Nga Kozeta Zavalani
�Err�sira nuk mund ta d?boj� err�sir�n; vet?m drita mund ta b?j� k?t?. Urrejtja nuk mund ta d?boj� urrejtjen; vet?m dashuria mund ta b?j? k?t?.�
Martin Luter King
M? 15 janar duhet t� kujtojm� Dr. Martin Luter King si nj? nd�r personalitetet m? t? r?nd?sishme t? shek. XX. Luft?n e tij t? suksesshme pa dhun? kund?r diskriminimit t? zezak?ve n? SHBA, King e zhvilloi i frym�zuar nga ideja dhe metodat e Gandit. N? vitin 1964 fitoi �mimin Nobel p?r Paqe dhe nj?soj si Gandi ra viktim? e nj? atentati. Ai u vra nga dora e racist?ve t? bardh? n? momentin kur k?ndonte k?ng? kishtare n? nj? miting masiv n? mbr?mjen e 4 prillit. King vdiq n? mosh?n 39 ve�are. Ai u vra n? koh?n kur popullariteti i tij kishte r?n? duksh?m, kur nuk b?nte m? pjes? n? dhjet? personat m? popullor? n? SHBA.
I nj�jti Martin Luter King trajtohet sot n? SHBA zyrtarisht si hero komb?tar. Q? nga viti 1986, �do e h?n� pas dat?lindjes s? tij m? 15 janar ?sht? dit? feste (festa e Martin Luter Kingut). King b?n pjes? n? dhjet? personat e nderuar si "heronj t� krishter? t? shek. XX", statuja e t? cil?ve gjendet n? abacin? londineze.
Kush ishte Martin Luter King i Riu?
Lindi m? 15 janar 1929 n? Atlanta/Georgia, djal? i priftit zezak baptist Martin Luter King i Vjetri dhe gruas s? tij zj. Alberta Williams King. Edhe pse u rrit i mbrojtur n? nj? sht?pi t? pasur n? krahasim me ato t? vendasve t? tij, q? n� rini u identifikua me fatin e shumic?s s? motrave dhe v?llez?rve t? tij zezak?. Atij iu dha mund?sia t? shkollohej, fat t� cilin e kishte vet?m nj? num?r i vog?l afro-amerikan?sh. Nga viti 1948 deri n� vitin 1954 studioi teologji n? universitetet n? veri t? SHBA-s�. N? vitin 1954, n? mosh?n 25 vje�are, u em?rua prift n? Montgomery/Alabama, duke vendosur n? k?t? m?nyr? kund?r karrier?s universitare. Qysh nj? vit m� pas, King, angazhimi me pacifizmin dhe rezistenc?n paq?sore i t? cilit deri at?her? kishte pasur natyr? teorike, u ndodh para nj? sfide t? madhe, n? momentin kur n? qytetin e ndikuar nga racizmi, Mongomery, n? dhjetor t? vitit 1955 filloi n? m?nyr? spontane bojkotimi i autobus?ve. Zezak?t e posht?ruar nuk ishin m? n? gjendje t'i duronin trajtimet posht�ruese n? autobus?t e qytetit. Ata filluan ta refuzonin vendimin p?r t'u ulur vet?m n? ndenj?set e pasme t? autobusit, t? cilat madje duheshin liruar n? rast se n? autobus hynte nj? i bardh?. Pastori King, deri at?her? pak i njohur n? Montgomery, u zgjodh president i komitetit t? bojkotit. P?rpar?si p?r t? ishte fakti se ai ishte nj? "flet? e pashkruar" n? syt? e popullsis? s? bardh?.
