Nga Robert Haddick (Foreign Policy)
Në një konferencë të mbajtur më 30 janar në selinë e NATO-s, Sekretari i Përgjithshëm Anders Fogh Rasmussen deklaroi se: “NATO është aleanca më e suksesshme në histori. “Rasmusen dhe kolegët e tij janë duke shpresuar se suksesi nuk i përket vetëm se kaluarës, por edhe së ardhmes. Ndërsa 2011-ta ishte viti më i ngarkuar i NATO-s përsa i përket operacioneve ushtarake; misioneve të stabilizimit në Afganistan dhe Kosovë dhe një fushate ajrore surprizë prej shtatë muajsh mbi Libi, aleanca ende lufton për të përcaktuar një parim organizues bindës, i cili do të jetë i përshtatshëm edhe në të ardhmen; një problem që është hasur e luftuar që nga rënia e Bashkimit Sovjetik. Për momentin, në mënyrë sarkastike ose ironike, liderët e NATO-s mund të gjejnë një arsyetim imponues dhe bindës përsa i përket të ardhmes së aleancës dhe një motivimi të fortë rreth reformave të nevojshme institucionale, persa i përket asaj ane të largët të botës. Rivaliteti në fushën e zhvillimit e sigurisë midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës dhe adresimi i këtyre sfidave nga qeverisja amerikane si “lojtari i epiqendrës”, larg Evropës. Kjo situatë mund t’i bëjë shtetasit evropianë të fokusohen në të metat e sigurisë, si asnjëherë tjetër, që nga përfundimi i Luftës së Ftohtë. Para se liderët e NATO-s të japin vëmendje e plotë misioneve të ardhshme të Aleancës dhe strategjive të saj; së pari, ata duhet t’i japin zgjidhje projekteve të papërfunduara. Gjatë muajit maj, NATO do të mbajë një samit me krerët-e-qeverisë në Çikago, në një përpjekje për të “pastruar” dhe venë rregull “bizneseve të vjetra” dhe t’i hapë rrugë të ardhmes së aleancës. Afganistani, natyrisht do të dominojë agjendën "e bizneseve të vjetra". Këtë javë, në mbledhjen përgatitore të ministrave të mbrojtjes së NATO-s në Bruksel, Sekretari amerikan i Mbrojtjes Leon Panetta mund të ketë përgatitur terrenin për diskutimin e ardhshëm mbi Afganistanin, kur ai zbuloi se qëllimin i administratës Obama, për të pezulluar operacionet e drejtpërdrejta luftarake nga ana e forcave amerikane që nga mesi i vitit 2013, pra 18 muaj më parë seç ishte planifikuar. Kjo fundit u kthye në një “trajnim të pastër” dhe në një rol këshillues për forcat amerikane dhe pasoi me vendimin e javës së kaluar nga Presidenti francez Nikola Sarkozy me tërheqjen e trupave franceze nga Afganistani vitin e ardhshëm, në vend të 2014-ës. Në samitin e NATO-s në Lisbonë në nëntor të vitit 2010, liderët e aleancës u zotuan për të ruajtur misionin aktual ushtarak në Afganistan deri në 2014-ën, kur edhe parashikohet dhenia fund e tranzicionit të forcave afgane të sigurisë. Samitit të Çikago-s do t’i duhet të vlerësojë nëse një afat kohor i ri është i nevojshem për momentin. Udhëheqësve, gjithashtu do t’u duhet të diskutojnë se si NATO dhe pjesa tjetër e komunitetit ndërkombëtar ka për qëllim të mbështesë, siç duket në përjetësi, ushtrinë e madhe afgane dhe forcën kombëtare të policisë, pas përfundimit të këtij tranzicioni. Duke folur në Bruksel këtë javë, Rasmusen parashikoi se samiti i Çikago-s do të përfshijë një deklaratë që na bën të ditur se aftësia balistike e NATO-s për mbrojtjen nga raketat, do të ketë arritur në një nivel fillestar të këtyre aftësive. Duke ju përgjigjur ankesave të Rusisë, ai pohoi se "vendimi i NATO-s për të pasur një sistem mbrojtës