Gëzim Ajgeraj
(Pas një leximi të librit: “Atentat brenda germës L”, Muharrem Blakaj)
NJË DOSJE NËN DIOPTRIN E PROZËS
Muharrem Blakaj “Atentat brenda germës L” , botoi SHKSH “Mëmëdheu”, Zvicër, 2007, shtyp: ADEA, Prishtinë
Duke lexuar romanet e shkrimtarit Muharrem Blakaj: “Misioni sekret”, “Thesaret e humbura” dhe së fundi “ Atentat brenda germës L”, hasim në ndjenjën e fuqishme dhe përkushtimin për ta paraqitur fatin dramatik të shqiptarit që kaloi nëpër dekadat e fundit të shekullit që e lamë pas.
Nga romani në roman, Ai po dëshmonë gjithnjë e më tepër mjeshtri e profesionalizëm në trajtimin dhe zbërthimin e ngjarjeve, që për kah aspekti psiko-filozofik herë herë janë edhe komplekse. Duket se Autori ka një përvojë shum të pasur me një stil të veçantë të të shkruarit, ai ia ka dalë me sukses të krijojë stilin e tijë i cili në të lexuar është tërheqës. Stil, i cili për mua është shumë tërheq duke pasur parasysh njohurit e krijuara, në veçanti atë të romanit, mundë të konstatojmë se vlerat e stilit dhe ngjarjet e trajtuara në këto romane, e në veçanti në këtë të fundit, kapërcejnë ato nacionale. Pra, dua të shtoj se ky libër edhe po të përkthehej edhe në gjuhë tjera, mendoj se sukseset do ti vinin pas. Ka shumë arsye për këtë konstatim: trajtimi i ngjarjeve në roman, gjuha e pasur leksikografike, ngjarjet e trajtuara në roman dhe paraqitja e tyre me një gjuhë të kulturuar letrare dhe shum arsye tjera, e bëjnë këtë roman dhe shkrimtarin Blakaj, një mjeshtër me një kulturë të veçantë të prezantimit në letërsi. Madhështia qëndron në faktin se ngjarjet e trajtuara edhe pse për kah natyre janë të çështjeve nacionale, në libër ato kalojnë në univesializëm. Pra, pikërisht këtu qëndronë edhe pika kulminante e mjeshtërisë së shkrimtarit Blakaj.
Nën performancën e artit letrarë
Një temë shumë kompleke, e formësuar dhe kapur nga një tjetër dimension, është filozofia e romanit “Atentat brenda germës L” të shkrimtarit Blakaj. Përveq temës shumë interesane qe mbërthen në vete ky roman, ai kapë bërthamen komplekse të prpaskenës së një atentati me të gjitha pregaditjet dhe zhvillimet deri në ekzekutimin e tijë. Gjithë kjo ngjarje e trajtuar në këte roman, është një pasqyrë e gjithë atyre prapaskenave që sigurimi serbë bashkë me kolaboratorët e tijë, i përpiloi, i pregaditi dhe i egzekutoi ato, në janar të vitit 1982 në Gjermani. Për ne është i njohur rënja e tre militantëve të lëvizjes sonë kombëtare, dhe dihet botërishtë se i vrau UDBA serbe. Por si u pregadit, si rrodhi dhe si ndodhi kjo në prapaskenë, ështe një ngjarje në vete. Pikërishtë kësaj pasqyre te ngjarjes, i përafrohet ngarja e trajtuar në roman, e cila na krijon një pasqyrë origjinale të këtyre zhvillimeve. E gjithe kjo, vjen falë mjeshtrisë krijuese të autorit, i cili me pjekuri të lartë, arrin të performoj me shumë origjinalitet zhvillimet në prapaskenën e këtije atentati.
Ky fakt e bën shum të rendësishëm librin dhe së dyti, jemi mësuar shpeshherë që ngjarjt nëpër libra ti prekim nga faqja më e përafert e ngjarjeve apo nga këndi më i ynë. Ndërsa këtu, autori falë imagjinatës na krijonë një optikë ku lexuesi ka qfarë të shpalosë.
