur�n komuniste, q� e ka mbajtur n� hije dhe e ka l�n� t� pazbardhur historin� e shqiptares q� b�ri em�r n� median e SHBA-s�. Q�ndrimi kritik i Nexhmijes me regjimin diktatorial t� vendosur n� Shqip�ri pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore do ta rreshtonte at� n� radh�n e �armiqve t� Partis� e t� popullit�, duke e stigmatizuar me lloj-lloj epitetesh vulgare. Do t� ndodhte k�shtu �udia e radh�s me nj� nga shqiptaret, q� fill pas luft�s, do t� linte angazhimet e saj intelektuale n� SHBA dhe do t� gjendej n� Itali p�r t�u marr� nga af�r me p�rmir�simin e statusit social t� mij�ra refugjat�ve shqiptar�, q� kishin dep�rtuar aty p�r t�u shp�tuar reprezaljeve t� luft�s dhe dhun�s komuniste. Do t� reagohej k�sisoj ndaj kontributeve t� vyera t� gazetares s� famshme, q� do t� b�nte shum� p�r t� bindur Sht�pin� e Bardh� dhe Kongresin Amerikan p�r ��shtjen shqiptare dhe p�r t� fokusuar v�mendjen e tyre te gjendja e mjeruar e shqiptar�ve t� persekutuar n� ish-Jugosllavi. Me nj� sjellje amorale do t�i p�rgjigjej hierarkia e lart� e shtetit komunist shqiptares q� do t� raportonte e para p�r OKB-n� pranin� e kampit t� refugjat�ve me nj� milion palestinez�. N� m�nyr�n m� t� paskrupullt do t� reagonin strukturat e sigurimit t� shtetit p�rball� kund�rshtis� s� prer� t� saj p�r t� bashk�punuar me ta. Gjithsesi, p�r asnj� �ast ajo nuk u t�rhoq nga rruga e saj, nga angazhimi n� sh�rbim t� ��shtjes shqiptare dhe t� shqiptarizm�s. Mbeti deri n� dit�t e fundit t� jet�s s� saj e vendosur dhe k�mb�ngul�se p�r misionin q� i kishte dh�n� vetes n� ndihm� t� njer�zve dhe n� vij�n e par� t� frontit kund�r padrejt�sive.
P�r her� t� par� p�r median n� Shqip�ri, gazeta �Panorama� sjell n�p�rmjet dokumenteve dhe d�shmive t� bashk�koh�sve nj� profil t� plot� t� jet�s dhe veprimtaris� s� publicistes dhe intelektuales s� shquar, Nexhmije Zaimi. Kontakti dhe intervista me t� birin e saj, Erik Margolis, nj� tjet�r gazetar i njohur ky i �CNN�, zbardh deri n� detaje karakterin dhe angazhimet e vyera t� saj...
N�na juaj �sht� quajtur �mbret�resha e pakuror�zuar e shqiptar�ve�, nd�rkoh� q� n� Shqip�ri pak njer�z e njohin kontributin e saj. �far� mund t� thoni p�r jet�shkrimin e saj?
Nexhmija, n�na ime, lindi n� nj� familje toske, si� thoshte ajo n� gjallje, diku n� vitin 1914 dhe u rrit n� qytetin e vog�l t� Libohov�s dhe n� Tiran�. Them diku, se ajo vet pretendonte se kishte lindur n� vitin 1917. Babai i saj Mustafa Zaimi ishte nj�ri nga zyrtar�t e lart� t� qeveris� osmane. Kishte nj� mot�r, Hanifen dhe dy v�llez�r, Mehmetin dhe Hiqmetin. Ky i fundit vdiq i ri nga nj� s�mundje n� mushk�ri.
That� se f�mij�rin� e kaloi n� Libohov� dhe n� Tiran�, nd�rkoh� q� babai ishte pjes� e administrat�s shtet�rore. P�r �far� studioi Nexhmija?
Nexhmija, bashk� me nj� v�llan� e saj, Mehmetin ndoq�n nj� shkoll� t� drejtuar nga misionar� amerikan� t� Kish�s Protestante (Presbyterian). N�na ime ka qen� nd�r gjasht� vajzat e para n� Shqip�ri, q� n� at� periudh� shkuan n� shkoll� t� mesme. Kjo ishte nj� zgjedhje e saj n� kund�rshtim me d�shir�n e prind�rve, t� cil�t b�n� ��sht� e mundur p�r t� mos e lejuar t� vazhdonte studimet. Edhe m� her�t Nexhmija kishte dal� n� kund�rshtim me d�shir�n e prind�rve. Kur ishte diku 13 apo 14 vje�e, familja e urdh�roi t� vinte per�e, por ajo e refuzoi dhe e hodhi at� nga dritarja, duke shkaktuar nj� skandal n� Tiran�. N�na ime mbante veshje per�ndimore, duke refuzuar p�r t� ndjekur traditat turke p�r grat� q� dominonin at�her� n� Shqip�ri...
Si mb�rriti Nexhmija n� Amerik�, kur ishte ende e re n� mosh�?
Sipas tradit�s s� asaj kohe, kur ishte 16 vje�e, me detyrimin e prind�rve u martua me nj� burr� shum� m� t� vjet�r se ajo, martes� q� nuk u konsumua kurr�, pasi ata nuk jetuan bashk� p�r asnj� �ast. Pas vdekjes s� n�n�s s� saj, Nexhmija mundi t� largohej nga Shqip�ria p�r n� SHBA, fal� lidhjeve me nj� sponsore protestante nga Nju Xh�rsi. K�to lidhje pra, me zonj�n Jesse Munger, i krijuan hap�sirat, madje edhe komoditetet e nevojshme p�r t� nd�rtuar nj� jet� t� re.
Ku i nisi studimet e para pas zbritjes n� Amerik�?
Pas rrug�timit me anije p�r n� Nju Jork, punoi p�r pak koh� n� sht�pin� e zonj�s Munger, nd�rkoh� q� m� von� filloi studimet n� Kolegjin e Wellesley-it, universitet ky, nga m� prestigjoz�t dhe m� t� famshmit p�r femrat n� at� koh�. K�shtu, ajo u b� e para grua shqiptare q� shkoi n� universitet, me gjith� kund�rshtimin e madh t� familjes dhe pavar�sisht zakoneve shqiptare.
N� �Wellesley� Nexhmija p�rvet�soi anglishten n� m�nyr� t� p�rshpejtuar dhe u b� studente e nivelit A, q� do t� thoshte e nivelit shk�lqyesh�m. Gjat� kat�r viteve n� k�t� universitet, ajo shkroi nj� lib�r q� u vler�sua jasht�zakonisht n� at� koh� dhe u shit n� m�nyr� rekord. Libri quhej �Bija e shqiponj�s�.
Ku filloi pun� pas p�rfundimit t� studimeve n� Universitetin e Wellesley?
Ajo, menj�her� pas diplomimit, nisi s�rish studimet n� nj� tjet�r universitet, madje po kaq t� famsh�m sa dhe ai. N� Universitetin e Kolumbis� u diplomua p�r gazetari. Gjat� k�saj periudhe, ajo u njoh dhe u martua me Henry M. Margolis, nj� jurist nga Nju Jorku, i cili merrej me administrimin e hoteleve dhe pronave t� tjera. Bashk�jetesa e tyre ishte e shkurt�r dhe produkt i saj ishte nj� f�mij� i lindur n� shkurt t� vitit 1943, me emrin Erik Sk�nderbeg Margolis. Pra, un� djali i vet�m i tyre.
Me sa dim� n�na juaj pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore �sht� shpallur nga autoritetet italiane �Komandante e Kryqit t� Kuq t� Italis�. Me �far� motivacioni lidhet ky dekorim?
Pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore, Nexhmija shkoi n� Itali, ku punoi p�r disa vjet, duke ndihmuar shqiptar�t dhe refugjat�t e tjer�, t� cil�t kishin emigruar n� Itali. Ajo kaloi disa koh� n� Kalabri duke investiguar historin� e shqiptar�ve arb�resh� dhe dialektin e tyre t� shqipes mesjetare. Pik�risht p�r pun�n me refugjat�t dhe kontributet e jasht�zakonshme q� ofroi n� ndihm� t� tyre, Nexhmija u b� �Comandatoressa della Coronna d�Italia�, q� do t� thot� �Komandante e Kryqit t� Kuq t� Italis� dhe iu dha nj� nga medaljet italiane m� t� larta. Kjo �sht�, si t� thuash, historia e dekorimit t� n�n�s time nga autoritetet italiane. P�r vitet kur ajo ka sh�rbyer n� at� zon� ajo ka l�n� edhe shum� sh�nime, n� t� cilat ka regjistruar kronik�n e plot� t� aktivitetit t� saj n� Itali pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore. M� duket �udi, duke pasur parasysh distanc�n e vog�l t� Shqip�ris� me Italin�, q� p�r k�t� aktivitet t� saj aty e din� shum� pak bashk�komb�sit e saj, p�r mos t� th�n� se nuk e njohin fare.
Di�ka p�r kontaktet q� mbante n�na juaj n� Amerik� me familjar�t e saj n� Shqip�ri...
Lidhjet e n�n�s time me familjen e saj n� Tiran� ishin gjithmon� shum� t� ngushta. Ajo nuk i takoi ata p�r dekada, por kujtimi p�r Shqip�rin� dhe dashuria e saj p�r familjen mbet�n gjithmon� shum� t� forta. Ajo vuante vazhdimisht nga frika se mos familjar�t e saj arrestoheshin dhe torturoheshin, apo edhe vriteshin nga sigurimi i shtetit, ve�an�risht kur ajo u b� e famshme n� ��shtjet politike shqiptare n� SHBA. N� mjaft nga analizat e saj n� median amerikane, duke filluar nga �CNN�, ajo, duke promovuar vlerat m� t� mira t� shqiptar�ve, fshikullonte me forc� regjimin komunist t� vendosur n� Shqip�ri menj�her� pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore. Ajo nuk i shk�puti p�r asnj� �ast lidhjet e saj me vendlindjen dhe kudo u krenua me faktin q� ishte shqiptare.
N� fund t� viteve 1940, 1950 dhe 1960 n�na ime p�rpiqej ta shp�tonte familjen e saj nga uria, duke d�rguar ngarkesa t� rregullta me ushqime dhe veshmbathje. K�shtu ndoshi edhe n� koh�n kur ajo kishte pak t� holla pas divorcit n� vitin 1949. Familja e saj n� Tiran� u deklarua �Armike e popullit� nga komunist�t, vet�m pse t� af�rmit e saj kishin ndjekur shkoll�n amerikane. Gjendjen e tyre politike e r�ndonte nd�rkoh� fakti q� Nexhmija dhe v�llai i saj, Muhameti kishin sh�rbyer disa koh� si p�rkthyes p�r ambasad�n britanike n� Tiran�. Angazhimi i saj si nj� nga gazetaret me em�r t� medias per�ndimore, e b�nin edhe m� t� r�nd� pozicionin e familjar�ve t� saj n� Tiran�.
�far� u kujtohet nga rr�fimet e n�n�s p�r persekutimet q� u b�ri regjimi komunist familjar�ve t� saj n� Tiran�?
Muhameti, v�llai, i Nexhmijes, u burgos dhe u torturua p�r 16 vjet nga regjimi i Hoxh�s. Kjo vet�m p�r faktin q� kishte punuar disa koh� si p�rkthyes i britanik�ve n� Tiran� dhe si v�llai i n�n�s time, q� nuk e kishte mb�shtetur asnj�her� regjimin q� erdhi n� fuqi pas �lirimit t� vendit. Po k�shtu kush�rinjt� e mi t� par� u internuan n� Burrel. E gjith� familja Zaimi dhe �ano (motra e Nexhmies, tezja ime ishte martuar n� familjen �ano), u shkat�rruan si rezultat i k�saj p�rndjekje t� tmerrshme politike dhe me zor mund�n t� mbijetonin. Nd�rkaq, nj� i af�rm tjet�r i n�n�s time, Besnik �ano, i lidhur me familjen e saj, u b� drejtues i shquar i rezistenc�s antikomuniste, p�r t� cil�n u zbulua dhe u torturua p�r vdekje nga komunist�t. P�rmbledhtazi, �do gj� q� kishte lidhje me fisin e n�n�s time n� Shqip�ri, provoi nj� reprezalje t� t�r� t� dhimbshme.
N� Shqip�ri din� far� pak p�r veprimtarin� e Nexhmije Zaimit n� Amerik� n� sh�rbim t� ��shtjes shqiptare. �far� do t� shtonte p�r k�t� djali i vet�m i saj...
Nga viti 1950 deri n� vitin 1980, Nexhmija luajti nj� rol drejtues n� nj� s�r� organizatash shqiptaro-amerikane. M� e r�nd�sishmja nd�r to ishte federata pan shqiptare �Vatra�. Nd�rkaq, ajo p�rfaq�sonte Shqip�rin� n� Lig�n e Kombeve t� Evrop�s Juglindore me qend�r n� SHBA dhe n� Kongresin Amerikan p�r ��shtjet shqiptare dhe p�r t� kthyer v�mendjen e tyre tek gjendja e mjeruar e shqiptar�ve t� shtypur n� ish-federat�n jugosllave. N�na ime ishte e p�rfshir� t�r�sisht n� veprimtarit� atdhetare q� ndihmonin komunitetin shqiptar n� Nju Jork apo Nju Xh�rsi, ve�an�risht t� ardhurit rishtaz, t� cil�t kalonin nj� moment shum� t� v�shtir� p�r t�u integruar n� jet�n amerikane, pasi kishin jetuar n� Shqip�ri, apo n� kampet e refugjat�ve. N� vazhdim ajo vijoi me p�rkthimet n� gjykatat e Nju Jorkut p�r shqiptar�t e akuzuar p�r vepra t� ndryshme dhe p�rpiqej t�i ndihmonte ata dhe familjet e tyre p�r t�u zbutur sa t� ishte e mundur krizat e ndryshme...
