Kush është njeriu i hije i konsideruar si filozofi - mbret i Shtëpisë së Bardhë
Në moshën 79-vjeçare Zbigniew Brzezinski mbetet i njëjti intelektual i idhët irritues që ka qenë gjithmonë, duke mos ua përtuar shumë kundërshtarëve të tij. I admiruar më shumë sesa i dashur, ai si Këshilltari për Sigurinë Kombëtare i Presidentit Carter, qe antiteza e Sekretarit të Shtetit, Cyrus Vance, më të përmbajtur dhe më të kujdesshëm. Në të vërtetë, gjatë kësaj periudhë, ai u pa më shumë si zëri që gradualisht që dekurajoi Carter nga bindjet e tij të brendshme më paqësore. Ai qe përgjegjës për tonin konfrontues të akuzave kundër dështimeve të Bashkimit Sovjetik në frontin e të drejtave të njeriut, ndërsa në të njëjtën kohë minimizoi abuzimet e të drejtave të njeriut në vende të tilla mike si Irani dhe Pakistani.
Ai qe zëri parësor i Shtëpisë së Bardhë për armatimin e fshehtë të muxhahedinëve për të luftuar sovjetikët në Afganistan bile përpara se Ushtria Kuqe ta pushtonte. Qe ai që bindi Carter të bllokonte instinktin e Vance për të plotësuar atë që sovjetikët donin - një ngrirje të mëtejshme në armët bërthamore - dhe në në vend zë saj të shkonte për kursin më kërkues të reduktimit të armëve, e cila e nevrikosi keq Moskën. Në të njëjtën kohë, ai qe i vetmi në aparatin e politikës së jashtme që kish kalkuluar një vizion të plotë se ku e donte Amerikën që të drejtonte botën. Ai qe filozofi - mbret i Shtëpisë së Bardhë. Kështu që qe ai që e bindi Carter se ishte e mundur të çohej paqe në Lindje të Mesme dhe harxhoi një sasi të pafundme energjie në paqëtimin e suksesshëm të Izraelit dhe Egjiptit. Ai e pa më qartë se shumica rëndësinë e Kombeve të Bashkuara dhe inkurajoi Andrew Young në rolin t tij jashtëzakonisht krijues dhe të pazakontë në këtë trupë. Sot ai ka një rol të fuqishëm këshillues në garën presidenciale për Barack Obama dhe është shfaqur si kritiku më i zjarrtë i politikës së jashtme të Presidentit George W. Bush.
-A ishte nevojshme Lufta e Ftohtë?
Ajo sigurisht që ndodhi, kjo është pjesë e përgjigjes. Cilat qenë alternativat ndaj saj në fundin e viteve Dyzet, fillimin e viteve Pesëdhjetë? A qe ajo e shmangshme? Ndoshta me një lidership sovjetikët më të ndritshëm dhe një lidership perëndimor deridiku më pak në preokupuar, por nuk ka asnjë mënyrë konkluzive për t'ju përgjigjur kësaj pyetjeje.
-A e ndjeni se memorja e famshme e Kennan u keqpërdor nga shumë njerëz me influencë në establishmentit e politikës së jashtme amerikane?
Nuk mendoj se u keqpërdor, por pas pak kohe nocioni i frenimit fitoi një ngurtësim dhe një theksim militarist që sigurisht nuk nënkuptohej nga Kennan. Nëqoftëse mund t'i referohem shkrimeve të mia në fundin e viteve Pesëdhjetë dhe fillimin e viteve Gjashtëdhjetë, përkrahja një politikë angazhimi paqësor sepse e ndjeja që sistemi komunist, megjithëse i fuqishëm fizikisht, qe shumë i dobët në termat e mbështetjes sociale dhe të aktivitetit ekonomik. Për pasojë, një politikë perëndimore më fleksibël do të kish qenë një strategji perëndimore me efektive për zhvillimin e Luftës së Ftohtë. Shumë prej atyre që më kritikonin mua besonin tek frenimi në pjesën më të madhe të përcaktuar pastërtisht në dimensionin ushtarak.
-A u përdor në mënyrë krijuese përfundimi i Luftës së Ftohtë?
Mundësia nuk u përdor tërësisht mirë. Mund të kishim bërë shumë më tepër për të angazhuar dhe ndoshta përfshirë Rusinë e re në një marrëdhënie me Perëndimin, që do të kishte pasur efektin e reduktimit të një pjese të nostalgjisë dominuese në rritje për një status perandorak që po manifestohet tash nga Kremlini. Por, sërish, kjo është një prej atyre përgjigjeve e ndërlikuara eksperimentale. Nuk kemi asnjë mënyrë që të dimë nëse një kurs alternativ historik do të kish qenë i suksesshëm ose jo.
