Nga Y. Mansharof dhe A. Savyon * Analizë e MEMRI, Instituti për Kërkime Mediatike i Lindjes së Mesme
Një raund tjetër bisedimesh bërthamore midis Iranit dhe P5+1, mbajtur më 26-27 shkurt 2013 në Almaty, përfundoi me një vendim për të ndjekur sërish bisedimet mes palëve, në mars dhe prill ne Kazakistan. Një diplomat iranian, i cili ndodhet në brendësi të bisedimeve në Almaty, deklaroi se propozimi i P5 +1 për Iranin përfshin: Teherani nuk do ta ketë të nevojshme mbylljen e objektit mbi pasurimin nëntokësor në Fordo; Iranit do t’i lejohet pasurimi i uraniumit në një nivel prej 20%, vetëm për funksionimin e reaktorit të Teheranit; Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) do të verifikojë që uraniumi i pasuruar është duke u konvertuar në karburant dhe se pjesa tjetër e uraniumit të pasuruar do të transferohet në vendet e botës së tretë për gjashtë muaj; ndërtimi i centrifugave dhe prodhimi i komponentëve të tjerë do të jetë nën mbikëqyrjen edhe më të rreptë se ajo që u ra dakord në Traktatin e Mospërhapjes Bërthamore (NPT). Nëse Irani plotëson të gjitha këto kërkesa gjatë gjashtë muajve të ardhshëm, do të ndërmerren hapa për të hequr sanksionet mbi të. Të dy këto tendencat ishin të dukshme në reagimet e Iranit për bisedimet në Kazakistan. Si fillim ishte një shprehje gëzimi nga folësit e regjimit dhe medias, të cilët pretendonin se Perëndimi ishte sprapsur dhe tashmë njeh të drejtat bërthamore të Iranit. Disa prej tyre e panë këtë si një pikë kthese pozitive. Më 3 mars të vitit 2013, ministri i jashtëm iranian, Ali Akbar Salehi tha: "Duke filluar nga sot, ne do të dëshmojmë një heqje graduale të sanksioneve", duke shtuar dy ditë më vonë se bisedimet mes Iranit dhe P5+1 ishin "duke ecur në drejtimin e duhur". Disa anëtarë mexhelistë deklaruan gjithashtu se strategjia e Rezistencës së Liderit Suprem Iranian, Ali Khamenei, në bisedime kishte triumfuar dhe se P5 +1 kishte njohur fetvan e supozuar, e cila ndalonte zhvillimin e armëve bërthamore. Tendenca e dytë përbëhej nga paralajmërimet për mashtrime nga Perëndimi dhe një kërkesë për të ofruar stimuj shtesë. Rreth një javë pas bisedimeve, Khamenei theksoi se arritjet e Iranit në to ishin vetëm të pjesshme dhe se vendi duhet të vazhdojë me ngulm në rrugën e tij. Folës të tjerë shprehën mungesën absolute të besimit tek superfuqitë, pavarësisht raporteve të mëparshme në Iran që progresi është duke u bërë përmes negociatave. Në të njëjtën kohë, mediat iraniane theksuan kërkesën e Teheranit për masat e ndërtimit të besimit reciprok me peshë të barabartë nga P5+1. Në një konferencë për shtyp në Almaty, menjëherë pas bisedimeve, kreu i ekipit iranian për negocime, Saeed Jalili, i cili është në krye të dosjes bërthamore të Iranit, tha: "P5 +1 propozoi që në gjashtë muajt e ardhshëm të arrihen rezultate konkrete e reciproke për ndërtimin e besimit dhe se propozimet për këtë janë dorëzuar tashmë . Irani theksoi se këto masa duhet të ruajnë një peshë të barabartë dhe duhet të realizohen në të njëjtën kohë". Ky optimizëm që ka rezultuar gjatë bisedimeve nga regjimi, u kritikua nga Irangreenvoice.com, e cila është identifikuar me Lëvizjen e Gjelbër; Ky website ka pohuar se ky përparim