01 maj 2008
MASAKRAT E SERB�VE
N� RRAFSHIN E DUGAGJINIT
N� RRAFSHIN E DUGAGJINIT
Vrasjet p�r dit�n me diell
P�RGATITI DHE P�RKTHEU:MR.SCI.FLORI BRUQI
�2008 FLOART-PRESS (www.bruqi.com)
AKIFI DHE DISA NGA FQINJ�T e tij kishin njohur ca nga militar�t nga patrullimet q� ata kishin b�r� n� fshat, m� her�t kur ata kishin bastisur sht�pit� duke gjurmuar pjes�tar�t e U�K-s� dhe duke tmerruar fshatar�t."Ata kishin ardhur edhe her� t� tjera duke k�rkuar arm� dhe para", tregon Aliu, 35 vje�, nj�ri nga meshkujt e fshatit q� ia kishte dal� t'i bishtnonte sulmit t� militar�ve. "Dhe, ata t�r� koh�n na kishin p�rs�ritur se nuk do t� na b�jn� gj�, n� qoft� se ne vazhdojm� t� rrim� urt� dhe t� mos p�rkrahim terrorist�t, si� thoshin ata".
Gjat� patrullimeve t� m�parshme, serb�t edhe kishin mbajtur deri diku fjal�n, gj� q� kishte b�r� q� edhe fshatar�t n� mas� m� t� madhe t� mos p�rpiqen t� l�shojn� fshatin, edhe pse kjo kishte qen� di�ka e pamundur nga rrethimi i tep�rt.
Mir�po... 14 maji ishte nj� tregim n� vete.
 | |
| Nj� banor shqiptar i Qyshkut, Akifi, demonstron se si ai s� bashku me 11 persona t� tjer� ishin v�n� n� linj� dhe q�lluar nga militar�t serb�. Sht�pia ishte djegur, por ky burr� ka shp�tuar. At� e fotografon nj� hetues i t� drejtave t� njeriut. (Foto: Stephen Smith) |
Akifi bashk� me disa komshinj t� tij ishte ndodhur i rrethuar. "Na ndan�, ne, meshkujt, n� tri grupe dhe na �uan tutje. Ishim 12 vet� n� grupin tim. Na d�rguan brenda sht�pis� s� nj� komshiut tim dhe na v�n� n� vij� para murit t� dhom�s s� dit�s. Pasi q� na shan�, k�rkuan edhe m� shum� para. Por, ne tashm� u kishim dh�n� t� gjitha parat� q� kishim".
Dragani ishte nj�ri nga luft�tar�t serb� q� kishte shoq�ruar Akifin dhe t� tjer�t drejt sht�pis�.
"Ne i mor�m 11 ose 12 meshkuj. Konkluduam se disa prej tyre i takonin U�K-s�... Ju e dini m�nyr�n se si ne i shtyjm� ata t� flasin - s� pari i marrim n� pyetje dhe pastaj u vendosim gryk�n e pushk�s n� kok�. I presim me thik�, n� m�nyr� q� t� pranojn� di�ka".
"Nj� ushtar ia behu n� der�", flet Akifi me q� t� qet�, "dhe ai tha: 'N� em�r t� Serbis� t� gjith� jeni t� pushkatuar'. Pas k�saj, ai hapi zjarr".
Nj� plumb e kishte kapur Akifin n� kofsh�, por ai kishte shp�tuar nga kufomat e v�llait t� tij dhe nj� komshiu, t� cilat kishin r�n� mbi t�. Para se vras�sit t� niseshin, ata kishin futur n� dhom�n e ekzekutimit - ku Akifi q�ndronte i shtrir� dhe i plagosur, mbuluar nga kufomat e t� af�rmve dhe komshinjve t� tij - sfungjer� t� zhytur me benzin�. Sipas Draganit, zjarri ishte menduar p�r t� humbur gjurm�t, posa��risht kufomat.
�udit�risht, Akifi ia kishte dalur t� shp�tonte.