-Duke shikuar prapa dhe duke reflektuar sesi ndjeheshin në atë kohë, a qe zgjerimi i NATO-s një ide e mirë?
Mendoj se qe një ide e nevojshme dhe, për pasojë, politikisht ose historikisht një ide e mirë. Një njeri mund t'i imagjinojë lehtësisht këto ditë llojin e tensioneve që do të dominonte Europën Qëndrore në mungesën e anëtarësimit të tyre në NATO. Gjithçka që njeriu duhet të bëjë është të shikojë jo vetëm në fërkimet më të fundit midis Rusisë dhe Estonisë, por akoma më dramatikisht në kërcënimet, embargot apo dhe gjestet ushtarake që Rusia po përdor kundër Gjeorgjisë. Shikoni angazhimin e Rusisë në Ukrainë, përfshi embargon energjitike. Në mënyrë të qartë anëtarësimi në NATO dhe në Bashkimin Europian ka krijuar një marrdhënie më të qëndrueshme dhe marrdhënie potencialisht më bashkëpunuese midis Europës Qëndrore dhe Rusisë.
-A nuk pati këtu një angazhim të bërë Gorbaciov nga Sekretari i Shtetit, James Baker, për të mos e zgjeruar NATO-n?
Nuk besoj se është e saktë. Besoj se pati një angazhim për të mos dislokuar forca të NATO-s në Europën Lindore. Nuk mendoj - por kjo është lehtësisht e kontrollueshme - se ka pasur ndonjë angazhim eksplicit që vetë aleanca nuk do të zgjerohej.
-Por a nuk përfituan Shtetet e Bashkuara nga Rusia teksa ishte e dobët gjatë viteve Yeltsin?
Mendoj se Shtetet e Bashkuara përfituan nga një situatë në të cilën disa vendime duhet të merreshin lidhur me statusin e ardhshëm të Europës Qëndrore. Në mungesë të qartësisë se ku qëndronte Europa Perëndimore - çfarë identifikohet me të - ne ka mundësi që do të kishim sërish sot probleme serioze në mes të Europës.
-Në intervistën time me Arbatov, ai ngre një pretendim të fuqishëm rreth influencës prioritare të kompleksit ushtarako - industrial në lidershipin sovjetik. Do ta ngrinit të njëjtin kriticizëm lidhur me kompleksin ushtarako - industrial këtu.
Presidenti Eisenhower e ngriti problemin dhe përdorimi i saktë i këtyre fjalëve është një komplement për të. Në Perëndim ka pasur dhe akoma ka një kompleks ushtarako - industrial që në etapat aktuale të historisë ushtron akoma një rol domethënës, më domethënës dhe më pak domethënës. Më i rëndësishëm në Perëndim sesa në Bashkimin Sovjetik, nuk e di. Më shumë dyshoj se qe më i rëndësishëm në Bashkimin Sovjetik më së shumti sepse baza ekonomike qe shumë më e kufizuar dhe proporcioni i shpenzimeve ushtarake ndaj PPK-së qe më i lartë.
-A ekziston rreziku që Rusia mund të bëhet sërish një kundërshtar ushtarak?
Dyshoj për këtë. Parasëgjithash, për të qenë një kundërshtar ushtarak i Shteteve të Bashkuara në shkallë globale, Rusia duhet të ketë një lloj misioni, një strategji globale, ndoshta një arsye ideologjike. Kjo gjë më duket se ka pak të ngjarë. Por mund të ketë tensione midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë. Kjo është e konceptueshme. Në disa aspekte, kjo gjë e ka manifestuar veten në disa fronte të ngushta tani për tani. Përtej kësaj, aftësitë e Rusisë janë shumë më të ulëta nga sa qenë dikur. Shoqëria ruse shpreson më shumë për vete në zhvillimin socio - ekonomik dhe është gjithnjë e më e vështirë të mohohet kjo në kontekstin e aksesit relativ të Rusisë në botën e jashtme dhe aksesin e botës së jashtme në Rusi. Me pak fjalë, lloji i mobilizimit total që sistemi sovjetik mundi t'i impononte Rusisë dhe motivimi për këtë do të ishte shumë më i vështirë për t'u legjitimuar në mungesën e një justifikimi ideologjik dominues të detyruar.