Koha e ngjarjes dhe libri
Jan dy dekada e gjysmë nga koha e atentatit mbi tre martirët e kombit tonë dhe librit. Megjithatë edhe pse ajo paraqitet nga ana e atentatorëve (personazhe në roman), ngjarja është rujtur e freskët edhe në formën e trajtuar. Tani më shumqka dihet nga ajo kohë dhe duke e leuxar librin edhe pse nga një kënd tjetër, ai të kthen ne origjinaliteti ngjarjeve. Ketu mundë të themi se autori konsultuar materiale të ndryshme duke i shfrytëzuar ato në pasurimin njohurive rreth ngjarjeve. Pra ai në një formë qëndron afër ngjrjeve, falë edhe imagjinatës fantastike në trajtimin e një zhanri të tillë të të shkruarit. Dhe falë kësaj mjeshtrie imagjinative, ai na krijon një verzion imagjinativ të kapshëm dhe të akceptueshëm përballë ngjarjes në realitet. Dhe e gjithë dëshmi e paraqitur në roman, kuptohet në formën letrare, na bënë të kuptojmë se autori për objekt mbështetje ka dëshmi, arkiva dhe konsultime të gjëra me njerëzit e përafërt të tre dëshmorëve. Kjo për sa i përket pjsys përfundimtare të epilogut. Ndërsa për sa i perket dosjeve dhe bartësve t¨sajë, krijojmë përshtypjen se autori e vën në lëvizje imagjinatën e krijuarit, duke u mbështetur edhe në përvojën, kur dihet se edhe vetë autori ka vuajur burgje nga UDB-a serbe cila i vrau edhe të vëllanë në vitin 1986. Pra e gjith kjo përvojë bartet nëper kohë dhe so në këtë libër vie e kompletuar në mjeshtrin e artit letrrë.
Personazhet e romanit
Ata janë emrat e dosjes e cila në vete kapërthen Atentatin e UDB-ës serbe kundër tre udhëheqësve të lëvisjes tonë kombëtare; Jsufit, Bardhit e Kadriut. Emrat e vartësve të dosjes jepen të koduar, duke e ditur se ato gjithmonë kan për synim konspiracionin. Është fjala për grupin e personazheve te para. Ndërsa për sa i përket martirëve (citat i yni), edhe ata nuk jepen me emra, por me shifra të koduara. (Kur jemi këtu, japim edhe një plotësim). Autori duke i venë në plan tre personazhet e pikës së dosjes, përjashton pretedimet e përhapura më vonë, për kokat e katërta, të pesta e keshtu me radhë. Edhe një plotësim; kjo nuk do të thotë se UDB-a serbe i kurseu shqiptarët rreth kësaj treshe, përkundrazi, siq e dimë, ajo po të kishte mundësi, s'do të linte shqiptarë mbi dhe. Po kthehemi tek ngjarja. në planin e dytë jan personazhet që e ndihmonin zbatimin e planit apo edhe ata të rastit që shpeshë ndodhen përballë gjeneralit, Piratit, Studentit etj. E njejta situatë paraqitet edhe për rreth (tre martirëve-plotësim i ni), kur herë herë gjenden personazhe që nuk i takojnë planit të dosjes. Dhe duke i vënë në ballë këto personauhe të dy anëve të kundërta, autori arrinë të trajtojë ngjarje të cilat për ka natyra dominante në roman, paraqet të gjitha synimet dhe planet e UDB-ës serbe, në përndjekjen, burgosjen, vrasjen dhe shfarosjen e shqiptarëve. Dhe Atentati kundër tre udheheqëve të lëvizjes kombëtare është dëshmia më origjinale e kësaj. Ngjarja përmbyllet me epilogun brenda të cilit dali personazhe të reja, të cilët e përfundojnë atë, pasi që atentatorët (nje pjes e tyre tani më ishin larguar nga ngjarja për tu pozicionuar në pika tjera). Është pra një formë shum interesante e përfundimit të romanit, që për aspektin letrarë është formë e kapshme. Ngjarja përfundon aty ku edhe përfundon misioni i gjithe planit sekret, të UDB-ës serbe, kundër tre martirëve të kombit shqiptarë.