"Der�n e dhom�s e kishin kapluar flak�t. P�r fat, ishte nj� dritare aty af�r", tregon Akifi. N� ato �aste ai kishte menduar se m� mir� do t� ishte sikur t� dilte jasht� e t� vritej nga plumbi, se sa t� q�ndronte e t� ngulfatej nga tymi ose t� digjej i gjall�. "Un� k�rceva nga dritarja dhe ika fshahurazi deri te nj� fush� me bar� t� rritur". Akifi, kishte q�ndruar aty p�r or� t� t�ra dhe kishte lidhur plag�n me nj� leck� t� shqyer nga k�misha.
Asnj� mashkull tjet�r nga sht�pia nuk kishte shp�tuar. 11 persona kishin gjetur vdekjen nga rrebeshet e plumbave dhe ishin djegur.
Dy grupe t� tjera t� meshkujve nga fshati ishin shp�n� n� dy sht�pi t� tjera, ishin pushkatuar dhe, nj�soj, u ishte v�n� zjarri. P�r t� qen� �udia edhe m� e madhe, edhe dy meshkuj t� tjer� kishin shp�tuar. Secili n� nj�r�n nga sht�pit�. Edhe ata rr�fejn� se kishin dal� p�r t'u vrar� nga plumbi, duke i ikur flak�s.
T� premten, dit� e ngroht� me diell, m� 14 maj, t� vitit 1999, n� nj� k�nd t� Evrop�s dhe n�n bombat e NATO-s, 41 meshkuj nga fshati Qyshk, ishin vrar� nga forcat e kombinuara militare serbe. Mosha: nga 19 deri n� 69 vje�.
N� m�ngjesin e s� nj�jt�s dit�, forcat serbe t� sigurimit kishin sulmuar edhe dy fshatra t� tjer� fiqnj, Pavlan dhe Zahaq, ku kishin d�buar nga sht�pit� grat�, f�mij�t dhe pleqt�, dhe kishin vrar� n� t�r�si 72 njer�z.
Nj� grua e re ishte ndar� nga kolona e t� d�buarve q� ishin urdh�ruar t� mbanin rrug�n drejt Shqip�ris� dhe, q� nga ajo dit�, ajo ka mbetur pa nam e nishan.
Nga nj� i mbijetuar n� secilin grupTASHM� KISHIN KALUAR DY MUAJ q�kur kishte ndodhur masakra.
N�nt� luft�tar� shqiptar�, t� urdh�ruar nga komandanti i tyre, ngrit�n pushk�t e tyre me bajoneta drejt qiellit t� kalt�r t� ver�s dhe q�lluan tri her� n� aj�r. Teksa t� sht�nat gj�muan n� fshatin e d�rmuar nga lufta n� Kosov�n Per�ndimore, pjes�marr�sit n� ceremonialin mortor, t� mbledhur rreth varrit t� madh, iu dor�zuan nj� ndenje d�shp�ruese.
P�r gruan me shami t� zez� rreth kok�s dhe f�mij�t e saj q� d�nesnin, t� sht�nat nga garda e nderit e Ushtris� �lirimtare t� Kosov�s, risoll�n tmerrin e dy muajve m� par�, kur shumica e meshkujve t� fshatit ishin ekzekutuar nga skuadronet serbe t� vdekjes.
Nj� grua, burri dhe dy bijt� e s� cil�s ishin vrar�, donte t� hidhej dhe t� mbulonte me shtatin e saj varrin, duke p�rs�ritur me z� q� t� ngjethte misht�: "Un� duhet t� jem me ju".
At� me v�shtir�si e ndalnin prej q�llimit kush�rinjt� e saj.
 | |
| Dy banor� t� Qyshkut, t� cil�t e kan� mbijetuar sulmin e 14 majit n� fshat. Q� t� dy kan� humbur et�rit dhe v�llez�rit n� masak�r. (Foto: Stephen Smith) |
Akifi, i veshur me nj� set�r t� thjesht� t� zez�, k�mish� t� vjet�r t� bardh� dhe k�puc� t� zeza, q�ndronte n� mesin e pjes�marr�sve n� ceremonial. Sjelljet e tij mund t� mashtrojn�, ngase ato nuk shprehin dhimbjen dhe vuajtjet q� ai ka p�rjetuar si nj�ri nga vet�m nj� dor� meshkujsh q� kan� mbijetuar sulmin e rrufesh�m mbi fshat.