-Domethënë ju nuk bëheni nervoz kur shikoni këtë luftë fjalësh që Putin lëshoi në konferencën e Mynihut vitin e kaluar dhe zallamahinë lidhur me instalimin e mbrojtjeve raketore në Europën Qendrore? Ju nuk i shikoni këto si fraktura ndarëse midis dy vendeve?
Deridiku mund të jenë, por nuk jam veçanërisht i frikësuar sepse mendoj që dëmi që ato shkaktojnë në thelb është vetëm për Rusinë. Lufta e fjalëbe e shtyn procesin e asociimit eventual të Rusisë me Perëndimin dhe identifikimin në rritje të saj me të. Mendoj se ato procese në perspektivë janë të pashmangshëm dhe fitimprurës për Rusinë. Ky qëndrim nga ana e Putin - i cili në një nivel më primitiv u ilustrua nga shfaqja e tij pak më vonë, me gjoksin e zbuluar - duket se është një lloj maskilizmi fëminor. Më duket se Putin aktualisht i ka bërë dëm pozicionit ndërkombëtar të Rusisë, por nuk mendoj se ka bërë ndonjë gjë që jep shkak për frikësim serioz.
-Qe gabim që pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, Rusia nuk u lidh me një marrëveshje më të ngushtë me Bashkimin Europian?
Mund të ishte bërë më shumë për të krijuar një ndjenjë më të madhe identifikimi midis Rusisë dhe Perëndimit, veçanërisht në epokën Yeltsin, por njeriu duhet të kualifikohet që të vërejë se është një çështje e hapur nëse Rusia si shoqëri qe apo jo e gatshme për këtë. Kjo qe një periudhë konfuzioni të madh, e një pasigurie të madhe, e një poshtërimi të konsiderueshëm të Rusisë, kështu që mund të mos ketë qenë aq e lehtë të modelohej diçka që do të kish zgjatur në perspektivë. Megjithatë, vërej se më shumë duhet të ishte përpjekur në fillimet e viteve Nëntëdhjetë.
-A mendoni se Rusia është pjesë integrale e qytetërimit perëndimor?
Po, e tillë është edhe Ukraina,
-Ju nuk mund të krahasoni shkrimtarët, poetët, kompozitorët, dramaturgët ukrainas me të mëdhenjtë e Rusisë?
Nuk është ky problemi. Problemi është cila shoqëri është më europiane në termat e zakoneve të saj. Më shumë e tillë është Ukraina sesa Rusia. Ukrainasit kanë treguar një aftësi të madhe për t'u përballur me diversitetin pa ju drejtuar armëve. Më shumë Ukraina sesa Rusia. Rusët kanë një prirje më të madhe për t'i zgjidhur problemet politike nëpërmjet forcës, por mendoj se dë dyja shoqërisë kanë nga trashëgimia kristiane dhe kjo e fundit është shumë tepër e lidhur me trashëgiminë europiane. Nga të dy shoqëritë, Ukraina shijon më shumë Europë nga Rusia, por diferenca është e vogël.
-A do të pëlqenit t'i shikonit të dyja këto vende në Bashkimin Europian brenda brezit të ardhshëm?
Shpesh kam thënë se nëqoftëse Ukraina lëviz drejt Perëndimit dhe bëhet anëtare e Bashkimit Europian dhe e NATO-s, atëhere Rusia ka shumë më tepër të ngjarë t'i ndjekë shembullin sesa në rastin kur Ukraina nuk lëviz.
-Domethënë do të ishte një ambicje e Bashkimit Europian që ta joshë Rusinë të vijë në Europë në kushte të caktuara, brenda të themi njëzet viteve të ardhshëm?
Njëzet vjet ndoshta është shumë shpejt, por njeriu nuk mund të jetë aq i sigurtë lidhur me këtë për shkak se ritmi i historisë sigurisht që është përshpejtuar. Unë kam mbajtur fjalime rreth një Europe që shkon nga Portugalia në Atlantik deri në Vladivostok në Paqësor, por se kur do të ndodhë kjo, nuk e di. Megjithatë, e di se nëqoftëse Ukraina nuk lëviz drejt Perëndimit, ndalohet të lëvizë ose përjashtohet nga Perëndimi, angazhimi i Rusisë me Perëndimin do të vonohet shumë më tepër dhe do të ketë një probabilitet më të lartë të një përpjekjeje nostalgjike ndaj restaurimit perandorak.
-Të dyja superfuqitë akoma ruajnë një arsenal të mrekullueshëm armësh bërthamore. Si mund të rivendoset momenti drejt çarmatimit bërthamor?
