“Reuters”
Përse vallë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Britania dhe Japonia, pavarësisht borxheve të mëdha dhe problemeve të tjera ekonomikë, nuk i dorëzohen krizës financiare që po kërcënon falimentimin e Greqisë, Spanjës dhe Italisë – mbase, shumë shpejt edhe të Francës? Mbi të gjitha, edhe bankat më të fuqishme angleze dhe amerikane, siç janë HSBC dhe JPMorgan Chase, tashmë e kanë pranuar se kanë qenë të cenueshme ndaj kundërshtarëve kontinentalë. Duke marrë hua nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, qeveria angleze dhe ajo japoneze janë mbi nivelet e bankave europiane. Këto qeveri nuk e kanë marrë parasysh konsolidimin fiscal, duke qenë se 3% e defiçitit tashmë është shënuar në dekretet kombëtare në pjesën më të madhe të Europës.
Tregjet financiare janë menduar të jenë arbitra aspak të apasionuar për menaxhimin ekonomik, atëherë përse po ndëshkojnë vendet e Mesdheut me dëmtimin e normave të larta të interesit, ndërkohë që Britania, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe qeveria japoneze janë lënë të lira të marrin hua pa kufizime, me një kosto pothuaj zero?
Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës përgjigja standard është se dollari po ‘kënaqet’ me “gjendjen e kufizuar të monedhës” duke qenë se është monedha kryesore e tregut global dhe investimeve.
Por ky shpjegim është krejt i gabuar ose krejt i pavend, siç evidentohet nga norma e ulët e interesit në Japoni dhe Britani, pa “gjendjen” e supozuar. Përveç kësaj, euro është përdorur gjerësisht si një monedhë rezervë, por kjo nuk e ndihmoi as Greqinë, as Italinë, as Spanjën.
Investitorët e matur kurrë nuk do të jepnin hua për këto vende, për shkak se forca morale kombëtare e tyre është shkatërruar në thelb: grekët janë të gjithë të korruptuar, spanjollët të paaftë dhe italianët dembelë. Sa i takon Francës, ata janë të pasjellshëm.
Shpjegime të tilla për qëndrimin ndaj tregut, nuk janë vetëm ofenduese dhe moralisht të neveritshme (imagjinoni nëse këto stereotipe kombëtare, që shfaqen në mënyrë konstante në median gjermane dhe atë angleze të zbatoheshin edhe për hebrenjtë, afrikanët apo myslimanët).
Në fakt janë të gabuara – për shembull, italianët kanë një mesatare prej 27% të punësuar më shumë se në Gjermani (1,773 orë punë çdo vit kundrejt 1.390, sipas Byrosë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës për Statistikat e Punës dhe detyrimet për pensionet në Itali janë më të vogla se në Gjermani, sipas FMN.
Më e keqja nga të gjitha është se stereotipet raciste që rrjedhin nga analizat racionale të krizave europiane shmangin vëmendjen nga ndryshimi mes Europës dhe pjesës tjetër të botës, që shpjegon në mënyrë të qartë qëndrimin ndaj tregut. Ka vetëm një ndryshim të thjeshtë midis të gjitha viktimave europiane të krizës financiare që ka kapluar dhe vendet me fat që u është dhënë një ndihmë nga investitorët, pavarësisht deficiteve të mëdha dhe krizës bankare. Vendet me imunitet kontrollojnë monedhën e tyre dhe bankat qendrore. Kësisoj, ata kanë mundësi të prodhojnë monedhën e tyre, që e përdorin në maksimum. Ky shpjegim duhet parë si arsyeja kryesore për krizat e tanishme në Europë.
Aftësia për të prodhuar monedhën, ka lejuar Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Anglinë dhe qeverinë japoneze të menaxhojnë çdo deficit dhe të ofrojnë për bankat e tyre përkrahje të pakufizuar pa vuajtur aspak nga normat e larta të interesit, që po i çojnë vendet drejt falimentimit. Në vend që të shtojnë të ardhurat nga investitorët privatë, këto qeveri financojnë shpenzimet e tyre publike, si dhe deficitet duke marrë hua nga bankat qendrore në vendin e tyre. Kjo do të thotë që qeveritë amerikane, angleze dhe japoneze nuk kanë borxhe reale.
Banka e Anglisë, për shembull, ka marrë hua 375 bilionë stërlina për qeverinë e vet më 2009-2012, me një total deficit të planifikuar prej 450 bilionë stërlinash.
Padyshim që prodhimi i monedhës për të financuar deficitet qeveritare nuk mund të zgjidhe problemet për një kohë të gjatë, siç është arsimimi, transporti, infrastruktura etj.
Por bota sot nuk është e kërcënuar nga inflacioni dhe shpenzimet pa kufi, ashtu siç ndodhi më 1970 dhe 1980. Rreziku është menduar përgjithësisht të jetë pakësimi i monedhës (ulja e çmimeve) e shkaktuar prej investimeve të papërshtatshme, nga shpenzimet e pakëta të konsumatorit dhe ulja e rrogave, si më 1930.
Një politikë që është gjykuar si aspak productive dhe e papërgjegjshme 40 vjet më parë, tashmë është e nevojshme dhe e rëndësishme – siç është treguar edhe nga vullneti i çdo banke qendrore në botë, duke përfshirë këtu edhe mbrojtësit e stabilitetit monetary siç është Banka Kombëtare Sviceriane, që ka marrë përsipër Bankën Qendrore Europiane.
Të mërkurën e javës që shkoi, FMN nxorri një raport ku argumentonte se Banka Qendrore Europaine do të zbatonte një ‘program shumë të rëndësishëm” për krizën financiare.
