Nga Kastriot Myftaraj
Në 10 prill, ditën që zëvendësministri i jashtëm grek Theodoros Kasimis erdhi në Tiranë, kryetari i opozitës greke Jorgos Papandreu u shpreh në parlamentin grek se ishte partia e tij PASOK, që gjatë kohës që ishte në pushtet vuri «koqini grami» (vijat e kuqe) të interesave nacionale greke, në marrëdhëniet me vendet fqinje. Pasok ishte në pushtet në vitet 1993-2004. Nga çfarë tha Papandreu kuptohet se qeveria e Pasok ka vënë «koqini grami» të interesave grek edhe në Shqipëri. Cilat janë «koqini grami» greke në Shqipëri? Sipas asaj që tha Papandreu, si «koqini grami» greke në Shqipëri duhen parë baza ushtarake greke e Bisht-Pallës, në veri të Durrësit, të cilën Greqia e mori në vitin 2003, një vit para zgjedhjeve në Greqi, me një ligj të parlamentit shqiptar, atëherë me mazhorancë të majtë. Me këtë, sipas shprehjes së Papandreut Greqia paska treguar se deri ku shkojnë interesat e saj në Shqipëri, dhe deri ku shkon për Greqinë kufiri i Vorio-Epirit.
Si një tjetër «koqini grami» greke në Shqipëri, e vendosur gjatë kohës që PASOK ishte në pushtet, duhet parë edhe ngritja zyrtarisht e Janullatosit nga statusi i eksarkut (drejtuesit të përkohshëm të kishës), në atë të kryepeshkopit dhe kryetarit të Sinodit të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, në vitin 1998. Derisa Greqia i konsideron ortodoksët e Shqipërisë si grekë, atëherë qenia e grekut Janullatos në krye të kishës ortodokse shqiptare, e simbolizon këtë gjë për grekët. Pra, edhe Janullatos është një «koqini grami» greke në Shqipëri. Të tjera «koqini grami» greke në Shqipëri janë privilegjet e bizneseve greke në ekonominë shqiptare, në të gjithë sektorët, deri edhe në çmontimin e municioneve, me Delijorgjin.
Në kohën që Papandreu mburrej se qeveria e PAASOK kishte vënë «koqini grami» greke edhe në Shqipëri, në Himarë u zbatua një skenar i revoltës etnike greke ndaj shtetit shqiptar, gjoja për shkak të represionit që ushtron shteti shqiptar ndaj himariotëve grekë, dhe me këtë rast u bënë kërkesa për autonomi. Kuptohet lehtë se e gjithë kjo u sajua me rastin e vizitës së zëvendësministrit grek të punëve të jashtme Kasimis në Shqipëri, me ç’ rast ai vizitoi edhe Himarën. Pasi u inskenua një konflikt me policinë në Himarë, vizita e Kasimis u shndrrua në një manifestim nacionalist grek. Grekët janë vënë në një pozitë qesharake me këto skenarë që zbatojnë periodikisht në Himarë, si teatri japonez kabuki, se nuk ka ndodhur në botë që një vend të ankohet se i shtypet minoriteti i vet etnik në një vend fqinj(Shqipëria), ku vendi i parë ka një bazë ushtarake, si dhe ka privilegje në biznes, deri dhe atë që vendi tjetër (Shqipëria) pre vitesh nuk zbaton dot një projekt të financuar nga Banka Botërore për zgjerimin e portiti kryesor të vendit, atij të Durrësit, për shkak se atje janë depozitat e karburantit të kompanive të vendit tjetër (Greqisë), të vendosura në kundërshtim me të gjitha rregullat.
Është qesharake që Greqia të pretendojë se shteti shqiptar u shkel të drejtat grekëve në Shqiëpri, kur një shtetas shqiptar me kombësi greke, Mihal Delijorgji, kishte të drejtëe t’ i vinte gratë dhe fëmijët shqiptarë të punonin në të zezë, për të çmontuar municion, për një pagë urie. Nuk ka ndodhur në botë një rast që një shtet t’ i shkelë të drejtat minoritetit që është pjesë e kombit të një vendi fqinj, dhe ky shtet që shkel të drejtat e minoritetit të tolerojë kompanitë e vendit fqinj të mbajnë për shumë vite monopolin e tregut të telefonisë mobile, duke mbajtur çmime disa herë më të larta se në vendin tjetër.
