Enio Civici Dy vajza po ecnin përmes pyllit, kur papritur një bretkosë e futur mes gjetheve kërceu përpara tyre dhe tha: “Ju lutem me ndihmoni zonjusha! Unë jam një tregtar stoqesh financiare, por mallkimi i një shtrige më ka kthyer në bretkosë. Në qoftë se njëra nga ju më puth, do të kthehem përsëri në gjendje normale!”. Në këtë moment, njëra nga gratë, e mori bretkosën dhe e futi në çantë. Tjetra, e skandalizuar bërtiti: “Nuk e dëgjove? Po ta puthësh, ai do shndërrohet në një tregtar stoqesh financiare!:. Por tjetra iu përgjigj : “Sigurisht, por këto kohë, një bretkosë që flet është më e vlefshme se një tregtar financiar!”.
Edhe pse e parë nga syri i kompanive të reja në treg, pamja e sektorit të investimit bankar, i cili u ringjall pas katastrofës më të madhe financiare të dekadave të fundit, duket totalisht i ndryshëm nga sistemi paraardhës. Kufizime të reja, sistem rregullator i shtrënguar, si dhe një rritje e mosbesimit nga ana e investitorëve, kanë ndryshuar në mënyrë radikale modelet, si dhe sjelljen e bizneseve. Mjeshtrit e botës financiare po mundohen të zbulojnë mënyra alternative për të gjeneruar fitime, pasi kthimi prapa në sistemin regullator dhe ekonomik, nuk i lë të vënë baste mbi investime me fitim të lartë dhe me risk po aq të lartë. Disa banka kryesore, përfshirë zviceranet “Credit Suisse” dhe UBS, si dhe amerikanen “Morgan Stanley”, po shpresojnë se degët e tyre të menaxhimit të mirëqenies, si dhe të menaxhimit të aseteve, do të mundësojnë vazhdimësinë e valës së përfitimeve e cila i ka munguar industrisë financiare në vitet e fundit. Në anën tjetër, bankat universale si “Bank of America”, “JP Morgan”, “Citigroup” dhe “Deutsche Bank”, po mbështeten te shitjet dhe te kreditë tregtare si masë kundër luhatjeve dhe humbjeve të sektorit të sigurimeve. Ndërsa Goldman Sachs, e konsideruar banka më e fuqishme e globit, e cila i ka kundërshtuar fuqimisht komentet se modeli i saj ka dështuar, po mbështetet thjesht tek aftësitë e saj mbinjerëzore tregtare dhe te tendenca e kompanisë për të aplikuar lëvizje strategjike pragmatike drejt normalizimit të situatës.
Gjithsesi, në fund të fundit, secili prej tyre po përballet me të njëjtën pyetje thelbësore për industrinë financiare e cila po përfshihet nga periudha postkrizë: A mundet një bankë të ndërtojë një profil përfitueshmërie në gjendje të financojë kostot dhe të jetë e pranueshme për investitorët?
Momentalisht, tregjet i përgjigjen me një JO të madhe kësaj pyetjeje. Por pas rimëkëmbjes pothuajse hyjnore të fitimeve, si pasojë e parave të lira të pompuara në sistem nga bankat qendrore në vitet e fundit, kapitalizimi i bankave amerikane dhe atyre europiane vazhdon të ndodhet pranë vlerës së tyre likuidimit ose më mirë, pothuajse e njëjtë me paratë që këto banka do merrnin në qoftë se do shisnin të gjitha asetet e tyre nga pallatet e deri te stilolapsat. Parametri sipas të cilit investitorët besojnë se disa banka vlejnë më shumë të falimentuara se sa funksionale është pa precedent në histori, duke marrë parasysh se përveç ditëve të zeza të krizës financiare, bankat kanë tregtuar dhe fituar me një vlerë mesatare pothuajse sa dyfishi i rëndësisë së tyre në treg. Shqetësimi kryesor i tregjeve mund të përmblidhet në tri fjalë: Fitimi Nga Investimet. ROE është parashikuesi kryesor i fitimeve të industrisë bankare, i cili mat se sa fitime kompania mund të prodhojë nga fondet e përfituara nga aksionerët apo investitorët. Fatkeqësisht, humbjet kolosale të sistemit bankar dhe atij imobiliar, si dhe aplikimet e rregullimeve për ta kthyer sistemin bankar në një garanci dhe jo rrezik, i kanë vënë në dyshim ROE-të e ardhshme. Në anën tjetër, ndërkohë që tregjet e sigurimeve financiare po zhduken, si dhe sasia e borxhit që bankat mund të përdorin për të mbivlerësuar fitimet po kufizohet, ekziston mundësia, që fitimet e stërmëdha, si dhe bonuset e paguara drejt punonjësve, të cilat u regjistruan në periudhën përpara krizës, të duken si fenomene mbinatyrore.
