Nga Raghuram Rajan
Çfarë do tё ndodhё me krizёn e eurozonës në javët e ardhshme? Me pak fat, Italia mund të ketë së shpejti një qeveri të besueshme të unitetit kombëtar, Spanja do të ketë një qeveri të re në nëntor me një mandat për ndryshim dhe Greqia do të reagojё mjaftueshëm për të shmangur rritjen dhe turbullimin e tregjeve. Por akoma s’mund tё mbështetemi tek asnjë nga këto pritshmëri. Atëherë, çfarë duhet bërë? Së pari, bankat e eurozonës duhet të ri-kapitalizohen. Së dyti, duhet tё sigurohet një financimi i mjaftueshëm nё dispozicion tё nevojave tё Italisë dhe Spanjës gjatë vitit të ardhshëm, ose, në rastin qё aksesi i tregut tё tyre pëson një “tharje”. Dhe, se treti Greqia, vendi mё i semurё i Evropës, duhet të trajtohet në një mënyrë qё tё mos përhapë infeksionin edhe ne vendet e tjera në periferinë e eurozonës. E gjitha kjo kërkon financim dhe ri-kapitalizimit tё bankës, qe mund t’i duhen qindra miliarda euro (edhe pse këto nevoja do të lehtësojnë disi borxhin sovran të vendeve të eurozonës). Në një afat të shkurtër kohor, nuk ka gjasa që Gjermania (dhe pjesa veriore e Evropës në përgjithësi), tё ofrojnë më shumë para për të tjerët. Gjermanët janë të mërzitur nga kërkesa për ndihmë dhe nuk duan të mbështesin vende, tё cilat nuk duket se duan të përshtaten me situatën aktuale; ndryshe nga Gjermania, e cila është konkurruese për shkak se ajo përjetoi vite dhimbjeje: tё pagave të ulëta për të absorbuar punëtorët e ish-Gjermanisë Lindore dhe tregun e punës dhe për tё vënё nё “punё “reformat e pensioneve. Mosgatishmëria e të pasurve grekё, për të paguar taksat, ose të parlamentarëve italiane për të shkurtuar “gjallërimet” e tyre, konfirmojnë frikën e gjermanëve. Në të njëjtën kohë, politikanët gjermanë kanë bërë një punë të dobët për t’i shpjeguar popullit të tyre, se sa ata kanë fituar nga euro. Por ne jemi këtu ku jemi. Një dritëz shprese është gatishmëria e Evropës për të përdorur fondin e Lehtësimit dhe Stabilitetit Financiar Evropian (EFSF) por e gjithë kjo nё mënyrë imagjinare si fillim, si kapital. Është e qartë se, disa prej fondeve EFSF do të duhet të shkojnë për të rikapitalizuar bankat që nuk mund të marrin para nga tregjet. Sa për pjesën tjetër, shumat që nuk janë të “angazhuara” për vendet periferike mund të përdoren për të mbështetur huamarrjen që mund të huazohet tej drejt Italisë dhe Spanjës. Megjithatë, nuk është arritur asnjë konsensus rreth asaj qё duhet bёrё. Disa propozojnë të sjellin në Bankën Qendrore Evropiane sistemin e levave tё fondeve tё EFSF-së. Kjo është një recetë telashesh. Duke i dhëne ECB një rol pothuajse fiskal edhe nëse ajo është e izoluar disi nga humbjet, rreziqe, duke “minuar” besueshmërinë e saj. Dhe në qoftë se Italia do ishte ndihmuar, atёherё Presidenti i ardhshëm i ECB Mario Draghi, një italian, do të kritikohej, pa marrë parasysh se sa nevojë urgjente ishte ajo ndihmё për Italinë. Për më tepër, financimi do të duhej të shoqërohej nga kushtëzimi dhe këto institucione nuk kanë as ekspertizën dhe as distancën nga vendet e në rrezik, për të aplikuar dhe zbatuar kushtet e duhura. Më se fundi, si EFSF dhe ECB mbështeten tё njëjtat burimet tё eurozonës