nga raketat është marrë me kohë dhe do të vihet në zbatim". Rasmussen tha se Moska dëshiron "garanci" se mbrojtja e NATO-s nga ky program nuk i drejtohet asaj. Rasmusen nuk sheh se si ai mund të japë garanci të tilla dhe nënkuptoi edhe më shumë “fërkime” në të ardhmen mbi këtë temë. Një tjetër temë e rëndësishme e diskutuar në Çikago do të jetë iniciativa për sistemin "e zgjuar të mbrojtjes" së NATO-s". “Mbrojtja e zgjuar" është një tjetër përpjekje e udhëheqjes së NATO-s, për të përmirësuar efikasitetin në prokurimin e mirëmbajtjes së mbrojtjes, trajnimin dhe planifikimin nëpërmjet një koordinimi më të mirë shumëkombësh. Pas 63 vjetësh duke u përpjekur për të kundërtën; vendimet në blerjen e armëve, mirëmbajtjen e pajisjeve, objektivave dhe trajnimin e forcat ushtarake bëhen kryesisht në nivel kombëtar. Buxhetet e mbrojtjes kudo quhen si akte politike të marra në bazë të interesave të sipërmarrësve, punëtorëve të industrisë së mbrojtjes, dhe votuesve. Për një aleancë ushtarake si NATO, e përbërë nga shumë vende relativisht të vogla dhe shpenzime të pakoordinuara të mbrojtjes, rezulton në papajtueshmërinë në zgjedhjen e pajisjeve; një mungesë prodhimi dhe forca ushtarake, të cilat nuk mund të funksionojnë së bashku. Aleanca ka luftuar me këto probleme që nga viti 1950 dhe se fundmi iniciativa për sistemin e ri të “mbrojtjes së zgjuar”, është një përpjekje për të bërë progres e për të gjetur një zgjidhje. Ivo Daalder, Përfaqësuesi i përhershëm i SHBA-ve në NATO, ofroi dy shembuj se si "mbrojtja e zgjuar" mund të përmirësonte me efikasitet aftësinë ushtarake të aleancës. Ai vuri në dukje se si qeveria holandeze zgjodhi që majin e kaluar të shpërbëjë të gjitha batalionet e ushtrisë së saj, duke i besuar mbrojtjen e territorit holandez ushtrisë gjermane dhe të tjerëve. Në këmbim, Holanda do të investojë kursimet e saj në radarët balistike të mbrojtjes për katër fregata të reja holandeze, një mundësi, nga e cila do të përfitojnë të gjithë anëtarët e aleancës. Daalder vuri në dukje se vendimi i qeverisë holandeze ishte i logjikshëm vetëm në kontekstin e anëtarësimit të saj në një aleancë të madhe. Në mënyrë të ngjashme, 13 anëtarët e Aleancës kanë bashkuar financat e tyre për të blerë pesë avionë të telekomanduar, të quajtur Skifteri strategjik i zbulimit; një platformë, që forcat ushtarake ajrore të SHBA-ve e përdorën vitin e kaluar mbi Libinë, për të gjetur objektiva e për të zbuluar nëse ndonjë nga objektivat e NATO-s ishte në shënjestër. Me këtë blerje, anëtarët evropianë të aleancës do të fitojnë një aftësi kritike, të cilën aktualisht posedojnë vetëm Shtetet e Bashkuara. Personeli i NATO-s ka hartuar një listë me 170 ide të mëtejshëm me qëllim mbrojtjen e zgjuar. Por, një listë të tillë na bën të mendohemi se çfarë “aftësish” të tjera ushtarake do t’i nevojiten NATO-s në të ardhmen. Buxhetet e mbrojtjes në Evropë janë nën presion. NATO dhe vendet evropiane duhet të ndërmarrin një vlerësim të kërcënimeve të ardhshme ushtarake dhe burimeve në dispozicion dhe pastaj të përcaktojnë prioritetet e mbrojtjes dhe rreziqet në përputhje me rrethanat, siç u përpoq të bëjë administrata Obama me drejtimin e strategjisë së saj të mbrojtjes. Viti i kaluar e gjeti NATO-n të përfshirë në luftën intensive në terren në Afganistan dhe në luftën detare dhe ajrore mbi Libi, relativisht të avancuar nga ana teknologjike.