Me ndërprerjen e proliferimit. Ky është sine qua non…
-Unë mendoja se çarmatimi i fuqive të mëdha qe sine qua non në pasjen e një leve ndaj proliferuesve aspirues!
Deri në një pikë të caktuar, por shumica e proliferuesve po e bëjnë këtë, jo sepse po planifikojnë të hyjnë në luftë me Shtetet e Bashkuara apo Rusinë, por e bëjnë o prej disa projekteve kundër një fqinji ose prej frikërave ndaj fqinjëve. Nuk mendoj se mund të kryejmë një ndalim të vërtetë në ekzistencën e arsenalëve bërthamorë pa e vënë proliferimin nën kontroll.
-Domethënë ju nuk jeni dakord me Arbatov se nuk do të ketë asnjë besueshmëri në përballjen me të ngjashmit me Iranin derikur të mos ketë një shkallë më të madhe çarmatimi bërthamor nga fuqitë e mëdha?
Nuk jam dakord me të. Duhet të ketë një çikë më shumë vendosmëri ndaj problemit iranian dhe nuk mund të presim deri kur të ketë çarmatim të vërtetë nga Shtetet e Bashkuara dhe nga Rusia.
-Duke shikuar në këtë nga këndvështrimi iranian, kjo është një çështje besueshmërie. Përse ju duhen fuqive të mëdha këto rezerva masive?
Kjo është një pikë e ndershme në një argument. Megjithatë, për të qenë realistë, e dimë se në etapën e tanishme nuk do të ketë një çarmatim masiv amerikan dhe rus, por ka një problem konkret për t'u zgjidhur me Iranin. Me shpresë, pas pak vitesh, përparim do të bëhet me Rusinë dhe Amerikën, por nëqoftëse do të presim për zgjidhje të problemit të Iranit derikur të ketë një çarmatim të vërtetë ruso amerikan, atëhere ka gjasa që të përfundoni me një Iran të pajisur me armë bërthamore.
-Nëqoftëse ju dhe Jimmy Carter do të ishit në krye tani, a do të thonit saktësisht këtë?
Mendoj se po, pse jo.
-Në librin tuaj më të fundit, të titulluar Second Chance, ju jeni shumë kritik për të dy presidentët Bush dhe Presidentin Clinton?
Bush i parë pati një mundësi unike për të zgjidhur një problem të madh rajonal dhe për të vënë më shumë në lëvizje një zgjjidhje bilaterale ndaj një problemi tjetër. Problemi rajonal qe paqja në Lindjen e Mesme. Ai nuk i shfrytëzoi plotësisht mundësitë që pati pas përzënies së Saddam nga Kuvajti, veçanërisht përsa i përket problemit palestinezo - izraelian. Së dyti, ndërsa qe jashtëzakonisht efikas diplomatikisht në përballjen paqësisht me shpërbërjen e bllokut sovjetik, ai nuk vuri në lëvizje apo nuk përkufizoi asnjë vizion më të gjerë që deridiku ta kish rrokur mendjen ruse dhe t'i jepte Yeltsin dhe ekipit të tij një ndjenjë më të madhe besimi se mund të ishin pjesë e Perëndimit. Deridiku e reduktuar, është fakt që ai ndoshta po mendonte në bërjen e disa prej këtyre gjërave në mandatin e dytë, por ai kurrë nuk e pati një mandat të dytë. Clinton qe tepër mekanicist dhe tepër indulgjent në termat e gjendjes shpirtërore kombëtare në një kohë mundësie të madhe për Amerikën, por elektorati amerikan gjithashtu votoi për një Kongres republikan, i cili procedoi në reduktimin e taksave ndaj të pasurve dhe e bëri angazhimin amerikan ndaj të mirës së përgjithshme globale më shumë retorik sesa real. Kapitulli im lidhur me Bush II titullohet "Lidership katastrofik". Ai pati një keqinterpretim krejtësisht të të vërtetë të momentit historik, një deformin vërtet të frikshëm të realitetit, i cili u riprodhua në mënyrë demagogjike me qëllim për të mobilizuar mbështetjen amerikane për një luftë të panevojshme dhe, në mendjen time, ekziston një rrisk i vazhdueshëm që shtrirja e kësaj lufte mund të zgjerohet akoma edhe përpara largimit të Bush nga posti.
-Në çfarë kuptimi zgjerohet?