për fuqinë e tyre financiare. Nëse tregjet fillon t’i kapё paniku rreth mospagimit nё kohё tё periferive tё eurozonës, atehere ata duhet tё ndёrgjegjёsohen e të bejnё pyetjen nёse Gjermania e “gatshme” për tё ndihmuar, ka kapacitetet e nevojshme për të mbështetur kombinimin e EFSF-ECB. E thënë ndryshe, këto institucione nuk ofrojnë një besueshmëri, jo-inflacioniste ose burimi të jashtëm force. Në të vërtetë, problemet e eurozonës mund të bëhen së shpejti shumë tё mёdha për t’u adresuar nga anëtarët e saj. Bota ka një “interes” ose një “pjesё tё konsiderueshme” në zgjidhjen e tyre. Dhe ekziston një institucion që mund të ofrojё ndihmё: Fondi Monetar Ndërkombëtar. FMN-ja mund të krijojë një mjet të veçantë përgjatë vijave të marrëveshjeve sё saj të reja, për të marrë hua nga (NAB), i cili do të kapitalizohet nga një shtresë e parë humbjeje nga EFSF me kapitalin e FMN-së i përbërë nga një shtresë e dytë. Ky mjet ose mënyrë NAB-i mund të marrë huanë e nevojshme për këto vende, përfshirë këtu Shtetet e Bashkuara dhe Kinën, si dhe tregjet kryesore financiare. Mund të ofrojë linja të mëdha kreditimi vendeve si Italia, me kusht vende të tilla tё rinisin huamarrjen nga tregjet, me kosto të arsyeshme. Ky mjet ose mënyrë e veçantë, është mёse e nevojshme për shkak se shumat që duhet të vihen në dispozicion tejkalojnë shumat që anëtarët e FMN-së kanё akses dhe në rast se eurozona kërkon shuma të tilla për anëtarët e saj është e arsyeshme qe ajo të konsiderojё një pjesë tё rëndësishme tё çdo humbje të mundshme. Në të njëjtën kohë, kapitali i burimeve te Fondit do të mbështesë humbjen e parё nga eurozona, në këtë mënyrë, tregu do të kuptojnë se trysnia jashtë eurozonës mund tё përballohet. FMN-ja nuk është një institucion që frymëzon ndjenjat e ngrohta. Por nuk është edhe predikuesi i pamend i kursimit fiskale, që është akuzuar se është dhe duhet të fillojë tё marrë rolin udhëheqës në menaxhimin e krizës, në vend qё tё luaje rolin e dytё. Eurozona ka nevojë për një vlerësim të pavarur jashtë asaj, për zgjidhjen e mundshme. Dhe duhet vënё nё punё zbatimi i shpejtë i saj, para se të jetë shumë vonë dhe banka fillestare të bëhet e pakontrollueshme. Natyrisht, FMN-ja nuk mund të veprojë pa lejen e zotёrve të saj, vendeve tё mëdha. Eurozona duhet të shtypё çdo krenari tё plagosur, tё pranojnë se ajo ka nevojë për ndihmë dhe të sigurojë shpejt atë që i është premtuar. Shtetet e Bashkuara gjithashtu duhet të përpiqen shumё për një zgjidhje. Dhe vendet nё zhvillim duhet të hyjnё nё radhё, derisa disa masa mbrojtëse për paratë e tyre tё jenё nё vendin e duhur. Sa për t’iu vënё nё dijeni, kriza nuk do të kurseje asnjë. Sa për vendlindjen e euro -krizës, borxhi i Greqisë me siguri do të duhet të ristrukturohet. Por struktura të përshtatshme financimi për Italinë dhe Spanjën duhet të vihen para çdo rezolute. Kështu, ndërsa të tjerët bëjnë një hap përpara për të bërë pjesën e tyre, atëherë Greqia duhet tё bёjё një hap mbrapa nga buza e greminës.
Raghuram Rajan është profesor i financave në Universitetin e Çikagos dhe autori i “Fault Lines: Si është e mundur që strukturat e fshehura ende kërcënojnë ekonominë botërore”