Tema e romanit
Burimi i ngjarjes siq dihet merret nga realiteti. E gjithë ajo ndertohet në baza të reales se qfarë ka ndodhur me tre udhëheqësit e lëvizjes sonë kombëtare. Edhe pse në roman nuk flasin ata, por për ta fletë pala e kundërt e cila e dominon temën e romanit. Pra, mbi këta tre udheheqës të lëvizjes kombëtare shqiptare, u krye atentat dhe kjo dihet nga kush. Por ne duam të ndalemi tek tema. Për mua, skema Aristoteliane jo gjithmonë drejtë mundë ti qendrojë kohes; kur thot; historia tregon atë që ka ndodhur, ndërsa letersia atë që do të ndodhë. Sotë romni hartohet në stile dhe forma te ndryshme. Pa u zgjatur shumë, romani Atentat brenda germës L, edhe pse per nga tematika, i takon një ngjarje historike, mënyra e trajtuar, gjuha dhe prizmi nga i cili është kapur tema, ka bazën e paster letrare. Në roman, nuk ka pretendime, nuk ka personazhe që dëshirojnë ti imponohn kohës dhe brezave. Ajo, është një e vertetë e ndodhur, e cila edhe pse nga një këndë tjetër i shikuar dhe i shkruar, per kulturën dhe letrat tona ka rëndësi të dyfishtë. Duke e shikuar temen e trajtuar, në pikpamje të pasterta letrare, romani Atntat brenda germës L, lirishtë munde të përkthehet dhe gjuhe të huaja, sepse po të shikohet një sy i huaj, është shum i kapshëm dhe interesant. Pra, duke mos u zgjatur shumë, por duke u kthër tek fillimi, autori ia del të realizoj aspektin psikofilozofik në roman. Sepse ai me ketë roman arrin që edhe lexuesin e huaj, ta bindë për të bëmat e liga të UDB-ës serbe kundër shqiptareve (shikuar gjithmonë nga kendi letrare). Kjo për fatin, se vet atentati kunder tre udhëheqësve të lëvizjes sonë kombëtare, ishte krim. dhe ky mision psikologjik, tek lexuesi është arritur. Po ashtu edhe filozofia e ndërtuar në roman sikur e ka një mision te tillë. Ndërsa duke u kthyer sërish tek tema, sikur vetë ngjarja e ndodhur ia jep edhe titullin e romanit.
(Pas një leximi të librit: “Atentat brenda germës L”, Muharrem Blakaj)
NJË DOSJE NËN DIOPTRIN E PROZËS
Muharrem Blakaj “Atentat brenda germës L” , botoi SHKSH “Mëmëdheu”, Zvicër, 2007, shtyp: ADEA, Prishtinë
Duke lexuar romanet e shkrimtarit Muharrem Blakaj: “Misioni sekret”, “Thesaret e humbura” dhe së fundi “ Atentat brenda germës L”, hasim në ndjenjën e fuqishme dhe përkushtimin për ta paraqitur fatin dramatik të shqiptarit që kaloi nëpër dekadat e fundit të shekullit që e lamë pas.
Nga romani në roman, Ai po dëshmonë gjithnjë e më tepër mjeshtri e profesionalizëm në trajtimin dhe zbërthimin e ngjarjeve, që për kah aspekti psiko-filozofik herë herë janë edhe komplekse. Duket se Autori ka një përvojë shum të pasur me një stil të veçantë të të shkruarit, ai ia ka dalë me sukses të krijojë stilin e tijë i cili në të lexuar është tërheqës. Stil, i cili për mua është shumë tërheq duke pasur parasysh njohurit e krijuara, në veçanti atë të romanit, mundë të konstatojmë se vlerat e stilit dhe ngjarjet e trajtuara në këto romane, e në veçanti në këtë të fundit, kapërcejnë ato nacionale. Pra, dua të shtoj se ky libër edhe po të përkthehej edhe në gjuhë tjera, mendoj se sukseset do ti vinin pas. Ka shumë arsye për këtë konstatim: trajtimi i ngjarjeve në roman, gjuha e pasur leksikografike, ngjarjet e trajtuara në roman dhe paraqitja e tyre me një gjuhë të kulturuar letrare dhe shum arsye tjera, e bëjnë këtë roman dhe shkrimtarin Blakaj, një mjeshtër me një kulturë të veçantë të prezantimit në letërsi. Madhështia qëndron në faktin se ngjarjet e trajtuara edhe pse për kah natyre janë të çështjeve nacionale, në libër ato kalojnë në univesializëm. Pra, pikërisht këtu qëndronë edhe pika kulminante e mjeshtërisë së shkrimtarit Blakaj.
