Ish-n�nsekretari amerikan i Shtetit Nicholas Burns paralajm�ron se nj� status i ve�ant� politik p�r serb�t e Veriut t� Kosov�s, do t� vinte n� rrezik qendrueshm�rin� e vendit. Zoti Burns, i cili luajti rol qendror n� mb�shtetjen amerikane p�r pavar�sin� e Kosov�s n� vitin 2008, thot� se komuniteti i serb�ve n� Veri duhet t� jet� pjes� e shtetit t� Kosov�s dhe se Serbia �sht� e nevojshme t� pranoj� plot�sisht pavar�sin� e Kosov�s. Zoti Burns foli me Z�rin e Amerik�s nga studioja e Universitetit t� Harvardit, ku �sht� profesor i marr�dh�nieve nd�rkomb�tare.
Z�ri i Amerik�s: Zoti Burns, pyetja ime e par� na kthen n� vitin 2008, kur Kosova shpalli pavar�sin�. Ju n� at� koh� ishin n�n Sekretar i Shtetit p�r ��shtje Politike dhe Shtetet e Bashkuara luajt�n nj� rol qendror. Ne do t� donim t� dinimin mendimin tuaj p�r zhvillimet e atjeshme. Pes� vjet pas pavar�sis� a kan� shkuar ngjarjet si� parashikonit ju?
Nicholas Burns: Un� kisha bindje t� plot� at�her� dhe akoma e kam k�t� bindje se mb�shtetja e Shteteve t� Bashkuara p�r pavar�sin� e Kosov�s ishte vendim i drejt�. Ishte shum� e qart� pasi mbaroi lufta e Kosov�s, pas ngjarjeve t� prillit, majit dhe qershorit t� vitit 1999, se Kosova nuk mund t� kthehej m� kurr� n�n Serbin�. Un� kisha shkuar shpesh n� Kosov� nga viti 1999 deri n� 2008. Ishte e qart� p�r mua, si nga takimet me komunitetin e shqiptar�ve t� Kosov�s, me komunitetin e serb�ve t� Kosov�s, ashtu edhe nga vizitat n� Beograd p�r t�u takuar me udh�heq�sit atje, se Kosova meritonte pavar�sin�, se ishte nj� vend i pandar�, se plag�t e shkaktuara nga ndarja me Serbin� ishin aq t� thella saq� nuk mund t� sh�roheshin kurr� brenda Serbis�. K�shtu, Presidenti Bush dhe Sekretarja e Shtetit Condoleezza Rice mor�n nj� vendim t� r�nd�sish�m q� ne ta mb�shtesnin popullin e Kosov�s, t� punonim me t� gjitha forcat dhe ne e b�m� nj� gj� t� till�, t� ishim p�rkrah�sit kryesor� t� pavar�sis� s� Kosov�s. Jam shum� krenar q� vendi im luajti rol n� k�t� drejtim.
Z�ri i Amerik�s: Tani jemi p�rs�ri n� nj� moment ky�. Serbia dhe Kosova po zhvillojn� bisedime p�r zgjidhjen e ��shtjes s� v�shtir� t� Veriut, e cila mund t� ket� ndikim p�r an�tar�simin e Serbis� n� Bashkimin Evropian. Thelbi i mosmarr�veshjes �sht� n�se komuniteti serb n� veri t� Kosov�s do t� ket� kompetenca ekzekutive dhe legjislative, si� do Serbia, apo t� jet� thjesht nj� asociacion komunash si� do Kosova, mb�shtetur n� Planin Ahtisaari. Cili �sht� mendimi juaj?