"Ky �sht� vendi ku na kan� mbledhur", tregon ai, si p�r nj� gj� me t� cil�n �sht� mpleksur qysh se di p�r vete. "K�to na tubuan para se t� na ndanin, ne, meshkujve nga grat� dhe f�mij�t".
I shtrir� n� nj� rajon me ara t� plleshme dhe buz� Lumit t� Bardh�, Qyshku, �sht� nj� fshat i vog�l, i cili gjallon n�n hijen e r�nd� t� kreshpave t� larta t� Bjeshk�ve t� Nemuna. Disa fshatin e konsiderojn� edhe si nj� paralagje t� Pej�s, qytetit vet�m dy ose tri kilometra m� tutje, i cili ishte boshatisur thuaja t�r�sisht nga popullata shqiptare dhe pastaj ishte djegur n� nj� mas� t� madhe, po ashtu.
Me ikjen e forcave serbe dhe me hyrjen n� Kosov� t� trupave t� NATO-s, pas afro tre muaj bombardimesh nga qielli, ishin krijuar mund�sit� q� t� hulumtohet p�r t� v�rtet�n n� vendin q� kishte hequr t� zit� e ullirit p�r shum� koh�.
S� bashku me NATO-n ia kishin behur edhe hetuesit nga Tribunali i OKB-s� p�r krimet e luft�s bashk� me grupet e tjera p�r t� drejtat e njeriut. Ata tash b�jn� p�rpjekje p�r t� kuptuar se �far�, n� t� v�rtet� ka ndodhur n� Kosov� dhe kush i ka kryer vrasjet. Sipas k�saj logjike, nj� vend ideal p�r k�t� pun� paraqiste padyshin Qyshku.
Ndoshta edhe m� par� keni d�gjuar p�r Fred Abrahamsin, hulumtuesin e "Human Rights Watch", nj� organizate joqeveritare me seli n� SHBA, e cila merret me hulumtimin e krimeve t� luft�s, si dhe abuzimet e tjera t� t� drejtave t� njeriut. Abrahamsi, nj� njoh�s i gjuh�s shqipe, deri m� tash ka kryer hulumtime t� shumta n� shum� pjes� t� Kosov�s, n� Shqip�ri dhe n� Maqedoni, gjat� disa vjet�ve t� shkuar. Ai kishte par� shum� tmerre, shum� vende masakrash dhe shum� vrasje. Mir�po, ajo q� e kishte qitur Abrahamsin n� rrug� t� madhe gjat� ceremonis� mortore t� viktimave n� Qyshkut, ishte se ky fshat dallonte p�r nj� gj� nga vendet e tjera q� kishte par� ai. K�tu disa nj�r�z q� kishin par� zjarrin dhe bresh�rin� e plumbave q� vinin n� drejtim t� tyre nga vras�sit serb� ia kishin dalur t� mbijetonin. Rr�fimet e t� mbijetuarve, si ato t� Akifit dhe Lules, ishin t� p�rq�ndruara m� shum� n� detaje, gj� q� i kishte shtyr� hulumtuesit t� hyjn� m� thell� n� trungun e rr�fimit.
Intervistat q� hulumtuesit kan� b�r� me t� mbijetuarit e masakrave b�r� q� t� ngritet aktakuza nga Tribunali i Hag�s kund�r Slobodan Milosheviqit dhe kat�r bashk�pun�tor�ve t� tij t� ngusht�.
Qeverit� per�ndimore p�rllogarisin se m� se 10.000 shqiptar� jan� vrar� ose zhdukur, edhe pse deri m� tash jan� zbuluar vet�m rreth 3.000 kufoma. N� an�n tjet�r kan� mbetur t� pahulumtuara edhe m� se 500 vende t� dyshuara si varreza masive.