Nën performancën e artit letrarë
Një temë shumë kompleke, e formësuar dhe kapur nga një tjetër dimension, është filozofia e romanit “Atentat brenda germës L” të shkrimtarit Blakaj. Përveq temës shumë interesane qe mbërthen në vete ky roman, ai kapë bërthamen komplekse të prpaskenës së një atentati me të gjitha pregaditjet dhe zhvillimet deri në ekzekutimin e tijë. Gjithë kjo ngjarje e trajtuar në këte roman, është një pasqyrë e gjithë atyre prapaskenave që sigurimi serbë bashkë me kolaboratorët e tijë, i përpiloi, i pregaditi dhe i egzekutoi ato, në janar të vitit 1982 në Gjermani. Për ne është i njohur rënja e tre militantëve të lëvizjes sonë kombëtare, dhe dihet botërishtë se i vrau UDBA serbe. Por si u pregadit, si rrodhi dhe si ndodhi kjo në prapaskenë, ështe një ngjarje në vete. Pikërishtë kësaj pasqyre te ngjarjes, i përafrohet ngarja e trajtuar në roman, e cila na krijon një pasqyrë origjinale të këtyre zhvillimeve. E gjithe kjo, vjen falë mjeshtrisë krijuese të autorit, i cili me pjekuri të lartë, arrin të performoj me shumë origjinalitet zhvillimet në prapaskenën e këtije atentati.
Ky fakt e bën shum të rendësishëm librin dhe së dyti, jemi mësuar shpeshherë që ngjarjt nëpër libra ti prekim nga faqja më e përafert e ngjarjeve apo nga këndi më i ynë. Ndërsa këtu, autori falë imagjinatës na krijonë një optikë ku lexuesi ka qfarë të shpalosë.
Koha e ngjarjes dhe libri
Jan dy dekada e gjysmë nga koha e atentatit mbi tre martirët e kombit tonë dhe librit. Megjithatë edhe pse ajo paraqitet nga ana e atentatorëve (personazhe në roman), ngjarja është rujtur e freskët edhe në formën e trajtuar. Tani më shumqka dihet nga ajo kohë dhe duke e leuxar librin edhe pse nga një kënd tjetër, ai të kthen ne origjinaliteti ngjarjeve. Ketu mundë të themi se autori konsultuar materiale të ndryshme duke i shfrytëzuar ato në pasurimin njohurive rreth ngjarjeve. Pra ai në një formë qëndron afër ngjrjeve, falë edhe imagjinatës fantastike në trajtimin e një zhanri të tillë të të shkruarit. Dhe falë kësaj mjeshtrie imagjinative, ai na krijon një verzion imagjinativ të kapshëm dhe të akceptueshëm përballë ngjarjes në realitet. Dhe e gjithë dëshmi e paraqitur në roman, kuptohet në formën letrare, na bënë të kuptojmë se autori për objekt mbështetje ka dëshmi, arkiva dhe konsultime të gjëra me njerëzit e përafërt të tre dëshmorëve. Kjo për sa i përket pjsys përfundimtare të epilogut. Ndërsa për sa i perket dosjeve dhe bartësve t¨sajë, krijojmë përshtypjen se autori e vën në lëvizje imagjinatën e krijuarit, duke u mbështetur edhe në përvojën, kur dihet se edhe vetë autori ka vuajur burgje nga UDB-a serbe cila i vrau edhe të vëllanë në vitin 1986. Pra e gjith kjo përvojë bartet nëper kohë dhe so në këtë libër vie e kompletuar në mjeshtrin e artit letrrë.