Nicholas Burns: Sigurisht q� t� drejtat e njeriut p�r serb�t e Kosov�s duhet t� respektohen, por nga ana tjet�r ky komunitet duhet t� jet� pjes� e shtetit t� Kosov�s dhe n�se atyre u jepen status dhe privilegje t� ve�anta politike, do t� thot� q� nuk ka garanci p�r stabilitetin e vendit. Prandaj un� jam dakord me qeverin� e Kosov�s se k�to komunitete duhet t� jen� pjes� e sistemit politik brenda Kosov�s. Dhe mendoj se koh�t e fundit Beogradi ka b�r� disa deklarata shum� dramatike, n� t� cilat shihet se e kupton q� n�se Serbia d�shiron q� e ardhmja e saj t� jet� n� Bashkimin Evropian, at�her� ata duhet t� jen� shum� m� t� hapur p�r pavar�sin� e plot� t� Kosov�s dhe duhet t� ket� nj� normalizim t� marr�dh�nieve mes Kosov�s dhe Serbis�, nj� barazi t� plot� mes tyre dhe nj� njohje t� plot� nga Serbia t� pavar�sis� s� v�rtet� t� Kosov�s. Ky �sht� q�ndrimi amerikan dhe ky �sht� q�ndrimi im si qytetar privat.
Z�ri i Amerik�s: �sht� hera e par� q� Kosova, Serbia dhe komuniteti nd�rkomb�tar po merren seriozisht me ��shtjen e Veriut, pasi e kan� neglizhuar p�r nj� koh� kaq t� gjat�. N� k�t� faz� t� procesit, a mendoni se kjo ��shtje mund t� zgjidhet dhe si? A mendoni se Serbia do ta hap� rrug�n p�r p�rfaq�simin nd�rkomb�tar t� Kosov�s, n� m�nyr� q� t� dyja vendet t� ecin p�rpara?
Nicholas Burns: Serbia duhet ta b�j� nj� gj� t� till�. �sht� n� interesin e serb�ve t�i l�n� pas luftrat e Ballkanit, t� l�n� pas luftrat e ish-Jugosllavis�, t� pranoj� realitetin e pavar�sis� s� Kosov�s, pasi nuk ka kthim prapa p�r k�t� ��shtje. Kosova �sht� nj� shtet i pavarur, do t� vazhdoj� t� jet� i till�. Un� shpresoj q� ajo t� p�rparoj� dhe vendi t� stabilizohet dhe q� kjo t� realizohet serb�t duhet ta nd�rmarrin k�t� hap t� r�nd�sish�m. Ata nuk do t� pranohen kurr� plot�sisht n� Bashkimin Evropian, ose n� NATO n�se nuk normalizojn� plot�sisht marr�dh�niet me Kosov�n. Mendoj se serb�t po ecin n� drejtimin e duhur dhe un� i vler�soj p�r k�t�. Kjo �sht� nj� koh� e ndryshme nga ajo e viteve 2007-2008 kur serb�t e kund�rshtonin plot�sisht pavar�sin� e Kosov�s dhe un� e kujtoj shum� mir� at� koh�. Prandaj jam optimist se kjo do t� ndodh�.
Z�ri i Amerik�s: Shtetet e Bashkuara e kan� mb�shtetur Kosov�n dhe kan� ndikim te Kosova. Nga ana tjet�r, Bashkimi Evropian ka ndikim te Serbia p�r t'i b�r� thirrje p�r nj� marr�veshje. Si mendoni se po p�rdoret ose duhet t� p�rdoret ky ndikim n� m�nyr� q� t� dyja pal�t t� tregojn� elasticitet m� t� madh, pra si nga Kosova edhe nga Serbia?