�Mbret�resha e pakuror�zuar e shqiptar�ve�
Ka qen� nga mikeshat e af�rta t� ish-mbret�resh�s Geraldin� kur ajo nuk i g�zonte privilegjet e monarkis� dhe e ka dashur si nj� mot�r t� v�rtet�. Ka ndodhur pastaj q� �sht� pag�zuar me fronin e saj, duke u quajtur �mbret�resha e pakuror�zuar e shqiptar�ve�. Dhe ka punuar nj� jet� t� t�r� p�r t�i sh�rbyer ��shtjes shqiptare dhe bashk�komb�sve t� saj, pa k�rkuar tituj e grada. K�shtu, deri pak vite m� par�, kur nd�rroi jet� n� Santa Barbara t� Kalifornis� n� mosh�n 90-vje�are. Esht� nj� histori e panjohur n� Shqip�ri p�r vet papajtueshm�rin� e saj me sistemin komunist q� u vendos n� vendin ton� pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore. Nj� histori interesante q� ka p�r protagoniste Nexhmije Zaimin, vajz�n e lindur n� qytetin e Libohov�s n� fillimet e shekullit t� kaluar dhe t� vendosur n� SHBA n� vitin 1937. Studentja shqiptare q� do t� shk�lqente n� universitetin �Wellsley College� dhe n� �Columbia University�, do t� b�hej m� von� nj� nga gazetaret me em�r n� median amerikane, duke spikatur sidomos mes koleg�ve vendas t� �Z�rit t� Amerik�s�, �CNN�, �Evrop�s s� Lir�, p�r ta lart�suar personalitetin e vet me sh�rbimin profesional n� �Office of Strategic Services� (Zyra e Sh�rbimit Strategjik e SHBA-s�). Gjat� gjith� karrier�s s� saj si gazetare ka promovuar vlerat dhe traditat e bashk�komb�sve, duke u b�r� nd�rkaq nj� z� i r�nd�sish�m n� mbrojtje t� ��shtjes s� shqiptar�ve brenda dhe jasht� Shqip�ris�. Kontaktet dhe miq�sia me figura t� tilla si Abaz Kupi, Fan Noli, Faik Konica etj. i ka dh�n� misionit t� saj nj� p�rmbajtje t� spikatur komb�tare. P�rtej angazhimeve me problematik�n e shqiptar�ve, Nexhmije Zaimi �sht� regjistruar n� memorien e institucioneve t� r�nd�sishme amerikane si gazetarja e cila p�rcolli e para gjendjen e mjeruar t� refugjat�ve palestinez� n� vitet �50. M� shum� se kaq, ajo ka qen� nga t� rrallat punonj�se t� medias amerikane, q� ka sjell� p�r shtypin n� SHBA raportet e para nga pasojat e konfliktit arabo-izraelit, nd�rkoh� q� ka qen� e para q� ka realizuar intervistat me personalitetet m� t� larta t� vendeve arabe, si me mbretin e Jordanis�, Husein, at� t� Egjiptit, Naser etj. Veprimtaria e saj �sht� vler�suar nga personalitetet m� t� larta t� jet�s politike e publike t� SHBA-s� dhe nga mjaft institucione prestigjioze t� vendeve per�ndimore.
Konica n� kujtimet e Nexhmijes
Nga kujtimet e saj p�r Konic�n, p�rve� mbresave nga takimet e drejtp�rdrejta, Nexhmija ve�on konsideratat e senator�ve dhe kongresmen�ve t� ndrysh�m amerikan�, t� cil�t i kan� th�n� se nd�r t� huajt q� jan� n� SHBA, Konica �sht� i pakrahasuesh�m p�r nga aft�sit� diplomatike, kultura, sjelljet, veshja dhe humori. P�r ta ishte mjaft dometh�n�se paraqitja e tij n� takimet me diplomat�t amerikan� me kostumin komb�tar.
Mir�njohja e Rusveltit
Nexhmije Zaimi �sht� nj� nga personalitetet shqiptare q� ka marr� me dhjet�ra dekorata nga institucionet nd�rkomb�tare. Esht� dekoruar s� pari nga shoq�ria amerikane e veteran�ve t� luft�s �American Legion�. Ka marr� titullin e nderit �Komandante e Kryqit Italian� dhe nj� nga medaljet italiane m� t� larta. Nd�rkaq, ajo �sht� dekoruar me �Medaljen e Mir�njohjes� nga presidenti i SHBA-s�, Rusvelt.
Sfida p�rball� sigurimit t� shtetit
Gjat� vizit�s s� saj t� par� n� Shqip�ri, n� vitin 1986, Nexhmije Zaimi u thirr nga punonj�sit e sigurimit t� shtetit. Ata i b�n� nj� mori pyetjesh: �Me se merresh n� Amerik�, �Pse flet me tradhtar�t e kombit�, ��far� lidhje ke me familjen e mbretit Zog� etj. N� vijim, n� m�nyr� djall�zore, i k�rkuan q� me shoq�rin� e saj n� "CNN", t� b�nte promovime t� ndryshme n� t� p�r sukseset e komunizmit n� Shqip�ri. Pas refuzimit kategorik t� k�saj oferte, ajo shpallet �Person i pad�shiruesh�m�
P�rjetime nga takimet me kolos�t e kultur�s shqiptare
Zaimi: Me Fan Nolin u njoha n� varrimin e Avni Rustemit
Nexhmije Zaimi �sht� ndjer� mir�, si� ka shkruar vet ajo, kur �sht� takuar me kolos�t e kultur�s shqiptare, Fan Noli dhe Faik Konica. Me Fan Nolin �sht� takuar p�r her� t� par� n� qytetin e Vlor�s, nd�rsa me Konic�n n� Washington, kur sa kishte mb�rritur nga Shqip�ria. N� kujtimet e saj kan� mbetur emocionet nga takimi i par� me Fan Nolin...
�Ishte prill i vitit 1924, kur u takova p�r her� t� par� me Nolin n� qytetin e Vlor�s. Ai kishte ardhur aty p�r t� marr� pjes� n� ceremonin� mortore t� Avni Rustemit. N� karroc�n me t� cil�n shkonim n� funeral bashk� me mua dhe prind�rit e mi ishte edhe n�na e Avni Rustemit, q� her� pas here lotonte dhe qante me d�nes�. Ky �ast mortor u b� shkak t� njihesha me Fan Nolin, i cili ndjehej shum� i d�shp�ruar p�r humbjen e papritur t� Avniut, q� si� thoshte ai, kishte qen� nj� patriot i rrall�. Mbaj mend q� n�na ime Sherifja, gjat� atyre dit�ve vuri n� dritaret e sht�pis� p�lhur� t� zez�. Nd�rkaq, n�na e Avniut p�r dit� t� t�ra pas k�saj ndenji n� sht�pin� ton�. Po me Nolin, Nexhmije Zaimi, si� ka shkruar vet ajo, do t� takohej disa her� m� von� n� Nju Jork dhe t� dy bashk� do t� b�heshin nd�r protagonist�t kryesor� t� federat�s atdhetare �Vatra�. Sidoqoft� takimi i par� me t� n� p�rcjelljen e Avni Rustemit do t� mbetej i paharruar...
Gazetarja q� kund�rshtoi politik�n amerikane
Nexhmija zbuloi e para kampin e refugjat�ve me nj� milion palestinez�
�T� v�rtet�n duhet ta shikojm� n� sy: Un� arrita ta vizitoj nga af�r kampin e refugjat�ve me nj� milion palestinez�.
P�r her� t� par� n� median amerikane raportohet p�r kampet e m�dha t� refugjat�ve palestinez� dhe p�r shkeljen brutale t� t� drejtave t� njeriut n� rajonin e Lindjes s� Mesme. Gazetarja me origjin� shqiptare, Nexhmije Zaimi, e cila dep�rtoi n� zon�n n� konflikt qysh n� vitin 1949, �sht� e para q� raportoi p�r opinionin n� SHBA krijimin e kampeve t� refugjat�ve dhe gjendjen e traumatizuar t� njer�zve q� jetonin n� to. Investigimet e saj disavje�are do t� promovonin t� v�rtetat e konfliktit arabo-izraelit dhe shkaqet e tij. M� shum� se kaq, ajo do t� paralajm�ronte institucionet amerikane p�r rrezikun q� mbartte mb�shtetja e SHBA-s� ndaj sinoist�ve izraelit�, duke b�r� thirrje t� hapur p�r bllokimin e deportimit t� sovjetik�ve n� rajonin e trazuar t� Lindjes s� Mesme. Nexhmije Zaimi rikthehet si mysafire n� k�t� zon� n� vitin 1950, 1951, 1952,1953 e 1954 dhe viziton nga af�r Palestin�n, Pakistanin, Jordanin�, Libanin, Egjiptin, Sirin� dhe mjaft shtete t� tjera arabe, p�r t�u takuar me politikan� e njer�z t� thjesht�, me deputet� e shkrimtar� etj. Gjat� takimeve me ta shk�mbeu mendime p�r konfliktin nd�rmjet shteteve arabe dhe Izraelit dhe p�r rrug�t e mundshme p�r zgjidhjen e tij. Intervistoi disa nga figurat kryesore t� jet�s publike e politike, si mbretin Hussein t� Jordanis�, presidentin Naser t� Egjiptit etj. Me hulumtimet n� terren dhe njohjen nga af�r t� situat�s n� rajonin e trazuar, Nexhmija kompletoi nj� studim me argumente t� plota kund�r filozofis� sinoiste: �Palestina, nj� vend pa njer�z, p�r njer�z pa tok�, me t� cil�n t�rhoqi v�mendjen e opinioneve zyrtare amerikane jo vet�m p�r guximin, por edhe p�r prognoz�n p�r t� nes�rmen e konfliktit q� do t� vazhdonte p�r vite e dekada me radh�. Nd�rkaq, shqiptarja q� do ta shkelte me k�mb� t� gjith� teatrin e konfliktit arabo-izraelit, do t� sillte p�r her� t� par� n� median amerikane t� v�rtetat e tij me raporte t� drejtp�rdrejta nga terreni. P�r her� t� par� amerikan�t do t� kishin mund�si q� n� shtypin e tyre t� lexonin konsideratat dhe opinionet e krer�ve t� vendeve t� Lindjes s� Mesme t� intervistuara nga gazetarja shqiptaro-amerikane, Nexhmije Zaimi. Periudha e �guid�s� n� k�t� zon� do t�i jepte mund�sin� gruas s� lindur e rritur n� Shqip�ri t� takohej me ish-mbretin e shqiptar�ve, Ahmet Zogu, dhe t� vendoste miq�si t� ngusht� me mbret�resh�n, Geraldin�, e cila do ta ndihmonte pa kursyer p�r t� p�rmbushur misionin e saj.