Nd�rkaq, akoma m� shum�, ajo q� kishte shtyr� Abrahamsin n� Qyshk, ishte edhe nj� gj� tjet�r. Militar�t serb� nuk kishin qen� edhe gjithaq t� kujdessh�m.
"Nj� gj� shum� e r�nd�sishme p�r Qyshkun", thot� Abrahamsi," �sht� se n� secil�n nga tri sht�pit� ka nga nj� t� mbijetuar. Njer�z q� mund t� tregojn� me sakt�si se si kan� ndodhur ekzekutimet".
Ky �sht� personi q� ka dh�n� urdh�ratNJ� GABIM Q� E KISHIN B�R� serb�t kur kishin ikur dhe nj� gj� shum� e r�nd�sishme p�r shqiptar�t dhe t� tjer�t t� mish�ruar n� procesin e identifikimit t� ndodhive t� tmerrshme t� muajve t� vakuumit dhe mosdigj�j�s p�r vendin e vog�l n� nj� cep t� Evrop�s Juglindore, ishte ajo q� vras�sit dhe urdh�ruesit e vrasjeve kishin l�n� pas vetes d�shmit� p�r ato q� kishin b�r�. Shqiptar�t q� po ktheheshin kan� gjetur dokumente ushtarake e madje edhe fotografi, n� t� cilat tregohen luft�tar�t serb� gjat� aksioneve, n� poza me arm� para dhe me sfonde ku shihen sht�pit� e kapluara nga zjarri.
K�to fotografi paraqiten si burime t� pazakonshme p�r hetuesit e krimeve t� luft�s - si� �sht� Abrahamsi, p�r shembull - dhe nj� mund�si q� p�rfundimisht t� demaskojn� njer�zit q� kan� q�ndruar prapa vrasjeve.
Disa nga k�to fotografi jan� siguruar nga drejtorit� e K�shillit Komunal n� qytetin e Pej�s. Ato jan� foto kolori, n� t� cilat tregohen luft�tar�t serb� t� armatosur gjer n� dh�mb�.
"N� k�to fotografi qart� mund t� p�rfundohet se tregojn� luft�tar� vikendi, tregojn� tipat q� kan� dashur t� duken si Rambo", vler�son Fred Abrahams. "Jan� shum� t� r�nd�sishme. N� to shihen serb�t lokal� n� poza t� ndryshme militare q� q�ndrojn� para sht�pive n� flak�, me arm� automatike dhe me uniform� t� plot�. Sheshazi shihet se k�ta individ� n� nj� m�nyr� kan� qen� krenar� ose t� interesuar t� shfaqin arm�t e tyre t� gjata dhe thikat e mprehta".
K�to fotografi jan� p�rdorur nga "American Radio Works" p�r t'iu treguar njer�zve t� mbijetuar n� masak�r. Ato i kan� shkuar me kujdes edhe Akifi dhe mbesa e tij 27 vje�e, Lulja.
Me t� par� fotografit�, Akifi dhe Lulja reaguan me emocion, duke drejtuar gisht�rinjt� e that� nga fotot.
"�sht� ai, ky �sht� ai", Lulja filloi t� dridhet dhe t� zbehet taksa n� �ast iu kujtua se si, m� 14 maj, personi i trash� dhe me flok� t� zeza nga fotografia, e kishte ndar� at� nga grupi i fshatar�ve t� tjer� dhe e kishte k�rc�nuar me vrasje, n� nuk do t� ndiqte urdh�rat q� do t'ia jepte.
"Ky �sht� i nj�jti person", thot� Lulja. "Ky dhe askush tjet�r. Edhe po ta shihja pas dhjet� vjet�sh, prap� do ta njihja si paren e kuqe. Qeni. Ky �sht� ai q� m� ka ndar� nga grupi dhe m� ka k�rc�nuar me dhunim. Ky ka qen� komandant".