?ndrra e Kingut: "I Have a Dream"
Fakti q� King, i formuar n? tradit?n e baptist?ve zezak? n? shtetet jugore, mendoi dhe veproi n? m?nyr? ekumenike nuk ?sht? i rastit . Kuptimi i tij mbifetar i ekzistenc?s s� krishter� ishte konsekuenc� e "?ndrr?s" s? tij. Dhe n? k?t? m?nyr? arrita n? nj? aspekt t? r?nd?sish?m t? r?nd?sis? s? Kingut p?r ne sot: King ishte motivuar nga nj? "?nd?rr". Kjo ?nd?rr kishte t? b?nte n? radh? t? par? me zezak?t amerikan? dhe kund?rshtar?t e tyre, si� shprehet edhe n? fjalimin e famsh?m t? vitit 1963 (gjat?r "Marshit t? Uashingtonit"):"?nd?rroj se nj? dit? ky komb do t? zgjohet dhe do t? jetoj� sipas r?nd?sis? s? v?rtet? t? kredos s? tij: "Ne e shohim k?t? t? v?rtet? si t? vet?kuptueshme: se t? gjith? njer?zit jan? krijuar t? barabart?." ?nd?rroj se nj? dit?, mbi brigjet e kuqe t? Xhorxhias , djemt? e skllev?rve t? dikursh?m dhe djemt? e pronar?ve t? dikursh?m t? skllev?rve do t? ulen s? bashku n? tavolin?n e v?llaz?rimit. ?nd?rroj se nj? dit?, edhe vet? shteti i Misisipit, i lodhur nga zjarri i padrejt?sis? dhe shtypjes, do t? shnd?rrohet n? nj? oaz t? d rejt?sis? . ?nd?rroj se kat?r f?mij?t e mi t? vegj?l, nj? dit? do t? jetojn? n? nj? komb, n? t? cilin nuk do t? vler?sohen sipas ngjyr?s, por sipas karakterit t? tyre."Kjo �nd�rr u b� realitet me zgjedhjen e Barak Obam�s n� krye t� SHBA-s�.
Mesazhi i M.L. King
N?se v?shtrohen tremb?dhjet? vjet?t e veprimit publik t? Martin Luter King t? Riut, b?het e qart? se ai ishte njeri n? udh?tim . Si bashk?koh?s vigjilent dhe i ndjesh?m, n? mendimin dhe vepr?n e tij, ai e vuri vazhdimisht veten para sfidave t? reja . N? Montgomery , n? fillim ai k?rkoi vet?m trajtim m? t? mir? t? zezak?ve, e jo heqjen e ndarjes racore! Tremb?dhjet? vjet m? pas ai iu dha organizimit t? aksioneve masive p?r mosbindje qytetare n? selin? qeveritare. Nd�rsa n? vitin 1964 si nobelist p?rjetoi p?rkrahje t? madhe publike, rrezikoi n? dy vitet e fundit t? jet?s s? tij diskualifikimin shoq?ror p?r shkak t? kritik?s s? tij profetike ndaj t? fuqishm?ve.
Martin Luter King nuk ishte hero i paarritsh�m. Nga fundi i jet?s s? tij ai shprehu shpesh frik?n se ?ndrra e tij mund t? shnd?rrohej n? makth. Vet?m vdekja e pengoi n? mbajtjen e predikimit n? kish?n baptiste t? Atlant?s me tem?n: "Pse Amerika mund t? shkoj? n? ferr " ("Why America May Go to Hell").
R?nd?sia e Kingut p?r ne sot
N?se pyesim p?r aktualitetin e trash?gimis? s? Kingut p?r ne sot, nuk mjafton t� kujtojm? vet?m parimet themelore dhe metodat e rezistenc?s s? tij kreative paq?sore. Nga nj? "apostull i but? i rezistenc?s paq?sore", King u b� nj? "i shenjt?" i v?rshuar nga shum? interesa. Kur King b?ri bilanc pas trazirave t? r?nda t? getove t? vitit 1965 mbi dekad�n e par? t? l?vizjes p?r t? drejtat qytetare atij iu desh t? arrinte n? p?rfundimin: Gjendja e a fro- amerikan ?ve n? getot e qyteteve t? m?dha, sidomos n? veri t? SHBA-s�, ishte keq?suar. Heqja e ndarjes s? racave n? institucione publike nuk kishte ndryshuar pothuajse asgj? n? diskriminimin ekonomik, n? papun?sin? e lart? dhe n? gjendjen katastrofike t? banimit dhe t? arsimimit n? geto. Metodat e treguara t? rezistenc?s paq?sore mbeteshin kryesisht t? pasuksesshme. Kingu e zhvendosi pesh?n e kritik?s s? tij nga problemi i racizmit n? at? t? varf?ris?. Ai e kishte t? qart? se problemi i varf?ris? ka dimensione nd?rkomb?tare. "Ne n? per?ndim duhet ta kemi parasysh se vendet e varf?ra jan? t� tilla pik�risht p�r shkak t� shfryt�zimit q� u kemi b�r� ne, n�p�rmjet kolonizimit politik apo ekonomik." P?r k?t? arsye, King k?rkonte nj? "revolucion t? vlerave" n? vendet per?ndimore industriale. "Shpejt duhet t? fillojm? me ndryshimin nga nj? shoq?ri q� bazohet n? �?shtje n? nj? shoq?ri t? orientuar tek individi. N?se makinat dhe kompjuter?t, synimet fitimprur?se dhe t? drejtat e pron?s trajtohen si m? t? r?nd?sishme se njer?zit, at?her? treshja �menduri raciste, materializ�m dhe militariz�m nuk do t? mund t? ndalet m?. Padyshim ?sht? detyrimi yn� t� vihemi n� rolin e bamir?sit p?r t? gjith? ata q? kan? mbetur n? mes t? rrug?s, ashtu si ne...