Fushata libiane zbuloi mangësi kritike në kapacitetet e mbrojtjes evropiane, e cila u “arnua” nga Shtetet e Bashkuara. Këto përfshinin mungesën e platformave të zbulimeve strategjike, analiza adekuate e zbulimit, mangësi në komandë-dhe-kontrollin e kapacitetit, përfshirë këtu mungesa në udhëzime për municionet nga disa vende në mes të fushatës. A treguan luftërat e vitit 2011 se për çfarë duhet të përgatitet NATO-ja? Ndoshta jo. Pas Afganistanit, udhëheqësit evropianë do të jenë edhe më pak të etur për një tjetër fushatë stabilizimit të tejzjatur, se zyrtarët amerikanë. Fushata libiane është ende në sipërfaqe; Rasmusen dha një "jo" çdo mendimi të ndërhyrjes së NATO-s në Siri, madje edhe në qoftë se Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara miraton një sipërmarrje të tillë. Pra, si duhet të veprojë NATO-ja? Pikë së pari, ajo duhet të marri në konsiderate sesi Evropa do të mbrojë veten kundër kërcënimeve të mundshme në të ardhmen, pasi Shtetet e Bashkuara nuk janë më në gjendje për të mbështetur aleancën në të njëjtën mënyrë që politikanët evropianë janë mbështetur për gati gjashtë dekada. Rënia e shpejtë e mbështetjes ushtarake amerikane për sigurinë Evropiane, filloi shumë kohë para (projektit) vendimit të administratës Obama. Gjatë dekadës së kaluar, forca detare e US ka transferuar përherë e më shumë anijet e saj nga Atlantiku në Paqësor, një lëvizje që do të vazhdojë në kohën kur flota kineze vazhdon të zgjerohet. Shtetet e Bashkuara posedojnë akoma baza detare në të dy oqeanet, pra nga dy baza ushtarake, ne Paqësor dhe atë indian. Javën e kaluar, Panetta njoftoi se dy nga katër ekipet e mbetura të ushtrisë amerikane, pra sektorit të Brigadës luftarake në terren, të cilat ndodhen në Evropë do të tërhiqen. Më shumë baza amerikane në Evropë do të mbyllen, shtabet ushtarake dhe selitë do të reduktohen. Me përparësitë e Kinës në koston e ndërtimin dhe prodhimit të anijeve, Shtetet e Bashkuara do të gjejnë veten nën presion për të vendosur nëse Pekini duhet zgjedhur për prodhimin e luftanijeve dhe avionëve luftarak. Rezultati do të jetë edhe më pak “aftësi” ushtarake amerikanë në dispozicion të NATO-s. Kthesa në prioritetet e SHBA-ve mund t’i ofrojë NATO-s dhe veçanërisht anëtarëve të saj evropianë, (me parimin organizues), mundësitë për të cilat kanë qenë në kërkim që nga viti 1991. Së pari, me tërheqjen e përshpejtuar të SHBA-ve nga kontinenti, ministritë e mbrojtjes së Evropës duhet të bashkëpunojnë për të mbrojtur detin e tyre, ajrin, hapësirën, dhe sektorët e qeverisura në mënyrë të “përbashkët". Vëmendja e SHBA-ve në Lindjen e Mesme dhe Paqësor, duhet t’i ofrojë një nxitje të fuqishme Evropës, për të përdorur koordinimin e zgjuar në fushën e mbrojtjes, pra për të marrë rezultate në nivel të larte nga ana detare, ajrore, hapësira dhe aftësitë kibernetike të nevojshme për të mbrojtur interesat e tyre “të përbashkëta” mbi kontinent dhe në Mesdhe, Atlantikun e Veriut dhe Arktik. Edhe pa ekzistencën e një kërcënimi konvencional në kontinent, Evropa duhet të rrisë plotësisht profesionalizimin e forcave të saj tokësore. Në përgjigje të krizës, Evropa duhet të zhvillojë operacione të posaçme këshilluese. Këta “Këshilltarë” duhet të angazhohen në ndihmë të Forcës së Sigurisë dhe misioneve të huaja të brendshme të mbrojtjes me ushtrinë dhe forcat policore partnere, në Afrikë dhe Azinë Qendrore dhe në këtë mënyrë të ndihmojnë në zgjerimin e perimetrit të sigurisë se Evropës përtej kufijve të kontinentit. Rezultati i këtyre lëvizjeve duhet të jetë një aleancë më pak e dominuar nga SHBA-ja dhe për një Evropë të motivuar për tu bërë edhe më e pavarur. Kjo nevojë për vetë-besim duhet të aktivizoj ristrukturimin e mbrojtjes dhe reformat që Evropa ka pasur kaq shumë nevojë. Ndryshimet në anën e largët të botës do ta bëjnë NATO-n edhe më të rëndësishme, një dekadë nga tani. Por, NATO do të duhet të durojë disa ndryshime thelbësore, nëse do të qëndrojë e palëkundur.