Është qeshrake që Greqia të pretendojë që shteti shqiptar shkel të drejtat e grekëve dhe i keqtrajton ata, kur shteti shqiptar ka toleruar që Greqia të zbatojë një praktikë administrative koloniale, duke ngjitur në faqet e vizave të pasaportave të shtetasve shqiptarë, me kombësi greke, të ashtuquajturën «Adhio paramoni» (leje qëndrimi me afat dhjetëvjeçar), për të cilën shkruhet se u jepet shtetasve të huaj me origjinë greke (homogjenët) dhe funksionon edhe si një vizë me afat dhjetëvjeçar. Adhio paramoni vuloset dhe firmoset nga shefi i policisë greke të qytetit në Greqi ku lëshohet ajo, dhe kjo vulë dhe firmë vendoset në pasaportën shqiptare. Ky është një dhunim i të gjitha ligjeve ndërkombëtare, pasi në pasaportën e një vendi kanë të drejtë të vulosin dhe firmosin vetëm zyrat konsullore të vendit tjetër, kur venë vizën, si dhe zyrtarët doganorë për hyrje-daljet. Por nuk duhet që një zyrtar i policisë greke të bëjë veprime me pasaportën shqiptare, që e shndrrojnë atë praktikisht në një dokument të lëshuar nga policia greke. Këtë gjë mund ta bëjnë vetëm zyrtarët e një vendi okupator, në një vend të okupuar. Të gjithë shtetasit shqiptarë që kanë kombësinë greke, si minoritarët, ashtu dhe ata që e kanë marrë pas vitit 1990, me deklarime fiktive, kanë marrë dhe vazhdojnë të marrin adhio paramoni, që u vendosen në pasaportat shqiptare.
Himariotëve të revoltuar, të cilëve u foli Kasimis kanë në xhep pasaporta shqiptare me adhio paramoni, të firmosura dhe vulosura nga policia greke. Ata nuk mund të jenë të persekutuar nga shteti shqiptar që e ka toleruar këtë gjë. Me revoltën që inskenoi Greqia në Himarë, që u pasua nga një manifestim nacionalist grek, në prani të zyrtarëve grekë, duke përfshirë Greqia nuk bëri gjë tjetër veçse i tregoi botës se në Himarë banokan romë greqishtfolës, ose ashkalinj, siç quhen në Kosovë, romët e shqiptarizuar. Himariotët e mbledhur në shesh të ngjanin më tepër me romët dhe duket se ata janë pasardhës të punëtorëve koptë egjiptianë të anijeve greke që vozisnin për tregti Mesdheun lindor dhe që vendoseshin në Himarëve kur anijet e tyre ndalonin atje, për shkak se kishin konflikte në ishujt grekë të Jonit. Himariotët e vërtetë, të lavdishëm, ata që u rezistuan turqve, u shuan pothuajse krejt që në shekullin XVI nga turqit, ose u larguan për në Korfuz, apo në Itali, ku shërbenin si mercenarë të mbretit të Napolit. Nga këta mbetën pak dhe sot ata nuk janë grekofonë. Do të ishte qesharake të pretendohet që ata xhuxhë të zinj që ishin në shesh në mitingun e Kasimis në himarë, janë pasardhësit e atyre heronjve himariotë që luftuan me ushtritë turke në shekujt XV-XVI, dhe që përshkruhen si burra shtatlartë e trima.
Ashkalinjtë që erdhën në Himarë nuk dinin mbiemrat e veta, nëse i kishin patur ndonjëherë, kështu që priftërinjtë grekë të çuar atje nga Patriarkana e Stambollit, që mbrohej nga sulltanët, u vunë atyre mbiemra sipas atyre të vendasve të ikur. Nga këta të fundit sot kanë mbetur shumë pak. Pasi Himara u popullua me egjiptianë ortodoksë, Turqia nuk e preku më, se ata nuk i sillnin kurrfarë problemi, dhe këta e morën këtë si triumf të tyre. Sot ashkalinjtë grekofonë janë bërë heronjtë e Helenizmit. Por vetëm ashkalinjtë mund të pretendojnë se ata keqtrajtohen nga shteti që ka lejuar «koqini grami» të shtetit tjetër. Sot në Himarë ka popullsi shqiptare dhe popullsi ashkalinjsh grekofonë. Greqia nuk mund ta marrë Himarën me anë të ashkalinjve grekofonë, se i bie që kështu të marrë dhe Bostonin, ose Hamburgun. Gjëja më e mirë që mund të bëjë Greqia është që t’ i marrë edhe ata ashkalinj që kanë mbetur në Himarë dhe të mbyllet kjo histori.