Gazeta �Panorama�, n�p�rmjet dokumenteve t� koh�s dhe kujtimeve t� t� birit t� saj, Erik Margolis, aktualisht drejtor editorialist i gazet�s m� t� madhe n� Kanada �Toronto Tun�, ka mundur t� zbardh� veprimtarin� e saj publicistike t� fokusuar rreth shkaqeve t� konfliktit arabo-izraelit dhe parashikimet e saj p�r tendencat e tij, t� provuara tashm� nga koha dhe me nj� ting�llim aktual n� dit�t e sotme...
Nga aq sa dihet n� Shqip�ri, Nexhmija e ka nisur karrier�n e saj si gazetare n� Lindjen e Mesme. �far� kujtoni nga rrug�timet e para t� saj n� k�t� zon� t� futur rishtaz n� konfliktin q� do t� vazhdonte p�r vite e dekada?
N�na ime gjithmon� ka pasur interes t� thell� p�r Lindjen e Mesme. N� k�t� interesim ka pasur edhe motive specifike. Ajo shkoi n� Kajro n� vitin 1949. T� vetmen adres� q� kishte, ishte ajo e mbretit Zog dhe familjes mbret�rore q� ndodheshin aty n� emigrim. Kishte nj� afeksion t� ve�ant� p�r mbret�resh�n Geraldin�. Zogu ishte i ftuari i mbretit t� Egjiptit, Faruk, i cili ishte me prejardhje shqiptare. N� Kajro ndenji pran� Geraldin�s dhe me rrug�timet e ndryshme aty u njoh me situat�n jo vet�m n� Egjipt, por n� t�r� rajonin. Miq�sia e familjes s� mbretit Zog me mbretin Faruk do t�i jepte mund�si p�r t� dep�rtuar p�rtej pamjes s� jashtme t� situat�s n� vendet e Lindjes s� Mesme. Nga kjo vizit� e Nexhmijes n� Egjipt do t� p�rfitoja edhe un� p�r t�u njohur pak m� von� me mbretin e Egjiptit, q� ishte me origjin� shqiptare. Ka qen� viti 1958, kur un� isha bashk� me n�n�n time n� nj� hotel n� Gjenev�. Nd�rkoh� q� pushonim n� dhom�n ton�, Nexhmija, q� me sa dukej e kishte marr� vesh vendndodhjen e Farukut, nj� �ast m�u drejtua: �Ngjitu n� katin lart p�r t� takuar mbretin e Egjiptit dhe i thuaj se je shqiptare!� Ashtu veprova. Sa mb�rrita aty, Faruku m� vuri duart n� qaf� (ishte shum� i sh�ndosh�) dhe m� p�rqafoi me shum� p�rzem�rsi. T� pakt� jan� njer�zit q� mund t� thon� se kan� pasur rastin t� takohen me kaq p�rzem�rsi me mbretin Faruk...
Kur fillojn� raportet e para t� Nexhmijes nga Lindja e Mesme p�r shtypin amerikan?
Pas udh�timit t� saj n� Egjipt n� vitin 1949, Nexhmija tregoi shum� interes p�r zon�n dhe n� m�nyr� t� ve�ant� p�r shtetin e ri t� Izraelit, q� sapo ishte krijuar. N� vitet 1950-1951, ajo u kthye n� Lindjen e Mesme si gazetare p�rfaq�suese e �Newark News�, nj� prej gazetave kryesore t� asaj kohe n� pjes�n e Nju Jorkut. Ajo udh�toi m� pas n� Amman, Jordani, ku nisi t� takohet me palestinez�t dhe t� m�sonte p�r fatkeq�sit� q� kishin prekur k�t� popull.
Nexhmija ishte e para gazetare amerikane q� �zbuloi� kampet e mbushura me refugjat� palestinez�, q� ishin d�buar me dhun� nga sht�pit� e tyre. N� at� koh�, amerikan�t kishin m�suar nga Zionists se �Palestina �sht� nj� tok� pa njer�z, p�r njer�z pa tok�. Askush n� Amerik� nuk e dinte se t� pakt�n 750 000 palestinez�, mysliman� dhe t� krishter�, ishin pastruar etnikisht. Nexhmija ishte e para q� zbuloi kampet e refugjat�ve dhe me raportin e saj drejtp�rdrejt nga rajoni, tronditi opinionin amerikan. Ajo zbuloi gjendjen mjerane t� refugjat�ve dhe raportoi se ata ishin t� veshur me lecka, jetonin n� tenda dhe ushqeheshin shum� keq. Tragjedia e tyre dhe sensi i padrejt�sis� s� thell� e preku n�n�n time, e cila gjat� gjith� jet�s ishte luft�tare p�r t� shtypurit dhe t� pap�rkrahurit.
N� at� udh�tim dhe n� nj� tjet�r, dy vjet m� pas, ajo kaloi n� Egjipt, Jordani, Siri Irak dhe Liban, ku krijoi nj� tablo t� plot� t� asaj q� ndodhte n� rajonin e p�rfshir� n� konfliktin e ashp�r. Nexhmija ishte e para gazetare amerikane q� kuptoi thell� at� q� ndodhte n� k�t� zon� dhe problemet q� ekzistonin aty. Ajo njohu nd�rkaq edhe rolin e Shteteve t� Bashkuara dhe t� Britanis� s� Madhe n� k�t� situat�. N� Jordani ajo u takua me kryeministrin dhe madje arriti t� siguronte nj� intervist� me mbretin Hussein. N� at� koh� Hussein ishte shum� i ri. Ai ishte ngjitur n� fron pak koh� m� par� nga britanik�t, pasi i v�llai m� i madh ishte deklaruar i paaft� mend�risht. Nexhmija kaloi shum� koh� duke biseduar me Hussein, t� cilin e njohu si nj� njeri t� mbarsur me ide, inteligjent dhe i p�rqendruar thell�sisht n� vuajtjet palestineze. Megjithat�, ndjenjat e tij fisnike nuk zgjat�n shum�, sepse shum� shpejt ai do t� pajtohej me gjendjen pa dep�rtuar n� shkaqet e v�rteta t� konfliktit. Q�ndrimi i tij n� pushtet do t� kusht�zohej nga mb�shtetja e per�ndimit dhe e ushtris� s� tij beduine...
Dihet q� Nexhmija �sht� e para gazetare amerikane q� intervistoi liderin egjiptian, Gammal Abdel Sadat. N� cilat rrethana mundi ta realizoj� intervist�n me t�?