Shtat� fshatar� kan� d�shmuar se tipi me pak flok� t� r�na q� pozonte me aq krenari me ushk�n e tij automatike t� drejtuar nga fotografi, ka qen� nj�ri nga komandant�t q� kan� udh�hequr militar�t gjat� dit�s s� sulmit mbi Qyshkun dhe dy fashtrat fqinj�. Ata d�shojn� se nj� luft�tar� tjet�r serb e kishte thirruar at� me nofk�n Burdush, q� n�nkupton nj� njeri t� trash�. Fshatar�t tregojn� se Burdushi kishte urdh�ruar q� meshkujt e paarmatosur shqiptar� t� ndahen n� tri grupe dhe t� pushkatohen.
* * *
Kush ka qen� pra ky njeri i quajtur Burdush, i cili del t� ket� dh�n� urdh�rat p�r militar�t e tjer�? Dhe kush kan� qen� komandant�t e tij? �fare duhet t� jet� nj� njeriu i cili kishte urdh�ruar kryerjen e nj� masakre t� till� t� p�rgjakshme dhe p�r �far� q�llimi? A i mundon k�ta njer�z q� kan� ngrehur k�mb�z�n vrasjet q� kan� b�r� mbi njer�zit e pafajsh�m? A do t� ket� mund�si q� drejt�sia t'ia del mban� me nj� num�r kaq t� madh t� masakrave, apo dhuna e llojit t� k�till� ushqen veten n� nj� rreth t� pafund?
��shtje t� r�nd�sishme flejn� jo vet�m n� ngjarjet e kobshme t� 14 majit, por edhe n� t� kaluar�n e larg�t.
P�r shum� serb�, Kosova mendohet t� jet� nj� vend i shenjt�, i zhytur me gjakun e martir�ve dhe e p�rjet�suar n� k�ng�t folklorike. Tokat e Kosov�s kan� qen� n�n Perandorin� Serbe t� Mesjet�s, p�r dy shekuj, dhe vendi legjendar ku serb�t kishin humbur nga ushtria e Perandoris� Osmane, s� bashku me popujt e tjer� t� Ballkanit, n� vendin e quajtur Fusha e M�llenjave. Shum� luft�ra, shum� dhun� dhe shum� ndryshime kan� ndodhur q� nga ajo koh�.
Nga fundi i shekullit XX, Kosova ende ka qen� n�n administrat�n serbe, por e populluar n� nj� shumic� t� madhe nga shqiptar�t. Lideri serb, Slobodan Milosheviq, ka ushtruar nj� fushat� dhjet�vje�are p�r t� vendosur nj� apart'heid t� stilit ballkanik me q�llim t� forcimit t� kontrollit serb mbi shqiptar�t, si dhe p�r t� forcuar pozit�n e tij politike n� vend. N� t� njejt�n koh� Milosheviqi kishte nxitur dhe udh�hequr luft�rat n� Kroaci dhe Bosnj�, n� t� cilat me qindra mija civil� jan� vrar� dhe deportuar.
N� vitin 1997, nj� grup i fsheht�, filloi t� kryente sulme mbi zyrtar�t qeveritar� serb�, polic�t dhe kolaboracionist�t shqiptar�. Kjo ishte Ushtria �lirimtare e Kosov�s, luft�tar�t e s� cil�s, pas disa vjet rezistence pasive, kishin vendosur q� pavar�sin� ta fitonin me an� t� gryk�s s� pushk�s.
Kriminel�t - ata e kan� vendin n� Hag�ME RRITJEN E TENSIONEVE, Milosheviqi kishte d�rguar m� shum� forca ushtarake dhe policore n� Kosov�, duke sulmuar rajonet ku vepronte Ushtria �lirimtare e Kosov�s dhe vendet q� ata konsideronin si t� rrezikshme. Shumica e luft�tar�ve t� rekrutuar nga Milosheviqi n� t� kaluar�n e tyre kishin betejat q� kishin zhvilluar n� dy luft�rat e m�parshme, n� Kroaci dhe Bosnj�. Kosova ishte ajo e treta dhe e v�rteta, n� nuk do t� konsideronim luft� konfliktin e shkurt�r me Sllovenin�. Mir�po, serb�t nuk kishin luftuar vet�m kund�r atyre q� i quanin "terrorist� t� organizat�s s� vet�quajtur U�K", por edhe kund�r civil�ve t� paarmatosur dhe t� pambrojtur. P�r k�t� jan� v�rtetuar dhe tashm� d�shmojn� edhe t� gjith� hetuesit nd�rkomb�tar� q� kan� punuar dhe punojn� n� Kosov�. Ata jan� t� bindur se skuadronet serbe t� vdekjes kan� vrar� dhe masakruar civil� q� nuk kan� pasur kurr�far� lidhjesh dhe U�K-n�.