ishte i pashmangshëm. Ajo që duhet të theksohet është se qëndrimi i Iranit në bisedimet bërthamore nuk mund të ketë kompromis dhe se Irani është duke kërkuar njohjen si një anëtar i klubit bërthamor nëpërmjet të drejtët së tij në parim, për të pasuruar uraniumin. Si pjesë e kësaj pozite, Irani pretendon se nuk ka vend për sanksione të vazhdueshme kundër tij dhe kërkon që ato të hiqen menjëherë. Siç shpjegoi edhe Ambasadori iranian ne OKB-së, Khazaee Mohammad, në bisedimet e Almaty, Perëndimi në të vërtetë ndërmori një hap të vogël në drejtim të pozitës së Iranit, por nëse të drejtat e Iranit sipas NPT nuk materializohet dhe në qoftë se presioni mbi të nuk tërhiqet, negociatat nuk do të sillnin fryte. Gjithashtu, në çështjen e mbikëqyrjes, Irani refuzon mbikëqyrjen e plotë të objekteve, në të cilat ajo është duke kryer aktivitetin bërthamor, sipas kërkesës së IAEA si edhe Këshillit të Sigurimit të OKB. Ky refuzim e bashkëpunimin i kushtëzuar i tij me IAEA ngadalëson gatishmërinë për të pranuar agjendën e Iranit paraprakisht. Ky dokument do të shqyrtojë tendencat kryesore në reagimet ndaj bisedimeve Almaty: Zyrtarët iranianë, pjesë të Regjimi festojnë fitoren e Iranit mbi Perëndimin, në këto bisedime. Shef i Ekipit Negociator iranian, Jalili: Propozimi P5 +1 i Afrohet Pikëpamjes iraniane Në një konferencë për shtyp në 27 shkurt, në Almaty, pas raundit të bisedimeve, kreu i ekipit negociator iranian Saeed Jalili tha: "P5+1 ka parashtruar një propozim më realist ..pas konkludimeve se ata duhet të kryejnë më shumë masa konkrete që do ta sjellë atë më afër me Iranin". Sipas Jalili, "Në fusha të caktuara, (propozimi P5 +1] është afër pozitës së Iranit, i cili e sheh këtë si një lëvizje pozitive, por ka ende shumë punë për të arritur në pikën e dëshiruar ... Në këtë raund të bisedimeve, ne kemi parë se pavarësisht sjelljes së tyre gjatë tetë muajve të fundit, ishte ata të cilët, në bisedimet në Kazakistan, u përpoqën të ishin më afër pozitës sonë dhe ne e konceptuam këtë si një gjë pozitive. Nëse kjo është një shenjë e një ndryshimi strategjik dhe nëse ata dëshirojnë me të vërtetë të hyrë në bisedime reale, bazuar në një strategji të saktë për nxitjen e bashkëpunimit, kjo mund të jetë një pikë kthese. Objektivi Fordo është i ligjshëm, njihet nga IAEA dhe do të vazhdojë të veprojë nën mbikëqyrjen e tij. Kërkesa për mbylljen e tij ishte krejtësisht e padrejtë dhe këtë herë asnjë kërkesë e tillë nuk u bë. Lutja e së premtes e Liderit të Teheranit: "Niveli ynë i pasurimit me uranium nuk duhet t’i interesojë askujt" Gjatë lutjes të së premtes, më 1 mars 2013 në Teheran, zëdhënësi i regjimit të Teheranit dhe lideri i lutjes të së premtes Kazem Sadeghi tha: "Bisedimet e Saeed Jalili me P5+ 1, treguan qartë se qëndrimi ynë është i përhershëm dhe i vendosur. Në këtë takim, P5 +1 iu përgjigj Iranit me një plan prej pesë pikash, paraqitur gjatë qershorit të vitit 2012, ne raundin e bisedimeve në Rusi. Pozicioni aktual i P5+1 s është më i mirë dhe më realist se në të kaluarën. Disa agjenci lajmesh kanë shkruar gjëra të pakuptimta, si për shembull: Irani bie dakord për të ndaluar pasurimin e [uraniumit] në 20%. Kjo është e pakuptimtë dhe kombi iranian