N� Egjipt, Nexhmija mori takim fillimisht me Anvar El Sadat, nj� nga njer�zit m� t� af�rt t� kreut t� shtetit, Abdel Naser, me funksionin e ministrit t� shtetit p�r Informacionin, q� njihej ndryshe edhe numri dy i regjimit egjiptian. Ajo shkoi n� zyr�n e tij dhe nuk u largua derisa Sadat e priti. Q�ndroi atje 9 or�, derisa m� n� fund Sadat doli duke qeshur dhe i dha nj� intervist�. Po Nexhmija nuk u mjaftua me kaq. Synimi i saj mbetej te kreu i shtetit me nj� fuqi magjike n� at� periudh�, jo vet�m n� Egjipt, por n� t�r� zon�n e Lindjes s� Mesme. Zonja misterioze dhe shum� t�rheq�se e joshi Sadatin, i cili i rregulloi nj� intervist� me liderin egjiptian, Gammal Abdel Nasser. Ajo shpenzoi s�rish shum� or� me Nasser, i cili, si� v� n� dukje ajo, iu duk brilant, i ndersh�m dhe i p�rkushtuar � �nj� burr� i v�rtet�. Nasser i foli n� lidhje me planet e tij p�r modernizmin e Egjiptit. Ajo i tregoi Nasser-it, n� m�nyr�n e saj t� zakonshme shqiptare, aspak diplomatike, por t� drejtp�rdrejt�, se ai duhej t� b�nte di�ka p�r t� ndihmuar palestinez�t q� vuanin n� kampet e refugjat�ve. Ishte nj� intervist� q� u ndoq me shum� interes n� at� periudh�, kur n� Amerik� dinin shum� pak rreth asaj q� ndodhte n� rajonin n� konflikt t� Lindjes s� Mesme.
Kaloi shum� koh� n� pjes�n e sip�rme t� Nilit n� Egjipt, duke dep�rtuar n� thell�sin� e profilit t� k�tij vendi t� r�nd�sish�m dhe popullit t� tij, t� cilin e p�lqente aq shum�.
Si priteshin raportet e Nexhmijes nga opinioni amerikan n� at� periudh�?
Shkrimet e saj nga rajoni i futur rishtaz n� konflikt ngjall�n shum� interes dhe k�rsh�ri n� Shtetet e Bashkuara t� Amerik�s, por u p�rball�n nj�koh�sisht edhe me kritika t� ndjeshme nga mb�shtet�sit e qarqeve sinoiste. Ajo realizoi nj� studim t� titulluar �Gauge of Arab Anger� rreth vitit 1953, n� t� cilin n� m�nyr� profetike vuri n� dukje se nd�rsa Amerika, q� ishte heroi p�r t� gjith� arab�t do t� vazhdonte t� mb�shteste n� m�nyr� t� nj�anshme hebrenjt�, nj� dit� do ta kthente bot�n myslimane kund�r vetvetes, duke u b�r� n� k�t� m�nyr� pre e zem�rimit e madje dhe e dhun�s. 50 vjet m� von�, predikimet e saj vijn� v�rtet shokuese. Ajo paralajm�roi nd�rkaq, se mb�shtetja e nj�anshme q� do t� mund t� b�nte Amerika, do t� drejtonte shum� prej arab�ve tek ushtria ruse, gj� q� n� fakt ndodhi me Egjiptin, Sirin�, Irakun dhe Jemenin. N�na ime iu p�rmbajt faktit se palestinez�t nuk do t� shiteshin p�r kompensim e p�r asgj� tjet�r. Ajo foli p�r tmerret n� kampet e refugjat�ve palestinez�: pa ushqime, pa spitale dhe shkolla, pa energji elektrike. Asgj�, ve�se lot, munges� e shpres�s dhe d�shp�rim. Qeveria amerikane nuk u tregua sa duhet e v�mendshme p�r t� dh�nat e saj, ashtu sikurse nuk i vler�soi si duhet edhe paralajm�rimet e veteran�ve t� tjer� t� Lindjes s� Mesme. Esht� periudha kur ndikimi i lobit izraelit n� SHBA ishte ende i fuqish�m. Askush nuk kujdesej p�r ata njer�z q� ishin larg, t� cil�t nuk mund t� votonin dhe t� jepnin kontribut politik. Nj� rajon i t�r� vuante n� kufijt� e mbijetes�s.
Si rrodhi m� tej jeta e Nexhmijes e p�rkushtuar t�r�sisht nga angazhimi n� mbrojtje t� palestinez�ve dhe popujve t� tjer� t� Lindjes s� Mesme?
N�na ime e kishte p�rjetuar me shum� dhimbje tragjedin� e hebrenjve n� Evrop� dhe shum� prej miqve t� saj n� Nju Jork ishin hebrenj. Por si� thoshte ndonj�her� �Izraeli kishte m� tep�r mbrojtje nga sa i duhej. T� gjor�t palestinez�, nuk kishin ask�nd q� t� fliste p�r ta�. Shpesh ajo m� p�rs�riste pik�pamjen e saj se kombet e Lindjes s� Mesme nuk ishin aspak n� gjendje t� flisnin me per�ndimor�t, apo t� fitonin mb�shtetjen e tyre. �Ata jan� patetik�, do t� vinte re ajo, �gjysm� primitiv� (kur b�het fjal� p�r komunikimin modern). Si� kam shkruar n� Nju Jork, n�na ime u detyrua t� nd�rpriste shkrimet, kur gazeta e saj, n�n mbik�qyrjen e k�shilluesve m� t� m�dhenj, p�r t� ndaluar shkrimet, e largoi at� si korrespondente t� jashtme. Jo vet�m kaq. At� do ta ndiqnin m� von� edhe mjaft k�rc�nime. Gati nj� vit m� pas, n� or�t e vona t� nat�s, mes thirrjeve, trokitjeve n� der� dhe ndjekjeve n� rrug�, njer�z t� eg�rsuar shoshnin se do m� qorronin me acid, pik�risht mua, djalin e vet�m t� saj. Qarqet sinoiste t� fuqishme n� at� periudh� b�n� �far� mund�n p�r t� ndalur pen�n e saj, q� nuk rreshti asnj�her� n� mbrojtje t� njer�zve t� shtypur...
Mbreti Hussein me 60 roja shqiptare
Teksa do t� p�rcillte p�r n� median amerikane intervist�n e plot� me mbretin e Jordanis�, Nexhmije Zaimi do t� hidhte n� bllokun e saj t� sh�nimeve edhe mbresat nga takimi i par� me kreun e k�tij vendi arab. �U mir�kuptova me t� q� n� �astet e para�, do t� shkruante gazetarja shqiptare. �Ishte i mir�sjellsh�m n� bashk�bisedim dhe her� pas here gj�rat q� i vler�sonte t� r�nd�sishme, i p�rs�riste dy her�, me q�llim q� mesazhi i tyre t� shkonte i plot� dhe pa m�dyshje te lexuesi i thjesht�. N� vazhdim t� kujtimeve nga biseda me mbretin Hussein, Nexhmije Zaimi n�nvizon edhe nj� detaj q� ka t� b�j� me �astet e ndarjes me t�.
�Kur e p�rfunduam intervist�n, mbreti Hussein m� tha se do t� m� p�rcillte deri te hyrja e pallatit mbret�ror. Madje vuri n� dukje se kishte rezervuar nj� surpriz� p�r mua, gazetaren shqiptare q� kisha shkuar nga larg p�r opinionin e tij. Nd�rsa zbrisnim shkall�t e pallatit, n� t� dy an�t e tyre na nderonin me q�ndrim gatitu 60 roja t� gjata e t� veshura me uniform� ceremoniali. Diku m� tha se mund t� komunikoja me ta. �Anglisht�, i thash�. �Jo, shqip�, m� tha ai, duke u ndalur para tyre. �Shqip?!� �Po, po shqip�, k�mb�nguli mbreti Hussein. �Si ka mund�si�, e pyeta un� e habitur. �K�ta t� gjith� jan� shqiptar�, sqaroi ai surpriz�n q� kishte vendosur t� m� b�nte n� ndarje e sip�r. Kur i thash� se pse kishte zgjedhur pik�risht shqiptar�t p�r t�i b�r� roja, mbreti Hussein shpjegoi se ata jan� besnik� dhe trima.