* * *
Për një dekadë, tregtia, kryesisht ajo në tregjet e borxhit, ishte mekanizmi më fitimprurës për bankat e investimit dhe njëkohësisht mënyra më e shpejtë për drejtorët ekzekutivë të tyre në ngjitjen e shpejtë të shkallëve të suksesit. Dy përfaqësuesit e denjë të këtij trendi janë Lloyd Blankfield i “Goldman Sachs” dhe John Mack i “Morgan Stanley”, dy bankierët më të fuqishëm të globit. Por në vijë të drejtë me këtë sukses, u rrit dhe tendenca e këtyre bankave për t’u përfshirë në tregtinë ekzotike të sigurimeve bankare, ku fitimet janë të larta, por humbjet janë katastrofike. Si pasojë, u paralizua ekonomia botërore dhe u nënshkrua aktivizimi imediat i një sërë rregullash shtrënguese për borxhin aktiv të bilancit, i quajtur dhe kokaina e sektorit financiar. Marrëveshja e Basel III për standardet e kapitalit, lëvizja europiane kundër krizës, e trefishon rezervën kapitale që banka duhet të përmbajë, kufizon sasinë e borxhit të paraqitur në bilanc dhe ofron incentiva të qarta për largimin nga bizneset e rrezikshme. Fatmirësisht, edhe pse rregullat e Basel III paraqesin vështirësi në implementim total, ato do të revolucionarizojnë konceptet profesionale me anë të një impakti të thellë në gjithë sistemin e tregtisë bankare. Shtrëngim tjetër rregullator është dhe legjislacioni amerikan Dodd-Frank, i nënshkruar nga Presidenti Obama më 21 korrik të vitit 2010, i quajtur ndryshe dhe “Akti i reformës së “Wall Street” dhe mbrojtjes së konsumatorit”. Ky akt, i cili është ana amerikane e medaljes në pozicion paralel me Basel III, i ndalon investimet dhe sigurimet nga ana e bankave mbi të njëjtat llogari që ato vetë kanë investuar. Akti gjithashtu urdhëron tregtinë e derivateve financiare, të cilat ofrojnë një fitim prej 15%-20%, të ushtrohet nëpërmjet zyrave të certifikimit dhe të shkëmbimit dhe jo në tregjet mbi banak. Si përfundim, me kufizimin e tregtisë së broxhit, pronave dhe derivateve, fusha e veprimit të bankave ka ndryshuar drejt kontraktimit apo certifikimit të ofertave dhe marrëveshjeve të investimit, biznese këto fitimprurëse, por gjithsesi të segmentuara. Dy drejtime të tjera të “mentalitetit të ri” të bankave, janë tregtia e borxhit qeveritar, i cili përdor sasi të ulët kapitali, si dhe menaxhimi i aseteve të palëve të treta kundrejt një pagese fikse.
* * *
Historia është vetëpërsëritëse. Ndërkohë që shtetet zhvillohen, sektori financiar kthehet në një pjesë thelbësore, e cila rrit shërbimet këshilluese dhe tregtare të konsumuara nga korporatat e mëdha. Financierët e dëshmojnë këtë fakt dhe sipas Jes Staley, kreu i bankës amerikane të investimeve JP Morgan, “Duhet të implementojmë më shumë sisteme, kapitale dhe njerëz në tregjet emergjente të vendeve në zhvillim”. Disa nga analistët vizionarë të “Wall Street”, deklarojnë se situata është e njëjtë me vitet ‘80, ku ekspertët financiarë ndihmonin në globalizimin e korporatave amerikane në vende si Brazili dhe Japonia, por me një ndryshim të vogël, se fituesit e financës moderne, janë ata që do të mund të globalizojnë bankat dhe korporatat braziliane e kineze në Amerikë dhe Europë.