Nëse Banka Qendrore Europiane do ta realizojë këtë, kriza në eurozonë ka për t’u zgjidhur shumë shpejt. Nga ana tjetër, nëse Europa nuk do ta lejojë bankën qendrore të qeverisë me të njëjtat parime si Fed dhe Banka e Anglisë, atëherë të gjitha përpjekjet për të shpëtuar euron, janë të paracaktuara të dështojnë.
Tregjet financiare janë menduar të jenë arbitra aspak të apasionuar për menaxhimin ekonomik, atëherë përse po ndëshkojnë vendet e Mesdheut me dëmtimin e normave të larta të interesit, ndërkohë që Britania, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe qeveria japoneze janë lënë të lira të marrin hua pa kufizime, me një kosto pothuaj zero?
Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës përgjigja standard është se dollari po ‘kënaqet’ me “gjendjen e kufizuar të monedhës” duke qenë se është monedha kryesore e tregut global dhe investimeve.
Por ky shpjegim është krejt i gabuar ose krejt i pavend, siç evidentohet nga norma e ulët e interesit në Japoni dhe Britani, pa “gjendjen” e supozuar. Përveç kësaj, euro është përdorur gjerësisht si një monedhë rezervë, por kjo nuk e ndihmoi as Greqinë, as Italinë, as Spanjën.
Investitorët e matur kurrë nuk do të jepnin hua për këto vende, për shkak se forca morale kombëtare e tyre është shkatërruar në thelb: grekët janë të gjithë të korruptuar, spanjollët të paaftë dhe italianët dembelë. Sa i takon Francës, ata janë të pasjellshëm.
Shpjegime të tilla për qëndrimin ndaj tregut, nuk janë vetëm ofenduese dhe moralisht të neveritshme (imagjinoni nëse këto stereotipe kombëtare, që shfaqen në mënyrë konstante në median gjermane dhe atë angleze të zbatoheshin edhe për hebrenjtë, afrikanët apo myslimanët).
Në fakt janë të gabuara – për shembull, italianët kanë një mesatare prej 27% të punësuar më shumë se në Gjermani (1,773 orë punë çdo vit kundrejt 1.390, sipas Byrosë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës për Statistikat e Punës dhe detyrimet për pensionet në Itali janë më të vogla se në Gjermani, sipas FMN.
Më e keqja nga të gjitha është se stereotipet raciste që rrjedhin nga analizat racionale të krizave europiane shmangin vëmendjen nga ndryshimi mes Europës dhe pjesës tjetër të botës, që shpjegon në mënyrë të qartë qëndrimin ndaj tregut. Ka vetëm një ndryshim të thjeshtë midis të gjitha viktimave europiane të krizës financiare që ka kapluar dhe vendet me fat që u është dhënë një ndihmë nga investitorët, pavarësisht deficiteve të mëdha dhe krizës bankare. Vendet me imunitet kontrollojnë monedhën e tyre dhe bankat qendrore. Kësisoj, ata kanë mundësi të prodhojnë monedhën e tyre, që e përdorin në maksimum. Ky shpjegim duhet parë si arsyeja kryesore për krizat e tanishme në Europë.
Aftësia për të prodhuar monedhën, ka lejuar Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Anglinë dhe qeverinë japoneze të menaxhojnë çdo deficit dhe të ofrojnë për bankat e tyre përkrahje të pakufizuar pa vuajtur aspak nga normat e larta të interesit, që po i çojnë vendet drejt falimentimit. Në vend që të shtojnë të ardhurat nga investitorët privatë, këto qeveri financojnë shpenzimet e tyre publike, si dhe deficitet duke marrë hua nga bankat qendrore në vendin e tyre. Kjo do të thotë që qeveritë amerikane, angleze dhe japoneze nuk kanë borxhe reale.
Banka e Anglisë, për shembull, ka marrë hua 375 bilionë stërlina për qeverinë e vet më 2009-2012, me një total deficit të planifikuar prej 450 bilionë stërlinash.
Padyshim që prodhimi i monedhës për të financuar deficitet qeveritare nuk mund të zgjidhe problemet për një kohë të gjatë, siç është arsimimi, transporti, infrastruktura etj.
Por bota sot nuk është e kërcënuar nga inflacioni dhe shpenzimet pa kufi, ashtu siç ndodhi më 1970 dhe 1980. Rreziku është menduar përgjithësisht të jetë pakësimi i monedhës (ulja e çmimeve) e shkaktuar prej investimeve të papërshtatshme, nga shpenzimet e pakëta të konsumatorit dhe ulja e rrogave, si më 1930.
Një politikë që është gjykuar si aspak productive dhe e papërgjegjshme 40 vjet më parë, tashmë është e nevojshme dhe e rëndësishme – siç është treguar edhe nga vullneti i çdo banke qendrore në botë, duke përfshirë këtu edhe mbrojtësit e stabilitetit monetary siç është Banka Kombëtare Sviceriane, që ka marrë përsipër Bankën Qendrore Europiane.
Të mërkurën e javës që shkoi, FMN nxorri një raport ku argumentonte se Banka Qendrore Europaine do të zbatonte një ‘program shumë të rëndësishëm” për krizën financiare.
Nëse Banka Qendrore Europiane do ta realizojë këtë, kriza në eurozonë ka për t’u zgjidhur shumë shpejt. Nga ana tjetër, nëse Europa nuk do ta lejojë bankën qendrore të qeverisë me të njëjtat parime si Fed dhe Banka e Anglisë, atëherë të gjitha përpjekjet për të shpëtuar euron, janë të paracaktuara të dështojnë.
Përktheu Rudina Dahri