Jon Cina, nj� analist q� punon n� kuad�r t� "Grupit Nd�rkomb�tar t� Kriz�s" (ICG) - organizat� joqeveritare q� mbledh sh�nime p�r krimet e luft�s t� kryera n� Kosov� - pohon se sulmet serbe jan� rritur pambarimisht shum� n� krahasim me brutalitetin q� kishin demonstruar n� p�rleshjet e m�hershme m� U�K-n�, n� vitin 1997.
"N� qoft� se do ta krahasonit k�t� me nj� pem�, fillimisht ata kishin dashur t� krastitnin deg�t dhe pastaj kishin vendosur ta prenin edhe trungun", shprehet ai. "Dhe fare n� fund, ata kishin vendosur q� t� gropojn� edhe n� tok�, sheshazi me q�llimin e heqjes qafe t� pem�s, por q� n� t� nj�jt�n koh� do t� shkaktonte edhe nj� ferr t� madh me d�met kolaterale, si� d�shirojn� ata ta quajn� k�t�".
Gjer m� k�t� dit�, udh�heq�sia serbe dhe shumica e qytetar�ve t� tyre mohojn� faktin se policia dhe armata ka kryer krime n� Kosov�. Ata vazhdojn� t� insistojn� se lufta ka qen� nj� p�rpjekje legjitime p�r t� thyer gueril�t kund�rqeveritar�, duke margjinalizuar storiet e krimeve si propagand� e NATO-s dhe U�K-s�, q� b�het me q�llimin e ekzagjerimit t� "eksceseve q� kan� kryer disa nj�site keqb�r�se".
Dennis Milner, nj�ri nga hetuesit kryesor n� Kosov� nga Tribunali i Hag�s, hedh posht� v�shtrimin zyrtar t� Serbis� mbi luft�n.
"Pse i quajn� elemente keqb�r�se?", shtron pyetjen ai. "Apo ndoshta flasin p�r gjith� trupat (armat�n) si nj� element keqb�r�s? A �sht� ndonj�ri nga gjeneral�t e tyre element keqb�r�s? Kjo kund�rshton �do logjik�".
Hetuesit p�r t� drejtat e njeriut theksojn� se masakrat e sojit t� asaj �far� ka ndodhur n� Qyshk dhe dy fshatrat e af�rta - n� t� cilat forcat serbe kan� vrar� civil� t� paarmatosur q� nuk kishin b�r� asfar� rezistence - jan� shembuj t� qart� p�r krime t� luft�s. Po, �sht� e ditur se Qyshku �sht� vendlindja e ish-shefit t� Shtabit t� P�rgjithsh�m t� Ushtris� �lirimtare t� Kosov�s, Agim �ekut, dhe se babai i tij �sht� vrar� n� Qyshk, m� 14 maj, por disa luft�tar� serb� spikasin se ky nuk kishte qen� q�llimi kryesor i sulmit.
"Nuk ka ndonj� gj� q� do t� d�shmonte se Qyshku ka pasur ndonj� aktivitet t� U�K-s� ose di�ka t� ngjashme", thot� Fred Abrahams. "T� gjith� fshatar�t tregojn� se edhe pse ka pasur disa pjes�tar� nga fshati q� iu kan� bashkangjitur U�K-s� p�r t� luftuar n� rajone t� tjera, Qyshku gjat� gjith� luft�s kishte qen� nj� vend i qet�".
PSE QYSHKU?
