Botuar më 1938
 |
| Vedat Kokona |
Dikush më tha, pra, ka nja dy ditë: -Na kanë dhënë në shkollë për të zhvilluar subjektin: Dashurija e Atdheut. Si mund t’a filloj?
I thashë pa mejtuar aspak: -Mos e fillo fare hartimin t’ënd. -Dhe përse? -Se nuk je e zonja ta hartosh një themë të tillë.
-Oh! S’ka gjë më të lehtë se kjo themë. Mundem të shkruaj faqe të tëra mbi ardheun; të shkuaj pa u mejtuar aspak se fjalët do të më vinë vet-vetiu.
-Nga do të vinë ato fjalë?
-Sa i çuditshëm që je edhe ti! Kërkon kurdoherë t’a zgjatësh bisedimin e të hidhesh në disa gjëra që s’kanë të bëjnë fare me pyetjen që po të bëj sot. Nga do të vinë ato fjalë? Po nga ivnë edhe të gjitha të tjerat, të gjitha ato që shkruajmë apo flasim në jetën t’onë.
-Po nga vinë këto fjalë?
-Pse s’pyet më mirë se nga vjen jeta?
-Nuk më kuptove. Nuk dua aspak të të bëj një mësiim metafizike se kësaj nuk i-a kanë dalë dot mb’anë as edhe kollosët më të famshëm. Dua vetëm t’a stërvit pak mëndjen t’ënde që të arësyetojë e të flasë dyke menduar. Dua që ti ta vrasësh pak mëndjen t’ënde e të përgjigjesh me disa fjalë që do t’i gjesh ti vetë. Ku e kishim fjalën?
-Te fjala.
-Jo mos qesh apak. Më pëlqen shumë kjo përgjigje e shpejtë që i bëre pyetjes s’ime se kjo gjë provon se ti ke shkëndija përgjigjeje të menjëhershme, se e ke cipën e zgjuarësisë që duhet të punohet. Po, ke shumë të drejtë. Fjalën e kishim te fjala. Të më dëgjojë njeri do të thotë se a ishte vallë nevoja të bënja kaq vjet shkollë, t’i grisnja nëpër bangot e kllasave robat e mija që në moshën më të njomë e deri sa u-thinja, për të thënë një frazë kaqë të thellë! Do të qeshtte e do të tallej me mua. Do të shkonte dyke thënë poshtë e përpjetë: “E dëgjuat se ç’tha universitari i math? Fjalën e kishim te fjala! Ç’filozofi të madhe që i paska pjellë mendja! Se shqiptari ësht nga natyra një kritik i përsosur që s’ka patur nevojë të marë as mësimet e para të kritikës. Kritika për të ësht aq e lehtë sa edhe buka që ha. Por kur vjen puna të marë pëndën në dorë për të shkrojtur atë që thotë nuk ësht i zoti të shkruaj as edhe një rradhë. Pse kritika, ndër ne, ësht dhe duhet të jetë vetëm verbale. Atij do t’i pëlqejnë gjithmonë fjalët bombastike, perifrazat kilometrike dhe kur dëgjon fjalë të thjeshta buzëqesh me ironi të zakonshme pa ditur se fjalët më të thella dhe kuptim-plote, janë ato më të thjeshtat!
-E kishim fjalën te Dashurija e Atdheut dhe ti fole mbi çdo gjë përveç kësaj.
-Jo, jemi brenda në themë: të pyeta se nga do të vinë ato fjalë që ti do të rrjeshtosh për të bërë hartimin tënd. Se fjalët që themi e që shkruajmë kanë dy burime: mëndjen dhe zëmrën. Më të bukurat janë ato që vinë nga të dy burimet. Ty, fjalët që do të të shërbejnë për zhvillimin e hartimit do të të vinë vetëm nga mëndja. Do të jenë ato fjalë që ke mësuar përmëndësh nëpër këndime e vjerrsha dhe do t’i rreshtosh ashtu pa dashur…
Nuk do të shprehish ndjenja të sinqerta se ti ende s’e ke ndjerë dashurinë e Atdheut. Do t’a ndjesh më vonë, kur të jesh larg Atdheut dhe të dëgjosh një fjalë shqipe. Ahere mund të shkruash një këngë për dashurinë e vërtetë.