e sheh pasurimin me uranium si një të drejtë të patjetërsueshme. Niveli ynë i pasurimit nuk është biznes i askujt dhe kombi iranian do të përdorë ketë të drejtë në përputhje me nevojat e tij duke mos ju trembur asnjë superfuqie". Kayhan: Perëndimi "u detyrua t’i hapë rrugën Iranit" për shkak të përparimit të tij bërthamor Në një editorial, më 3 mars 2013, ne të përditshmen Kayhan, e cila mbështet pikëpamjet e Liderit suprem Khamenei, shpjegoi se Irani arrin në negociata më i fortë se kurrë edhe pasi kishte çrrënjosur ndikimin e Perëndimit në Lindjen e Mesme. Thuhej: "Dhjetë vjet më parë, Perëndimi e detyroi ekipin negociator iranian, i cili u ndikua nga pasiviteti i qeverisë, udhëhequr nga reformisti, presidenti Mohammad Khatami dhe reformistët Mexhilist, në një ngrirje 30-mujore (në pasurimin e uraniumit), e quajtur "një ngrirje të përkohshme si një masë për ndërtimin e besimi” ... Tani që Perëndimi ka vetëm 1/10 e forcën së saj dhe një përqindje të vogël nga ndikimi që kishte një dekadë më parë, u detyrua “t’i hapë rrugën” Iranit për shkak të pasurimit të tij të uraniumit, në një nivel prej 3.5% dhe veprimtarisë së mijëra centrifugave dhe ti kërkojë Iranit të kufizojë pasurimin e tij me 20% ... "Sot ne jemi shumë herë më të respektuar se një dekadë më parë. Gjatë këtyre 10 viteve të arta, para rezistencës dhe zgjimit islamik, ku Irani ishte epiqendra, theu dhe rrëzoi themelet e ndikimit të Sionisteve të Krishterë dhe fuqizoi katër skajet e Lindjes së Mesme. Gjatë kësaj dekade, ne e detyruam Perëndimin të ndryshojë kalkulimet e veta ..." Fetva e Khamenei u njoh nga P5+1 Delegatë të ndryshëm Mexhilist vlerësuan strategjinë e rezistencës që Lideri Suprem Khamenei kishte shfaqur në bisedime dhe pohoi se fetva e tij për ndalimin e zhvillimit të armëve bërthamore kishte luajtur një rol vendimtar. Më 1 mars 2013, anëtar i Mexhlisit Ali Taheri ka thënë: "Fatwa nga lideri Khamenei, i cili thotë se armët bërthamore janë të ndaluara, kishte një ndikim vendimtar mbi bisedimet Iran-P5+ 1. "Anëtari i Mexhlisit Këshillit të Sigurimit Kombëtar, Mehdi Davatgari ka thënë: "Një nga arritjet e këtij raundi të bisedimeve është ... se P5 +1 ka njohur statusin e fatvas së liderit Khamenei që ndalon prodhimin e armëve bërthamore ... Statusi i fetvas kërkon pranimin e së drejtës së Iranit bërthamor dhe për integritetin e regjimit iranian ne ndalimin e posedimit të armëve bërthamore". Anëtari i Mexhlisit: Rezistenca e Iranit mundi Perëndimin Anëtari mexhlisit i Këshillit të Sigurimit Kombëtar, Mohammad Ismail Kothari tha për agjencinë e lajmeve Fars më 1 mars 2013: "Rezistenca e kombit Iranian ndaj presionit perëndimor, sanksioneve dhe pozitën e saj të palëkundur për energjinë bërthamore, ka mposhtur politikën armiqësore të vendeve perëndimore dhe kjo humbjen e ka bërë ata më fleksibël në bisedime". Paralajmërimi i Zhgënjimit Perëndimor, kërkesa për gjeste të mëtejshme Në 7 mars 2013, ne takimin e Kuvendit të Ekspertëve, lideri suprem Ali Khamenei tha se arritjet e Iranit në bisedimet e Almaty ishin vetëm të pjesshme dhe se Irani duhet të vazhdojë me ngulm në rrugën e saj, duke nënkuptuar se qëllimi i vërtetë i sanksioneve ishte rrëzimi i regjimit