Në kuptimin që konflikti i vazhdueshëm në Irak, të cilin në mënyrë tejet të dukshme Bush ka vendosur t'ia lërë në trashëgimi një pasuesi më shumë sesa ta përfundojë, duke qenë lufta natyrshëm dinamike, krijon rrezikun që të mund të ketë disa përplasje, shkëndija, provokacione, një përplasje me Iranin, ndoshta ndonjë akt terrorist në Shtetet e Bashkuara, që në mënyrë të besueshme mund t'ju ngarkohen iranianëve. Al Qaeda deklaroi jo shumë kohë më parë se një përplasje e tillë midis Amerikës dhe Iranit mund të ishte shumë mirë në interesin strategjik të saj. Ka të tjerë bile në këtë vend dhe tjetërkund që po mbështesin disa forma të një prove force midis Iranit dhe Amerikës. Për pasojë, në disa, mënyrë të paparashikueshme, ekziston rreziku që konflikti në vazhdim në Irak të mund të zgjerohet në një përplasje iraniano - amerikane dhe kjo do të vinte në lëvizje faktorë shtesë të paparashikuar, duke e ngecur në këtë mënyrë Amerikën më tej në atë pjesë të botës, në dëm të interesave kombëtare amerikane dhe të paqes ndërkombtare në përgjithësi.
-Nëqoftëse pasuesi i tij do të ishte demokrat, a do ta këshillonit Presidentin që ta ndalonte këtë?
Do ta nxisja Presidentin që të vinte në lëvizje hapa të konceptuara për ta çuar këtë luftë në një konkluzion politik dhe në bërjen e kësaj pas shumë vonesa, saktësisht sepse çdo konflikt në zhvillim është natyrshëm dinamik dhe në gjendjen ndërkombëtarisht të paqëndrueshme të Gjirit Persik mund të përziente në një përplasje me Iranin. Presidenti i ardhshëm duhet të procedojë me ngut që të 1) Fillojë bisedimet me liderët irakenë, me të gjithë, jo vetëm ata në Zonën e Gjelbër, rreth përcaktimit në mënyrë të përbashkët të një date për çangazhimin amerikan. Kjo do ta fokusojë vëmendjen irakene në përballjen me konfliktet e tyre të brendshme në një mënyrë më të përgjegjshme ose, në rastin më të keq, në një mënyrë më konkluzive. 2) Përdor faktin e një date të përfundimit të dialogut irakeno - amerikan si pikënisje për afrimin e të gjithë fqinjve të Irakut në bisedime rajonale rreth asistimit të problemeve irakene të sigurisë gjatë largimit tonë. Çdonjëri prej fqinjve, përfshi Sirinë dhe Iranin, ka interes në Irakun që të mos shpërthejë dhe përtej kësaj përpiqu të angazhosh vende të tjera muslimane - Marok, Egjipt, Algjeri etj. - në të qenin të gatshëm të asistojnë Irakun e pasluftës me siguri ushtarake. E fundit, por jo më pak e rëndësishmja, përpjekje të mëdha ndërkombëtare, ndoshta duke përdorur Kombet e Bashkuara për këtë qëllim, për të ndërmarrë një rehabilitim në shkallë të gjerë të shoqërisë irakene, e cila është dëmtuar rëndshëm nga kjo luftë. Unë do ta paralelizoja paraprirjen me një përpjekje më serioze për të negociiuar me iranianët dhe, së dyti, me një përpjekje të vendosur më të mbështetshme për ta çuar Izraelin dhe palestinezët drejt një paqeje reale dhe jo vetëm në një armëpushim të pambështetshëm.
-Në revistën Foreign Affairs, Barack Obama shkruan: "Shtetet e Bashkuara duhet ta drejtojnë botën edhe njëherë akoma". Sigurisht, teksa era Bush i afrohet fundit, një gjë që kemi mësuar është se nuk funksionon vetëm me Amerikën që drejton botën. Duhet të ketë një përpjekje në grup.
Po edhe jo. Mënyra sesi do ta shtroja është se Shtetet e Bashkuara janë dhe potencialisht akoma do të jenë, nëqoftëse bën gjërat e duhura, predominuese në çështjet e jashtme. Ama njeriu nuk duhet të ngatërrojë predominimin me plotfuqishmërinë. Asnjë tjetër nuk mund ta bëjë realisht këtë. Me rolin tonë në botë, me resurset tona, ne jemi tejet vendimtarë. Ky është vetëm një realitet. Ekziston një zgjedhje midis lidershipit dhe dominimit.
-Neo - con e përdorën 11 shtatorin për të avancuar nocionin se Shtetet e Bashkuara duhet ta përdornin fuqinë e tyre politike dhe ushtarake në një mënyrë tejet agresive. Megjithëse kauza e luftës në Irak e ka bërë esëll qeverinë, qendra e gravitetit e diskutimit të politikës së jashtme amerikane është akoma goxha më i spostuar nga e djathta nga se qe më parë.