Nicholas Burns: Mendoj se �sht� p�rgjegj�si e vendit tim, Shteteve t� Bashkuara, q� t� vazhdojn� t'u kujtojn� autoriteteve n� Kosov� se popullata pakic�, serb�t e Kosov�s, kan� t� drejt� t� jetojn� n� Kosov�, duhet t� jen� n� gjendje t� jetojn� n� paqe, pa u diskriminuar dhe pa u frik�suar. Kjo �sht� nj� p�rgjegj�si e r�nd�sishme p�r t� cil�n qeveria e Kosov�s na ka dh�n� sigurime. Mbi k�t� baz� ne i mb�shtet�m ata p�r pavar�sin� n� vitin 2008. Nga ana tjet�r �sht� shum� e r�nd�sishme q� Bashkimi Evropian t� tregohet shum� i vendosur p�r t� bindur qeverin� serbe se ajo nuk mund t� b�het dot pjes� e Bashkimit Evropian n�se serb�t nuk e pranojn� plot�sisht shtetin e Kosov�s dhe nuk vendosin marr�dh�nie diplomatike me t� n� nj� ardhme. Pra, mendoj se keni t� drejt�. T� dy vendet kan� p�rgjegj�si, nd�rkoh� q� si Shtetet e Bashkuara ashtu edhe Bashkimi Evropian duhet t� ushtrojn� ndikimin e duhur p�r t'i bindur ata q� t� pranojn� plot�sisht nj�ri-tjetrin, t� pranojn� respektimin e plot� t� t� drejtave t� njeriut p�r t� gjith� njer�zit q� jetojn� n� Kosov� e n� Serbi.
Z�ri i Amerik�s: Dy vendet duhet t� takohen jav�n tjet�r dhe pastaj jav�n pasardh�se p�r t� arritur ndoshta nj� mar�veshje, dhe duket se Bashkimi Evropian po i nxit pal�t q� t� arrihet nj� marr�veshje p�r ��shtjen e Veriut t� Kosov�s. A parashikoni q� kjo t� arrihet s� shpejti? Nga ekspertiza juaj, a shikoni nj� mund�si q� dy pal�t ta zgjidhin k�t� problem?
Nicholas Burns: Un� nuk punoj m� n� qeverin� amerikane, prandaj nuk mund ta di se �far� do t� ndodh� n� k�to bisedime. K�t� do t'ua l� t� tjer�ve. Por mendoj se Serbia ka b�r� p�rparim mjaft t� madh dhe udh�heqja serbe ka treguar nj� hapje t� re ndaj Kosov�s dhe pavar�sis� s� saj. Shpresoj se ky proces do t� vazhdoj� n� Serbi dhe do t� p�rfundoj�, n� m�nyr� q� Kosova dhe Serbia t� p�rballen me t� ardhmen n� nj� m�nyr� t� re, duke respektuar plot�sisht sovranitetin dhe t�r�sin� territoriale t� nj�ra-tjetr�s si dhe pavar�sin�. Ky �sht� synimi. Nuk e di se �far� p�rparimi do t� b�het n� bisedimet e ardhshme, por mendoj se ka shum� r�nd�si q� t� b�het p�rparim.
Z�ri i Amerik�s: Shum� nga ��shtjet q� lidhen me nj� marr�veshje t� till� kan� natyr� teknike por kan� t� b�jn� edhe me an�n emocionale, si nga Kosova edhe nga Serbia dhe n� Ballkan kjo �sht� e kuptueshme. �far� do t'u k�shillonit qeverive dhe udh�heq�sve t� dy vendeve p�r t� qen� pragmatik� lidhur me t� ardhmen e qytetar�ve t� tyre?
Nicholas Burns: Mendoj se Serbia dhe qeveria e Kosov�s �sht� e nevojshme t� mbajn� marr�dh�nie t� hapura dhe konstruktive me popullsin� kosovare serbe n� Veri dhe kudo n� Kosov�. Kjo �sht� n� interes t� qeveris� s� Kosov�s por �sht� edhe nj� detyrim i tyre, si nj� vend evropian, q� duhet t� jet� i angazhuar plot�sisht ndaj t� drejtave t� njeriut. Qeveria e Serbis� �sht� e nevojshme t'ia b�j� fare t� qart� popullat�s serbe n� Kosov� se nuk do t� vazhdoj� t'i inkurajoj� ata, si� ka vepruar n� t� kaluar�n, q� ata t� jetojn� t� ndar� nga shteti i Kosov�s. �sht� e nevojshme t� ket� nj� integrim t� plot� t� serb�ve t� Kosov�s n� jet�n e Kosov�s, n� politik�n e Kosov�s. Pra, mendoj se t� dyja qeverit� �sht� e nevojshme t� d�rgojn� sinjalet e duhura dhe kam besim se ato do ta b�jn� k�t�.