�Filozofia �Palestina, nj� vend pa njer�z, p�r njer�z pa tok�, �sht� antinjer�zore�
Nexhmije Zaimi ka qen� nd�r gazetaret e para q� ka t�rhequr v�mendjen e qarqeve amerikane p�r nj� q�ndrim m� objektiv ndaj vendeve t� Lindjes s� Mesme. Studimi i saj �Madh�sia e inatit arab� i b�r� publik qysh n� vitin 1952, dep�rton te thelbi i konfliktit arabo-izraelit, pas nj� investigimi disavje�ar t� saj n� terren. �sht� nga z�rat e rrall� n� median amerikane t� koh�s, q� ngrihet kund�r filozofis� genocidiste t� sinoist�ve dhe mb�shtet�sve t� tyre n� SHBA. Nga aq sa kujton i biri, Eriku, ajo n� fillimin e viteve �50 ka goditur me guxim n� opinionin amerikan q�ndrimin n� mb�shtetje t� sinoist�ve, t� cil�t zbatonin strategjin� �Palestina nj� vend pa njer�z, p�r njer�z pa tok�. �sht� koha, shton i biri i Nexhmijes, kur lobi izraelit n� SHBA, Eshte nj� rol p�rcaktues n� politik�n amerikane. N� k�t� mjedis p�rfitonin sinoist�t, t� cil�t nuk resht�n p�rpjekjet p�r t� sensibilizuar qarqet zyrtare t� SHBA-s� p�r t� siguruar mb�shtetjen e tyre n� zbatim t� strategjis� sinoiste. N� studimin e vitit 1952, Nexhmije Zaimi paralajm�ron efektet negative t� mb�shtetjes amerikane ndaj sinoist�ve. �Mb�shtetja pa limit e Izraelit nga Amerika, paralajm�ron ajo, n� t� ardhmen do t� mund t� ndryshoj� n� interes t� arab�ve�. Erik Margolis, i biri i vet�m i Zaimit, thekson se 15 vite m� von� parashikimet e saj u kthyen n� t� v�rteta. Gjithsesi, p�rmbyll, drejtori editor i �Toronto Sun�, k�tij guximi t� jasht�zakonsh�m p�r koh�n do t�i shijonte edhe �sherrin�: Terrorist�t sinoist� nuk do t�ia falnin dhe nj� dit� do t� hakmerreshin, duke i hedhur acid n� sy. Po edhe pas k�tij atentati, Nexhmije Zaimi mbeti e angazhuar n� p�rpjekjet e saj n� luft�n pa kompromis kund�r padrejt�sive dhe dhun�s ndaj shtresave t� pambrojtura...
Flet djali i Nexhmijes, Erik Sk�nderbeg Margolis
�Sigurimi i shtetit m� k�rc�noi familjar�t nga Nju Jorku�
Gazetari shqiptar q� raportoi nga 15 konflikte ushtarake p�r stacionet m� prestigjioze t� Per�ndimit.
�T� b�sh korrespodentin e luft�s, duke raportuar nga vija e par� e betejave, do t� thot� t� jesh luft�tar dhe t�i kushtosh jet�n profesionit�. Njeriu q� ka n�nshkruar posht� k�tij mesazhi, i cili citohet shpesh n� auditor�t q� shkollojn� punonj�sit e medias, �sht� i biri i gazetares s� shquar shqiptare, Nexhmije Zaimi, Erik Sk�nderbeg Margola.
I panjohur n� Shqip�ri dhe n� rrethin e njer�zve t� medias shqiptare, Eriku �sht� regjistruar tashm� n� elit�n e gazetar�ve nd�rkomb�tar�, si nj� nga mjeshtrat e guximsh�m q� ka raportuar nga 15 konflikte t� armatosura, duke qen� i pranish�m n� teatrin e luftimeve, madje ku ka qen� piku i tyre dhe shkalla m� e lart� e rrezikut. Shqiptari q� e nj�son misionin e gazetarit me at� t� luft�tarit, ka koleksionuar n� p�rvoj�n e tij kronik�n e betejave duke filluar nga Angola, Mozambiku, Afrika e Jugut, Vietnami, Kurdistani, �e�enia, Salvadori, Afganistani, Kashmiri, Bosnja, Serbia e deri tek Iraku, duke p�rmbyllur n� nj�far� kuptimi enciklopedin� e konflikteve ushtarake t� koh�ve moderne. Fakti q� raportet e tij kan� qen� t� destinueshme e t� vler�suara nga stacionet m� prestigjioze t� per�ndimit si �N, FOX, CBC, CTV, Britain SKY etj., si dhe nga gazetat m� n� z� t� SHBA-s�, Kanadas�, e Britanis�, ku vazhdon edhe sot t� jet� nga gazetar�t m� t� spikatur, tregon potencialin e lart� profesional t� k�tij mjeshtri t� fjal�s s� lir�, q� i p�lqen t� krenohet me t� qenit shqiptar dhe ta nj�soj� profesionin e vet me at� t� luft�tarit, nj� amanet ky nga e �ma, Nexhmija, e cila investoi pa kursyer p�r t� trash�guar tek ai profesionin e vet.
Erik Margolis njihet ndryshe n� mjediset politike si komentatori q� paralajm�roi i pari pasojat e shp�rb�rjes s� dhunshme t� Jugosllavis� dhe tragjedin� e p�rgjakshme t� Kosov�s n� mesin e viteve �90. M� shum� se ndjenja e t� qenit shqiptar, n� k�t� p�rfundim do ta �onte p�rvoja e pasur e krijuar nga ndjekja e konflikteve rajonale e nd�retnike dhe njohja e mentalitetit fashist t� shovinizmit serbomadh. �Rrezikun p�r genocidin e Miloshevi�it, kujton Erik, e kam paralajm�ruar qysh n� vitin 1989, menj�her� pas fjalimit t� tij n� Fush� Kosov�. M� duhej t� isha sa m� objektiv n� analizat e mia, duke mposhtur edhe ndjenjat personale si shqiptar, p�r t� ruajtur profesionalizmin. At� q� ndjeva e thash� hapur, por reagimi ishte me vones�, duke l�n� k�shtu nj� kosto jo t� vog�l�. Ky z� i vendosur n� median e r�nd�sishme t� Per�ndimit, nuk do t�i shp�tonte v�mendjes s� nacionalizmit serb, q� b�ri ��sht� e mundur p�r ta asgj�suar.
Gjithsesi, Eriku q� mundi t�u shp�toj� edhe atentateve n� em�r t� profesionit dhe fjal�s s� lir�, mbetet nj� shkoll� e hapur p�r median dhe reporter�t e saj. P�rvoja dhe karriera e tij �sht� nj� pasuri me identitet shqiptar. Nga biseda me t�, gazeta �Panorama� mundi t� zbardh� vet�m nj� pjes� t� k�saj p�rvoje t� vyer me vlera t� jasht�zakonshme, duke ndikuar nj�herazi edhe n� promovimin e k�saj figure t� shquar, e cila kudo q� shkoi e sh�rbeu e p�rmendi me t� madhe origjin�n e tij si shqiptar...
Erik! Ju keni lindur dhe jeni rritur n� SHBA dhe thoni se jeni shqiptar, nd�rkoh� q� nuk e njihni gjuh�n shqipe...