Por ka përherë një problem dhe ky i rastit konsiston në faktin se tregjet e kapitalit në vendet në zhvillim, jo vetëm janë në përmasa të vogla, por dhe të mbipopulluara me konkurrentë të brendshëm të lidhur ngushtë me sistemin. Për sa u përket përmasave të investimit bankar në Azi, ai llogaritet të jetë sa gjysma e atij europian dhe sa një e treta e atij amerikan. Pra, edhe pse rritja është e shpejtë dhe e fuqishme, këto vende nuk mund të marrin përsipër rolin e Panacea-s. Kjo sepse fitimet parashikohet të jenë më të ulëta dhe qeveritë të cilat kontrollojnë pjesë të mëdha të sistemit ekonomik nuk lejojnë përfitimin e bankave perëndimore në kurriz të shtetit të tyre.
* * *
Si pasojë, një pjesë e mirë e ekspertëve, pretendojnë se reduktimi i kostove dhe rënia drastike e përqindjeve të bonuseve mbi punonjësit është çelësi i suksesit të industrisë financiare, pasi veprimi i duhur, është futja e gjeniut të kompensimit përsëri në shishe.
Kjo nuk do të jetë e lehtë, pasi bankat, në dhjetë vitet e fundit, me një trend të vazhdueshëm, kanë shpenzuar rreth 50% të çdo dollari të fituar, drejt stafit të tyre, dhe kanë kundërshtuar të reduktojnë këto pagesa si kundërpërgjigje ndaj frikës për largim të trurit. Por sipas një shkrimi nga analisti Wolfgang Munchau: “Borxhi i deklaruar krijonte fitim për bankat e mëdha dhe meqenëse kompensimi për punonjësit ishte një përqindje fikse e fitimit, rrjedhimisht borxhi gjeneronte kompensim dhe me reduktimin e këtij borxhi do të ulet dhe sasia e kompensimit si lëvizje në relacion të drejtë”. Ndërkohë, një grup ekspertësh të tjerë, pretendojnë se kompanitë bankare mund të vazhdojnë të kompensojnë punonjësit e tyre më performantë, por duhet të reduktojnë koston e përgjithshme duke punësuar më pak njerëz në aspektin sasior. Këta të fundit bazohen në statistika, të cilat tregojnë se në sektorin e sigurimeve bankare do të reduktohen rreth 80000 vende pune në vitin 2011 ose rreth 10% e totalit, shifër e cila do t’u shtohet atyre 8% vende pune të eliminuara gjatë krizës financiare të tre viteve të fundit.
Por bankierët janë gjaknxehtë për sa u përket parashikimeve dhe shprehin një besim të verbër në tendencën e tyre për të krijuar. Sipas Zotit Staley, të JP Morgan, skeptikët kanë harruar të konsiderojnë faktorin thelbësor të teknologjisë së informacionit. Ai thotë se “Kompjuterizimi i informacionit, i realizuar në fusha të tjera ekonomike, po implementohet gjithashtu në sistemin bankar dhe në të njëjtën kohë që rrit eficensën, ul drastikisht kostot. Për ta shpjeguar këtë teori, bankierët e JP Morgan, kanë analizuar statistikat e bankës së tyre në vitet ‘70 dhe kanë arritur në rezultatin se falë teknologjisë, fitimi i kompanisë së tyre në 2009 ka qenë 30 herë më i madh, ndërkohë që forca punëtore ishte vetëm dy herë më e madhe.
* * *
Si përfundim, testi më i madh për bankierët do të jetë krijimi i besimit se epoka e re e financës do të ravijëzohet nga fitime më të përmbajtura, por që njëkohësisht janë më pak të rrezikshme. Sipas Brady Dougan, njeriu që e udhëhoqi bankën ndërkombëtare zvicerane “Credit Swiss” larg krizës, me anë të aktiviteteve investuese me risk të ulët, “Tregu është gati për t’u menaxhuar nga bankat e investimit të së ardhmes”. Ai thotë se “Në qoftë se fitimi nga investimet është rreth 18%, ku kohët e mira ofrojnë fitime prej 20% dhe kohët e këqija një fitim prej 12%, investitorët do pranojnë të rifillojnë biznesin intensiv dhe do e cilësojnë tregun si një ambient tërheqës, ndryshe nga e kaluara ku kohët e mira karakterizoheshin nga fitime prej 35% dhe kohët e këqija nga humbje po prapë prej 35%”.
Për një herë të vetme, bankierët kryesorë të globit, qofshin këta në New York, Londër, Frankfurt, Zyrih apo Tokio, duhet të shpresojnë, që fjalët e njërit prej rivalëve të tyre, të rezultojnë të vërteta.