iranian: "Në këtë takim (në Kazakistan), vendet perëndimore nuk ndërmorën asnjë hap të rëndësishëm që mund të quhet një nxitje, vetëm hapa që njohin shumë pak disa nga të drejtat e kombit iranian . Ne duhet të presim deri në takimin e ardhshëm, për të testuar integritetin e vendeve perëndimore. Pretekst për sanksionet është çështja bërthamore, por qëllimi i vërtetë i sanksioneve është arritja afatgjatë e qëllimit të Perëndimit ... Besimi në Islam, vendosmëria, mbështetja e popullit, ruajtja dhe mbështetja e frymën së shpresës janë faktorët kryesorë në lëvizje të vazhdueshme përpara, drejt sukseseve më të mëdha dhe në drejtim të tejkalimit të pengesave dhe vështirësive". Folësi Mexhlisit Ali Larijani tha: " Bisedimet ne Almaty rezultuan pozitive, por pas tyre drejtori i përgjithshëm i IAEA dhe BE foli kundër Iranit. Perëndimi nuk duhet të shfrytëzojnë fisnikërinë e Iranit dhe nuk duhet ta zemërojë atë. Vendet perëndimorë tjetër gjë thonë në fshehtësi dhe tjetër gjë në publik dhe kjo tregon një mungesë të integritetit ". Në një tjetër rast, Larijani tha se disa vende perëndimore lanë tryezën e bisedimeve duke kërkuar për aventurë . Ndoshta , ata e shohin këtë si një taktikë që synon të krijoj një pretekst për sanksione ndaj Iranit ". Më 1 mars 2013, anëtar mexhlist i Këshillit të Sigurimit Kombëtar, Mohammad Ismail Kothari tha ne fars: "Ne pamë një ndryshim në pozitën e P5+1 në bisedimet e Almaty, në krahasim me të tjera bisedime . Megjithatë edhe nëse qëndrimet dhe marrëveshjet me ta janë hedhur ne letër, ata nuk do të jenë të besueshme , sepse SHBA-së, Anglisë, Francës dhe Gjermanisë nuk mund t’i besohet . Megjithatë, kjo mungesë besimi nuk do të na dekurajojë ne bisedime të tjera ". Artikulli i4 marsit 2013 mbi Trupave Revolucionare të Gardës islamike (IRGC) në të përjavshmen Sobh-e Sadek pohoi: "Arsyeja për (P5 +1), tërheqja nga retorika e njëanshme në bisedime dhe për një fleksibilitet të ri në Almaty ishte ... dështimin i politikës së presionit dhe arsyetimit të (Perëndimit) sanksioneve krahas bisedimeve me Iranin. Ata shpresojnë se ata do të jenë në gjendje të ndikojnë në procesit zgjedhor të Iranit (qershor 2013) dhe si pasojë zhdukjen e Iranit. Ata treguan një fleksibilitet të pjesshëm, të pakuptimtë në bisedime, me qëllim që ta lidhin popullin dhe ekonominë e Iranit me marrëveshje shumë të vogla, pa siguruar një nxitje të mirëfilltë, pa ndikim dhe të balancuar ...Ata shpresojnë se duke përdorur formulën e paraqitur, Irani do të besojë se ka është një shans për një marrëveshje me SHBA dhe se një përmbledhje do të përbënte një zbulim të madh ... "Raundi i bisedimeve në Almaty dhe përmbledhjet fillestare të arritura atje, janë një provë e sjelljes së Perëndimit ... Nëse ne shikojmë me kujdes çështjen e ndërtimit të besimit reciprok ndaj masave që pritet të merren brenda gjashtë muajve , si në bisedimet Almaty ,... ne duhet të presim të paktën një ngrirje, në politikën e sanksioneve të Perëndimit brenda muajit të ardhshëm. Kjo është një provë e integritetit të Perëndimit, kështu që amerikanët dhe evropianët duhet të tregojnë se nuk do e ndryshojnë politikën e tyre dhe mospranimin e një bashkëpunimi me Iranin ose ne të vërtetë