Jam shqiptar! Kjo p�r mua �sht� krenari. Ca m� tep�r kur kam parasysh n�n�n time, vajz�n e Libohov�s q� b�ri em�r n� Amerik�. N�n�s i dedikoj gjith�ka n� jet�n dhe profesionin tim.
�far� ve�oni m� shum� nga vlerat e n�n�s tuaj, Nexhmije Zaimi?
Ajo ishte nj� personalitet jasht�zakonisht i fort�. Edhe pse vet�m me nj� trup t� pak�t, ajo kishte shpirtin dhe zemr�n e maleve shqiptare. Ishte gjithmon� e gatshme p�r t� luftuar, e shpejt� p�r t� vepruar dhe p�r t� ndjer� dhimbjen e popujve t� persekutuar. Nj� fem�r q� e urrente g�njeshtr�n dhe propagand�n, aq sa urrente edhe njer�zit, q� nuk flisnin hapur dhe q� nuk thoshin at� q� mendonin. N� Nju Jork ajo ishte nj� personalitet i njohur dhe shum� i admiruar. Nj� fem�r shum� e k�rkuar n� shoq�ri, p�r sharmin dhe m�nyr�n t�rheq�se t� bised�s. Sht�pia jon� ka qen� gjithmon� e mbushur me intelektual� shqiptar�, shkrimtar�, poet�, diplomat� dhe student�. Un� u rrita n� nj� atmosfer� t� till� kulturore, duke kaluar pjes�n m� t� madhe t� koh�s n� bisedat p�r politik�n dhe historin�, se sa n� bisedat p�r sportin.
T� qenit shqiptare, a kishte t� b�nte n� vendosm�rin� e saj p�r t� guxuar n� pasqyrimin e s� v�rtet�s, pavar�sisht pasojave q� mund t� kishte?
Para se t� kthehem n� k�t� p�rgjigje, q� �sht� shum� e spikatur n� imazhin e n�n�s sime, desha t� ndaloj paksa te brengat e saj.
Keqardhja m� e madhe e n�n�s sime ishte q� nuk kishte m� shum� f�mij� dhe problemi me shikimin (kishte s�mundjen e tmerrshme t� glaukomas, t� cil�n mjek�t e kap�n me vones�). S�mundja e syve e privonte nga mund�sia p�r t� punuar dhe p�r t� shkruar nj� lib�r tjet�r, pas atij q� kishte botuar q� n� rinin� e saj �Bija e shqiponj�s�. Gjithsesi, ajo u p�rpoq me shum� mundim t� shkruante dor�shkrime p�rmes ndihm�s s� xhamit t� mrekulluesh�m, derisa s�mundja e syve e b�ri t� ndalet. Gjat� k�saj periudhe t� v�shtir� p�r shikimin ajo vazhdonte t� dilte, t� ishte e ftuar n� takime kund�r padrejt�sive, ku kumtonte lirsh�m dhe ndiqej me shum� v�mendje nga auditor� t� ndrysh�m.
N�na ime e deshi Shqip�rin� dhe shqiptar�t si rrall� kush, por koh�t e fundit u ndje e zhg�njyer me ngjarjet politike dhe egon e madhe t� shqiptar�ve, me t� cilat u p�rball te �Vatra� n� SHBA, p�r t� cil�n punoi p�r vite me radh�. �Egoja �sht� kursi i Shqip�ris�, thoshte shpesh. Nd�rkaq, n� at� periudh� u ndje keq me ndonj� nga t� af�rmit e saj n� Shqip�ri. Shpesh ajo �onte lek�, veshje dhe ushqime, por ata gjithmon� k�rkonin m� shum�, ndoshta duke menduar se �do njeri q� jeton n� Amerik� duhet t� jet� shum� i pasur. Sigurisht q� ajo nuk ishte e till�, por kishte nj� apartament shum� elegant n� Nju Jork, ishte shum� e kulturuar, dashuronte muzik�n klasike, oper�n dhe teatrin. Edhe tek un� ushqeu dashurin� p�r muzik�n, e madje m� futi n� nj� shkoll� muzike.
Nexhmije Zaimi ishte nj� fem�r e p�rparuar dhe i p�lqente t� ishte e till�. Q� kur ishte vajz� n� Tiran� mbante gjithmon� veshje t� mod�s s� fundit evropiane, duke u cil�suar si borgjeze. N� Nju Jork gjithmon� �sht� ve�uar p�r stilin e lart�. Ajo q� �sht� m� e r�nd�sishme lidhet me faktin q� edhe n� at� koh�, kur femra konsiderohej jo shum� e arsimuar, ajo u shqua p�r aft�sin� e saj n� bisedat me meshkujt, duke shprehur nj� personalitet t� lart�. Ajo mund t� ecte n�p�r nj� dhom� dhe menj�her� ta dominonte at�. M� e r�nd�sishmja dhe m� tragjikja nj�herazi, Nexhmija nuk mundi kurr� t� kthehej p�r t� punuar n� Shqip�ri. Ishte e drejtp�rdrejt� n� komunikim dhe e dashuronte t� v�rtet�n, pavar�sisht konsekuencave q� vinin prej saj.
S� fundi, edhe kur ishte n� mosh�n 90-vje�are, n�na ime ishte e mbushur me energji dhe pasion. �Un� jam nj� vajz� e re, brenda trupit t� nj� plake�, thoshte ajo. Mendja e saj ishte aq e mpreht�, sa edhe n� rini. Ajo mbeti luftarake. Ishte e d�shp�ruar q� un� nuk u martua dhe nuk kishte f�mij�. Ishte e d�shp�ruar q� shqiptar�t nuk punuan s� bashku p�r kombin e tyre. E dashuronte Nju Jork me shum� pasion dhe ndon�se dit�t e fundit i kaloi n� Santa Barbara, Kaliforni, e konsideronte veten njujorkeze. Ajo mbrojti Shqip�rin�, Kosov�n dhe vendet arabe deri dit�n q� vdiq. Dhe vdiq vet�m se trupi i saj i dob�suar nga s�mundjet per�ndoi. �Zemra e saj, zemra shqiptare, ishte aq e fort� sa e nj� vajze�, do t� thoshte mjeku...
T� kthehemi te karriera juaj profesionale. Njiheni si nj� nga reporter�t m� t� guximsh�m e objektiv n� konfliktet rajonale. Di�ka m� konkrete nga p�rvoja juaj...
Dy gj�ra i kam visare t� trash�guara nga n�na ime, Nexhmije: S� pari, ajo qysh n� f�mini me edukoi me dashurin� e past�r p�r Shqip�rin�. Tjetra, Nexhmija n� nj� m�nyr� krejt interesante m� pasionoi q� n� rinin� e hershme me profesionin e gazetarit p�r rreziqet dhe shp�rblimet q� t� fal ky lloj profesioni i nderuar dhe shum� delikat. Pik�risht, n� sh�rbim t� k�tij meraku q� kishte n�na p�r t� trash�guar profesionin e saj, kreva studimet e larta n� �Georgeto�n University� n� Uashington, pastaj n� universitetin e Nju Jorkut. Shkrimin e par� e kam botuar n� vitin 1960 kur studioja n� Zvic�r. Pas tij pata disa botime n� �Daily Gleaner� t� Xhamajk�s. N� shtypin amerikan fillova t� botoj n� vitin 1983, n� faqet e opinioneve dhe editorialeve n� �The New York Times� dhe m� von� n� �International Herald Tribune�. Qysh n� vitin 1983 kam rubrik�n personale n� gazet�n �Toronto Sun� n� Kanada, nd�rkoh� q� vazhdoj� si komentator i rregullt p�r CNN dhe disa nga stacionet e r�nd�sishme amerikane...
P�r �far� keni qen� i pranish�m n� k�to media t� r�nd�sishme?