Nuk jam se do të isha dakord me këtë. Jam dakord me fillimin e formulimit e asaj që ju sapo thatë. Neo - con e shfrytëzuan 11 shtatorin, duke u mbështetur në demagogji tejet efektive në të cilën, me keqardhje, Presidenti luajti një rol drejtues. Por mendoj se reagimi kundër luftës nënkupton se gjilpëra do të lëvizë prapa drejt mesit. Se me çfarë ritmi, është e vështirë të parashikohet dhe shumë varet nga fakti nëse një demokrat fiton presidencën.
-Kush do ta ketë kurajon që ta vendosë 11 shtatorin në një lloj perspektive? Ajo nuk qe gjëja më e keqe që ka goditur apo dëmtuar ndonjëherë Amerikën.
Nuk do ta diskutoj këtë pikë. Shkalla e masakrës qe po aq e lartë sa Pearl Harbor. Ajo çka qe unike rreth tij ishte se qe pjesë e përvojës intime të shumicës dërrmuese të popullit amerikan për shkak të televizionit, duke e maksimalizuar psikologjikisht efektin. Unë mendoj se, demokratët kanë qenë tejet eksplicitë në kritikën e tyre ndaj përdorimit seplicist dhe të deformuar të termit "luftë globale kundër terrorizmit". Sigurisht, që një gjë e tillë është një mbithjeshtëzim i asaj çka qe në lojë në valën e 11 shtatorit.
-Momenti më i afërt që erdhëm ndonjëherë për një marrëveshje të plotë paqeje midis Izraelit dhe palestinezëve qe nën Clinton në Camp David, megjithëse vetë ministri i Jashtëm i Ehud Barak tha se, sikur ne të kishim qenë Arafat, do t'i kishim refuzuar propozimet si shumë të vagullta. Si e vlerësoni Camp David?
Nuk jam dakord që ata qenë më afër se kurrë pranë suksesit. Mendoj se Camp David I nën Carter qe shumë më afër, pasi pasoi diçka shumë substanciale e pasoi atë. Ai qe traktati i parë i paqes i realizuar ndonjëherë midis Izraelit dhe Jordanisë, që nënkupton asnjë mundësi për një luftë të bashkuar arabe kundër Izraelit. Megociatat Clinton-Barak-Yarafat, nuk erdhën kurrë afër një rrugëdaljeje, asnjë hartë dhe asnjë propozim nuk u kualifikuan në mënyrë të tillë që do ta kishin bërë të vështirë për Arafat që t'i përqafonte në mënyrë të pakushtëzuar. Mendoj se ai qe i ngathët në krijimin e përshtypjes së po i refuzonte ato, ndërsa në fakt ai po ngecej. Publiku amerikan as nuk e kuptoi se negociatat që do të vazhdonin pas Camp David qenë të mbaruara.
-Shtypi amerikan bëri një punë tmerrësisht të keqe lidhur me Arafat. Çfarë ndikoi tek mediat?
Mos harroni se ajo qe e lidhur me zgjedhjet këtu. Gjithashtu, ajo qe e lidhur me zgjedhjet izraeliane. E gjithë përpjekje u politizua në mënyra të ndryshme. Ajo u shfrytëzua në mënyra të ndryshme nga Barak në një mënyrë dhe nga Sharon në një tjetër. Edhe Al Gore, qe i përfshirë në fushatën e tij. Ai donte të zgjidhej dhe nuk e donte një kundërshti me izraelianët në këtë fazë.
-Përse media amerikane, e cila është aq mirë e pajisur me njerëz të zgjuar, kaq sempliciste në një situatë si kjo?
Ka mundësi që të mos e dinë plotësisht se çfarë po ndodh. Gjithçka qe çështje vrifingjesh, të cilat u kontrolluan dhe u dominuan më së shumti nga ana amerikane dhe palestineze. Gjithashtu, pati shumë pak punë administrative reale të përfshirë. Shumica qe pastërtisht verbale. Kështu, kjo bëri të mundur që të jepeshin interpretime të veçanta në atë se çka po ndodhte.
-Duke shikuar në jetën tuaj politike, a besoni në aftësinë e medias amerikane për t'u ndeshur me çështje serioze në mënyrë serioze? Apo jeni bërë cinik rreth kësaj?