aspirojnë zbatimin e një politikë të re, në mënyrë që të respektojnë të drejtën bërthamore të Iranit". Teheran kërkon masa reciproke të ndërtimit të besimit, në mënyrë të barabartë Ali Bakri, Zëvendëssekretari i Këshillit të Sigurisë Kombëtare Maxhidite dhe një anëtar i ekipit negociator iranian, tha: "Të dyja palët duhet njëkohësisht të kryejë lëvizjet të barabarta. Nëse këto tre parime janë plotësuar dhe në qoftë se ata kanë një fillim, fund dhe kohëzgjatje të qartë, ne mund të fillojmë një diskutim të mirëfilltë". Ish-ministri i jashtëm Abbas Araghchi tha se, në bisedimet në Almaty, "kemi arritur një marrëveshje të përgjithshme dhe përparimi duhet të jetë gradual. Ky proces është i bazuar në masat e barabarta dhe reciproke që kanë rënë dakord në bisedimet e Stambollit. Masa e parë u diskutua në Almaty .. . [pasi] asnjë marrëveshje për të nuk u arrit në bisedimet e Bagdadit dhe Moskës. Në bisedimet Almaty, P5 +1 paraqiti masa të reja ... por sipas mendimit tonë ato nuk janë të balancuara mjaftueshëm dhe nuk mund të konsiderohen hapa logjike..Si provë e qëllimeve nga pala tjetër është gatishmëria që do të ofrojnë për masa të balancuara ..." Artikulli i 4 marsit 2013, në Sobh-e Sadek, gjithashtu deklaroi se "parimi i theksuar në politikën zyrtare dhe publike të Iranit është që e drejta bërthamore e Iranit, sidomos e drejta e s për tu pasuruar me [uranium], duhet të jetë baza e çdo propozimi; çdo paketë propozimesh duhet të jetë e balancuar në aspektin e temave të përbashkëta që do të zbatohen njëkohësisht. Kjo formulë është korniza më e qartë për një situatë fitoreje dypalëshe , si edhe për dhënien fund të politikave të njëanshme të Perëndimit ... ". Reformistët kritikojnë “vërtitjen” iraniane për bisedime Në kontrast me përgjigjen e njëjtë iraniane në vend, për bisedimet e Kazakistanit, Irangreenvoice.com, e cila mbështet Lëvizjen e Gjelbër, ka qenë jashtëzakonisht kritike. Në një letër pozicionimi, botuar më 5 mars 2013 në faqen e internetit, ajo ka përcaktuar hendekun e gjerë midis asaj që e quajti "propagandë intensive," të regjimi, ku thuhej se po synon "t’i japë qytetarëve një imazh të rreme, ku çdo gjë është e qetë dhe se Irani ka fituar në bisedime - ndërsa qytetarët vuajnë nga inflacioni i pakontrolluar dhe rënia e rialit", por çfarë po ndodh në të vërtetë në këto bisedime; siç thuhet është raportuar nga një diplomat i lartë evropian - i cili dyshohet se ka thënë se në Almaty, Teheranit ju kërkua të reduktojë aktivitetin e tij në objektin Fordo dhe të lejojë IAEA për të mbikëqyrur atë, përndryshe do të përballet me sanksione edhe më të ashpra. Faqja e internetit vijon: "Nuk ka gjasa që të ndodhë ndonjë gjë e veçantë në javët e ardhshme ose nuk do të kenë disa zhvillime të vogla në dy raundet e ardhshme të bisedimeve (të përcaktuara për në Stamboll dhe Kazakistan, në mars dhe prill të 2013). Irani është ende duke negociuar për më shumë kohë, ndërsa Perëndimi është i preokupuar me krizën ekonomike dhe çështjet ndërkombëtare; shefi në mesin e tyre, Siria, nuk ka asnjë ngut për të reduktuar veprimet e saj ne lidhje me Iranin". *
Y. Mansharof është një studiues në MEMRI, A. Savyon është Drejtor i Projektit -Media Iraniane