M� ka q�lluar q� shpesh t� b�j� reporterin nga fronti i luftimeve t� ndryshme. Korrespodenti i frontit ka qen� pasioni im. T� b�sh korrespodentin e luft�s, duke raportuar nga vija e par� e betejave, do t� thot� t� jesh luft�tar dhe t�i kushtosh jet�n profesionit. Ky �sht� m�simi dhe amaneti m� i r�nd�sish�m q� kam marr� nga n�na ime, e cila nj� jet� t� t�ra iu kushtua k�tij misioni, deri n� �astet e fundit...
Jeni njohur n� Shqip�ri me raportet dhe komentet q� paralajm�ruan dhun�n dhe tragjedin� para shp�rb�rjes s� Jugosllavis�?
K�t� e b�ra me shum� d�shir� dhe profesionaliz�m, pasi pash� fashizmin q� fshihej q� fjalorin e Miloshevi�it n� mitingun e Fush� Kosov�s n� vitin 1989. Ndodhi pas k�saj q� shovinist�t serb, t� k�rkojn� shpagim duke k�rkuar t� m� zhdukin. Ndodhi disa her� k�shtu. Aq sa u detyrova t� lajm�roj organet kompetente dhe t� v� madje edhe bodigard� personal. Esht� ky risku i gazetarit q� guxon ta thot� hapur t� v�rtet�n, ca m� tep�r kur b�het fjal� p�r fatin e v�llez�rve t� tij t� nj� gjaku...
A keni pasur kontakte me autoritetet zyrtare t� shqiptare gjat� koh�s s� komunizmit?
Ka qen� viti 1985, viti kur vdiq diktatori Enver Hoxha, kur mora ftes�n e par� nga p�rgjegj�si i sigurimit shqiptar i Misionit pran� OKB/s� n� Nju Jork. Ai, pasi ishte njohur me profesionin dhe p�rvoj�n time m� tha se si shqiptar q� isha duhej t� b�ja promovimin e Shqip�ris� komuniste n� median amerikane, madje m� sugjeroi edhe objekte konkrete p�r shkrime t� ndryshme. I thash� prer� se jam gazetar i pavarur dhe nuk marr nga askush urdhra p�r t� shkruar. �Duhet t� b�sh �far� t� themi ne se ndryshe ke p�rgjegj�si t� r�nd� n� Shqip�ri ku ke edhe familjen�. E kuptova presionin dhe hipokrizin� e k�tij komunisti tin�zar. Sa p�r k�rc�nimin ndaj meje dhe familjes i thash� se q� nga ai moment do t� njoftoja autoritetet amerikane t� siguris�. Si gazetar i thash� se kjo histori do t� botohet n� 400 gazeta t� bot�s.
Jet�shkrimi
Kush �sht� gazetari Erik Sk�nderbeg Margolis
U lind n� Nju Jork m� 4 shkurt 1943. Ndoqi shkoll�n e muzik�s dhe m� von� shkoll�n private n� Nju Jork, e m� pas shkoll�n nd�rkomb�tare n� Gjenev�, Shkoll�n e Sh�rbimit t� Huaj �Foreign Service School� n� universitetin �Georgetown University� n� Uashington DC, �New York University Graduate School�, si dhe universitetin e Gjenev�s. Hyri vullnetar n� ushtri gjat� luft�s s� Vietnamit dhe sh�rbeu p�r dy vjet. Pas k�saj shkoi n� Xhamajka, ku punoi n� projektet p�r zhvillimin e vendit. M� pas, u pun�sua n� kabinetin e ish-presidentit Nikson, ku punoi p�r p�rgatitjen e fjalimeve t� fushat�n e dyt� elektorale t� tij. N� vitin 1975 punoi n� Nju Jork, p�r Estee Lauder Internationl, n� drejtimin e bizneseve t� saj n� Lindjen e Mesme dhe Evrop�n Lindore. Nisi t� shkruaj� p�r gazetat n� vitin 1982 fillimisht p�r �New York Times�, �Wall Street Journal�, e m� von� p�r �International Herald Tribune�, �Mainichi�(Tokyo), �Chicago Tribune�, �Los Angeles Times�, etj. Nj�herazi, filloi t� punoj� edhe p�r TV dhe radio t� ndryshme. Si korrespondent i luft�s p�r kanalin mediatik �Canada�s Sun� ka mbuluar luft�rat n� Angola, Mozambik, Afrika e Jugut, Rodezia, Peru, Salvador, Nikaragua, Egjipt, Irak, Kashmir, Liban, Kurdistan, Afganistan. Kam mbuluar konfliktet n� Lindjen e Mesme, Bashkimin Sovjetik, (duke p�rfshir� Kaukazin dhe Azin� Qendrore), Evrop�, Kin�, Indi, Pakistan, Liban, Amerika Latine etj. Esht� autor i disa librave. Qysh nga viti 1980 �sht� komentator i p�rhersh�m p�r ��shtjet e jashtme n� kanalet televizive CNN, Fox, CBC, CTV dhe Britain�s Sky News TV. An�tar i Institutit Nd�rkomb�tar t� Studimeve strategjike Lond�r, �Klubi komb�tar i shtypit, Uashington DC. Fitues i disa �mimeve, p�r 5 gazeta t� kanalit komb�tar �Sun�, Kanada, p�r gazet�n kryesore pakistaneze, �Dawn�; �Khaleej Times� � Dubai; �Gulf Times�� �Qatar. Analist n� internet n� www. foreigncorrespondent.com. Drejtues i Jamieson Labs Ltd Kanada.
�N�na m� m�soi t� mos t�rhiqem, se jam shqiptar�
N� nj� mesazh p�r gazet�n �Panorama�, Erik risjell nj� p�rjetim t� ve�ant� nga bashk�jetesa me n�n�n e vet, p�r t� cil�n u ndje gjith� jet�n krenar: �Kam ndjekur gjurm�t e n�n�s sime, duke u fokusuar n� zonat n� konflikt dhe duke u p�rpjekur t� mbroj dhun�n e pakuptimt� te njer�zit. Kjo ka b�r� q� t� mos jem shum� popullor, por gjithsesi ndjehem i p�rkushtuar n� misionin p�r t� mbrojtur jet�n dhe t� drejtat e njeriut. N�na ime m� thoshte gjithmon� q� t� mos e njihja t�rheqjen dhe t� q�ndroja pa u l�kundur edhe n� situat�n m� t� v�shtir�. �Kurr� mos e l�r dik� t� t� mund�. Ti je shqiptar dhe shqiptar�t jan� luft�tar�, m� thoshte shpesh ajo, sidomos gjat� f�mij�ris�. Nj� histori e bukur, kur un� isha 7 ose 8 vje�: pes� djem m� t� m�dhenj se un� m� vodh�n gjith�ka q� mbaja n� xhepa p�rdhunsh�m. U ktheva n� sht�pi i pezmatuar dhe i tregova n�n�s. U tmerrua! P�rse nuk i q�llove? Ma preu me t� par�n. Pse nuk u ndeshe me ta?, shtoi e indinjuar. I thash� q� jo, sepse isha nj�, kurse ata ishin shum�, nuk kisha mund�si. �Kjo nuk ka r�nd�si. Ti je shqiptar dhe duhet t� luftosh edhe n�se humbet�, ma ktheu ajo e vendosur n� bindjen e saj. Gjithmon� i kam kujtuar k�to fjal� dhe kurr� nuk jam t�rhequr nga nj� ndeshje. Gjat� luft�s s� Kosov�s, serb�t n� Toronto u p�rpoq�n t� m� vrisnin, por un� vazhdova t� shkruaj dhe t� punoj p�r median. Profesioni i gazetarit �sht� pak a shum� si ai i luft�tarit q� thoshte n�na ime. Guximi, q�ndresa dhe forca p�r ta th�n� t� v�rtet�n pa ndrojtje, jan� ABC-ja e tij...�
Afrim Imaj