N? vitin 1964, n? mosh?n 35 vje�are, King fitoi �mimin Nobel p?r Paqe. N� fjalimin e tij fal?nd?rues, King u shpreh: "Rezistenca paq?sore �sht� p?rgjigjja e pyetjeve vendimtare politike dhe morale t? koh?s son? - domosdoshm?ria e njeriut p?r t� mposhtur shtypjen dhe dhun?n, pa ushtruar shtypje dhe dhun?." N? vitin 1965 u miratua nj? ligj tjet?r, i cili u zgjeroi zezak?ve t? shteteve t� Jugut mund?sin? e pjes?marrjes n? zgjedhje. Martin Luter King nuk e p?rjetoi fitoren e tret?. M? 10 prill 1968 u pranua projektligji, i cili shpallte p?rfundimin e diskriminimit gjat? shitjes s? sht?pive dhe gjat? l?shimit me qira t? banesave.
Lajmi p?r atentatin ndaj Dr. Martin Luter Kingut m? 4 prill 1968 tronditi bot?n. N? kontradikt�n dhe kund?rshtueshm?rin? e tij, Martin Luter King ?sht? m? af?r nesh se sa mesazhet e nj� King-Kulti. Mbas vdekjes s? Kingut, vizioni i tij i bashkimit v?llaz?ror bot?ror nuk ?sht? b?r? realitet. Por n?se ne - t? trim?ruar nga kujtimi i tij - "flasim p?r t? paz?shmit", at?her? ?ndrra e tij ?sht? e gjall? mes nesh.
Th�niet e pavdekshme t� Dr. Martin Luter King
T� pavdekshme kan� mbetur th�niet e tij, ndaj po e mbyll shkrimin me disa prej tyre: "Askush nuk mund t? kal?roj� mbi kurrizin t?nd n?se ti nuk p?rkulesh."
- ?nd?rroj q� kat?r f?mij?t e mi t? vegj?l, nj? dit? t? jetojn? n? nj? komb, i cili nuk do t'i trajtoj� sipas ngjyr?s s? l?kur?s s? tij, por sipas karakterit t? tyre.
-N?se n? p?rpjekjet tuaja vendosni t? p?rdorni dhun?n, brezat q? vijn?, do t? vjelin nj? nat? t? gjat? dhe t? pangush?llueshme hidh?rimi.
-Ne e dim? nga p?rvoja e dhimbshme se shtyp?si kurr? nuk ta jep lirin? vullnetarisht; ajo duhet k?rkuar nga t? shtypurit.
- Kund?rshtoj t? pranoj se njer?zimi ?sht? n? m?nyr? aq tragjike i zhytur n? mesnat?n pa yje t? racizmit dhe luft?s, saq? lindja e ndritur e liris? dhe v?llaz?rimit nuk mund t? realizohet kurr? m?.
- Err�sira nuk mund ta d?boj� err�sir�n; vet?m drita mund ta b?j� k?t?. Urrejtja nuk mund ta d?boj� urrejtjen; vet?m dashuria mund ta b?j? k?t?.
- I lejoj vetes t? besoj se njer?zit kudo n? bot? kan? nevoj� p�r tri vakte n? dit? p?r trupin e tyre, edukim dhe kultur? p?r mendjen e tyre dhe dinjitet, barazi dhe liri p?r shpirtin e tyre.