Me kalimin e kohës jam bërë deridiku më shumë cinik, por në të vërtetë nuk mund ta vë gishtin në ndonjë media tjetërkund që të jetë më e mirë. Ndoshta është e lindur në kulturën e brendshme të botës mediatike për të thjeshtëzuar. Kam përshtypjen se ndoshta është e nevojshme dhe e pashmangshme, por në një moment thjeshtëzimi bëhet deformim.
-Has rezistencë të madhe në gjetjen e kundërshtimit të menduar në shtyp pa qenë i akuzuar se jam radikal apo antiamerikan. Në rrjetin tim, që është International Herald Tribune, në kohëra të ndryshme në pronësi të Washington Post dhe të New York Times, duket se ekziston një mur i madh rezistence në botimin e asaj që nuk ecën me rrjedhën e momentit.
Kjo është e vërtetë, por përtej kësaj ekziston problemi themelor se shumica e problemeve përfshijnë shumë më tepër kompleksitet sesa mund të reduktohet në mënyrë domethënëse në diçka që është e përtypshme nga publiku. Masmedia u shërben masave dhe ky është një problem natyror në të gjithë procesin.
-Le të kthehemi tek Irani - armiqësia zbret në kohën tuaj, kohën e Presidentit Carter. Ju bëtë gabimin që i latë frikërat tuaja të natyrshme lidhur me marrjen e pengjeve që të hidheshin në erë nga media jashtë çdo proporcioni. Kjo qe rrënja e të gjithë ndjenjave të këqija midis Shteteve të Bashkuara dhe Iranit. Së dyti, pas zgjedhjeve të vitit 1997 në Iran, duke ju pasur frikën lobeve izraeliane dhe iraniane në vend, Presidenti Clinton zgjodhi që të mos ndërvepronte pozitivisht me një President iranian më të moderuar. Duket se Amerika nuk i ka luajtur në një mënyrë shumë të urtë kartërat e saj iranian.
Kjo ndoshta është trishtueshmërisht e vërtetë. Mendoj se jeni më korrekt në diagnozën tuaj për dështimin e Clinton në shfrytëzimin e një mundësie sesa në theksimin tuaj lidhur me krizën e pengjeve. Në fund të fundit, kriza e pengjeve krijoi një ankim shumë legjitim për Shtetet e Bashkuara. Problemi real qe rënia e Shahut dhe ajo qe e lidhur me një problem që në atë kohë nuk u kuptua mirë në Shtetet e Bashkuara - trashëgimia e përmbysjes së Mosadeq nga ana e amerikanëve në vitet Pesëdhjetë. Qe në atë kohë që Shtetet e Bashkuara i hynë një kursi që çoi me kalimin e kohës në një përplasje me nacionalizmin iranian në rritje. Ndoshta ne u manipuluam më shumë sesa akoma kuptojmë nga britanikët në vendimin për ta larguar Mosadeq - sepse grindja reale e Mosadeq qe me britanikët dhe jo me ne. Por pasi e larguam atë, ne u futëm atje në shkallë të gjerë. Ne u bëmë përfituesit e bujarisë së naftës, pasi britanikët nuk e rifituan pozicionin e tyre të rëndësishëm. Ne i zëvendësuam ata. Më pas, ne u bëmë objektivi i nacionalizmit iranian. Kur u ngrit sfida ndaj Shahut, më duhet ta them, ne u lëkundëm për një kohë tepër të gjatë. Mendoj se duhet ta kishim bërë një zgjedhje më shpejt - qoftë në bërjen e një zgjedhjeje të qartë në mbështetjen e Shahut në disa përpjekje për ta shtypur opozitën, për të ndaluar kthimin e Khomeini dhe më pas në hyrjen në rrugën e reformave, qoftë, në mënyrë alternative, duhet ta kishim braktisur Shahun shumë shpejt. Në vend të këtyre gjërave ne u përpoqëm që të ndiqnim një rrugë të mesme, e cila krijoi ambiguitet me rezultatet që dihen….
-Mitt Romney në revistën Foreign Affairs shkroi se "kërcënimi i Islamit radikal është po aq real sa ai i paraqitur më parë nga nazistët dhe Bashkimi Sovjetik". A nuk po na çon ky qëndrim drejt një rruge shumë të rrezikshme? Ky është një opinion i përkrahur jo vetëm në qarqet republikane, por akoma më gjerë midis amerikanëve të tjerë influentë.