Personazhet e romanit
Ata janë emrat e dosjes e cila në vete kapërthen Atentatin e UDB-ës serbe kundër tre udhëheqësve të lëvisjes tonë kombëtare; Jsufit, Bardhit e Kadriut. Emrat e vartësve të dosjes jepen të koduar, duke e ditur se ato gjithmonë kan për synim konspiracionin. Është fjala për grupin e personazheve te para. Ndërsa për sa i përket martirëve (citat i yni), edhe ata nuk jepen me emra, por me shifra të koduara. (Kur jemi këtu, japim edhe një plotësim). Autori duke i venë në plan tre personazhet e pikës së dosjes, përjashton pretedimet e përhapura më vonë, për kokat e katërta, të pesta e keshtu me radhë. Edhe një plotësim; kjo nuk do të thotë se UDB-a serbe i kurseu shqiptarët rreth kësaj treshe, përkundrazi, siq e dimë, ajo po të kishte mundësi, s'do të linte shqiptarë mbi dhe. Po kthehemi tek ngjarja. në planin e dytë jan personazhet që e ndihmonin zbatimin e planit apo edhe ata të rastit që shpeshë ndodhen përballë gjeneralit, Piratit, Studentit etj. E njejta situatë paraqitet edhe për rreth (tre martirëve-plotësim i ni), kur herë herë gjenden personazhe që nuk i takojnë planit të dosjes. Dhe duke i vënë në ballë këto personauhe të dy anëve të kundërta, autori arrinë të trajtojë ngjarje të cilat për ka natyra dominante në roman, paraqet të gjitha synimet dhe planet e UDB-ës serbe, në përndjekjen, burgosjen, vrasjen dhe shfarosjen e shqiptarëve. Dhe Atentati kundër tre udheheqëve të lëvizjes kombëtare është dëshmia më origjinale e kësaj. Ngjarja përmbyllet me epilogun brenda të cilit dali personazhe të reja, të cilët e përfundojnë atë, pasi që atentatorët (nje pjes e tyre tani më ishin larguar nga ngjarja për tu pozicionuar në pika tjera). Është pra një formë shum interesante e përfundimit të romanit, që për aspektin letrarë është formë e kapshme. Ngjarja përfundon aty ku edhe përfundon misioni i gjithe planit sekret, të UDB-ës serbe, kundër tre martirëve të kombit shqiptarë.
Tema e romanit
Burimi i ngjarjes siq dihet merret nga realiteti. E gjithë ajo ndertohet në baza të reales se qfarë ka ndodhur me tre udhëheqësit e lëvizjes sonë kombëtare. Edhe pse në roman nuk flasin ata, por për ta fletë pala e kundërt e cila e dominon temën e romanit. Pra, mbi këta tre udheheqës të lëvizjes kombëtare shqiptare, u krye atentat dhe kjo dihet nga kush. Por ne duam të ndalemi tek tema. Për mua, skema Aristoteliane jo gjithmonë drejtë mundë ti qendrojë kohes; kur thot; historia tregon atë që ka ndodhur, ndërsa letersia atë që do të ndodhë. Sotë romni hartohet në stile dhe forma te ndryshme. Pa u zgjatur shumë, romani Atentat brenda germës L, edhe pse per nga tematika, i takon një ngjarje historike, mënyra e trajtuar, gjuha dhe prizmi nga i cili është kapur tema, ka bazën e paster letrare. Në roman, nuk ka pretendime, nuk ka personazhe që dëshirojnë ti imponohn kohës dhe brezave. Ajo, është një e vertetë e ndodhur, e cila edhe pse nga një këndë tjetër i shikuar dhe i shkruar, per kulturën dhe letrat tona ka rëndësi të dyfishtë. Duke e shikuar temen e trajtuar, në pikpamje të pasterta letrare, romani Atntat brenda germës L, lirishtë munde të përkthehet dhe gjuhe të huaja, sepse po të shikohet një sy i huaj, është shum i kapshëm dhe interesant. Pra, duke mos u zgjatur shumë, por duke u kthër tek fillimi, autori ia del të realizoj aspektin psikofilozofik në roman. Sepse ai me ketë roman arrin që edhe lexuesin e huaj, ta bindë për të bëmat e liga të UDB-ës serbe kundër shqiptareve (shikuar gjithmonë nga kendi letrare). Kjo për fatin, se vet atentati kunder tre udhëheqësve të lëvizjes sonë kombëtare, ishte krim. dhe ky mision psikologjik, tek lexuesi është arritur. Po ashtu edhe filozofia e ndërtuar në roman sikur e ka një mision te tillë. Ndërsa duke u kthyer sërish tek tema, sikur vetë ngjarja e ndodhur ia jep edhe titullin e romanit.