Po, edhe senatori Lieberman e mbështet këtë qëndrim. Është një narrativë false, e cila përfiton nga injoranca historike e popullit amerikan dhe të thuash atë që Romney po thotë, Giuliani po thotë apo Lieberman po thotë është të nënkuptosh se një vend apo një tjetër i Botës së Tretë që është i nënindustrializuar me reurse ushtarake relativisht të dobta është i njëjti kërcënim si ai i shoqërisë më të përparuar europiane me ushtrinë më moderne paraqiste në vitin 1939 apo se një Bashkim Sovjetik i madh, bartësi ideologjik i një ideologjie globalisht tërheqëse, gjithnjë e më shumë i armatosur me armë bërthamore, paraqiste ndaj Shteteve të Bashkuara në vitet Pesëdhjetë dhe Gjashtëdhjetë. Një njeri që thotë këto lloj gjërash ose mendon, ka mundësi korrektësisht, se populli amerikan nuk është dhe aq i mirëinformuar - rast në të cilin ai po bën demagogji - apo është aq budalla sa ta besojë vetë një gjë të tillë, rast në të cilin ofron një argument bindës se pse një kandidat i tillë nuk do të jetë President.
-A ekziston ndonjë mënyrë për të përmirësuar bazën e dijes së elektoratit amerikan apo jeni dorëzuar lidhur me këtë?
Sikur të kishim një shoqëri platonike! Në këtë vend ne mund të vendosnim disa provime të detyrueshme për kandidatët presidencialë që, nëqoftëse nuk do t'i merrnin, do t'i skualifikonim automatikisht!
-Nuk mendoni, ashtu siç Brecht tha dikur, se ka ardhur koha të ndryshohet populli?
Oh, kjo është shumë ambicioze. Do të isha i kënaqur me një ndryshim të kandidatëve!
-Në librin tuaj ju flisni rreth kësaj zone të botës që po flasim tani si një lloj Ballkani global, e cila mund të bëhet moçali, nga cili Amerika është e paaftë ta nxjerrë veten. Ky është një konkluzion i frikshëm nga një i moshuar i urtë si ju...
Mendoj se lufta në Irak ka potencial dinamik për t'u bërë diçka më e madhe dhe ka akoma njerëz në administratën e bindjes neocon që duken të tunduar nga ajo çka unë besoj se është një prirje vetëvrasëse për ta përzier problemin iraken me një lloj aksioni ushtarak kundër Iranit.
-Po për Kinën? Ka pasur shumë zëra kohët e fundit rreth shpenzimeve të mbrojtjes dhe ambicjeve në rritje të saj. Si e lexoni Kinën.
Nëqoftëse nuk arrijmë ta menaxhojmë, atëhere Kina ka gjasa që do të jetë më influentja e influentëve, por jo më dominuesja e fuqive botërore. Kinezët - dhe unë jam marrë shumë me ta - janë të durueshëm, të matur dhe çuditërisht të mirëinformuar. Ata kanë një traditë perandorake që u lejon të përfitojnë prej mundësive pa u konsumuar. Në këtë kuptim, nëqoftëse ne ngurrojmë, ata do të trashëgojnë disa prej beneficeve të shqetësimit tonë, por ata nuk do t'i tejkalojnë limitet në një të ardhme të parashikueshme. Ata kanë probleme monumentale të brendshme, të cilat ne tentojmë t'i nënvlerësojmë për shkak të llustrës së ndritshme tërheqëse të Shanghait dhe të shumë qyteteve të tjera. Realiteti është një infrastrukturë masivisht e vonuar, një sasi e madhe varfërie dhe prapambetjeje dhe kjo do të kërkojë shumë kohë për t'u kaluar me sukses, në mënyrë të qëndrueshme pa përplasje të mëdha të brendshme.
-Amerika rrezikon të bëhet një komunitet i madh i rrethuar e izoluar nga bota, kini thënë ju. Çfarë ju çon në këtë konkluzion?
Sigurisht që ju e dini se çfarë më çon. Problemi është nëse kjo gjë do të vazhdojë apo do të bëhet më keq. Kjo varet në një pjesë të madhe në atë çka kemi folur. Varet gjithashtu shumë në faktin, nëse ka ndonjë goditje terroriste në Shtetet e Bashkuara, në atë sesi vendi reagon ndaj tyre dhe sidomos sesi lidershipi reagon ndaj tyre. Një prej akuzave të mia për Presidentin Bush është se ai ushqeu një kulturë frike në këtë vend më shumë sesa e reduktoi atë dhe shikoj që përgjegjësia e lidershipit të jetë në ushqimin e besimit. Siç a ka thënë Roosevelt në një kontekst tjetër, "Ne nuk i frikësohemi asgjëje përveç frikës". Bush veproi sikur thënia presupozonte krejtësisht të kundërtën.
(Axess)
Përgatiti: ARMIN TIRANA