�el�si duket se fshihet prapa identitetit t� kriminel�ve dhe ve�an�risht prapa komandantit me nofk�n Burdush. N�p�rmjet tyre mund t� jet� e mundshme t� m�sohet kush ka planifikuar k�t� operacion, dhe �'�sht� m� e r�nd�sishme, pse? Asnj�ri nga t� mbijetuarit n� Qyshk nuk dinte emrin e v�rtet� t� Burdushit. Por, Lulja, femra t� cil�n ai e kishte k�rc�nuar me p�rdhunim, thot� se askush n� Qyshk nuk do t� mund ta harroj� fytyr�n e tij, si� nuk do t� mund t� harrojn� krimet q� ai ka kryer.
"A i shihni k�to duar?", pyet Lulja duke u rr�qethur dhe treguar duart e saja. "Me k�to dy duar un� kam mbledhur eshtrat e daj�ve t� mi, kush�rinjve dhe babait tim. At� q� kishte mbetur nga babi im, e gjeta fare n� fund, por jo t�r� kufom�n. Vet�m disa pjes� nga trupi i tij. Nuk kam gjetur k�mb�t e tij ose kok�n. Vet�m brinj�t kam gjetur. Dhe me k�to duar e kam kallur n� dhe. Kurse k�ta serb�t, k�ta q� e kan� vrar�, ata i kan� duart e zhytura me gjak. Ata e kan� vendin n� Hag�".
Zbulimi i personave pjes�marr�s n� masak�rNUK �SHT� SHUM� E ZAKONSHME t� zbulohen emrat dhe fytyrat e personave q� kryejn� krime gjat� koh�s s� luft�rave. �sht� akoma m� e pazakonshme t� d�gjosh ata q� kan� kryer k�to krime duke rr�fyer p�r b�mat e tyre, p�rve� n� rast t� kapjes dhe gjykimit n� gjykatore. P�rgjat� dhjet� vjet�ve me luft�ra n� ish-Jugosllavi, ka pasur nj� tabu virtuale p�r ushtar�t p�r t� folur fshehurazi rreth vrasjeve, pa marr� parasysh n� kan� qen� viktimat trupa t� armikut ose vet�m civil� t� thjesht�. Kjo m� tep�r vlen p�r luft�tar�t serb�, t� cil�t shpesh veten e v�jn� n� rrafshin e viktim�s, n� k�t� m�nyr� duke justifikuar aksionet e tyre kriminale si nj� mbrojtje kolektive t� popullit.
"American Radio Works" ia ka dalur t� siguroj� disa fotografi t� luft�tar�ve serb�, t� cilat ata i kishin l�n� prapa, pasi q� kishin ikur nga Kosova. N� disa prej tyre tregohen militar�t, duke pozuar sikur t� ndodheshin n� ndonj� mbledhi gjahtar�sh, duke buz�qeshur mistersh�m dhe duke mbajtur n� dor� flamuj shqiptar�. Kur ia treguam fshatar�ve k�to fotografi, nj� njeri tjet�r doli t� ket� qen� s� bashku me Burdushin.
Nj� grua shqiptare, e quajtur Albana, tregon me gisht njeriun q� tregohet n� fotografi, duke pohuar se ai kishte qen� n� Qyshk, i veshur me uniform� t� plot� ushtarake. Njeriu, p�r t� cilin flitet, �sht� shum� leht� t� njihet n� fotografi, p�r shkak t� nj�rit sy t� tij gjysm� t� mbyllur. Albana tregon se emri i tij �sht� Zvonimir Cvetkoviq - Zvonko.
 | |
Garazhi shtet�ror i kamion�ve, i braktisur dhe i pla�kitur, ku American Radio Works ka gjetur dosjet e pun�tor�ve dhe fotografit� e pjes�tarit t� dyshuar t� forcave militare, Zvonko Cvetkoviq. |
Albana rr�fen se si ajo ishte rritur s� bashku me Cvetkoviqin n� nj� m�hall� n� Pej�, ku ajo kishte kaluar f�mij�rin�. Sipas saj, Zvonkoja kishte qen� n� fshat edhe dy her� t� tjera, bashk� me militar�t e tjer� q� kishin bastisur fshatin. "Ai m� njohu mua dhe m� pyeti se �far� po b�ja un� aty. Un� iu p�rgjigja 'Un� jetoj k�tu tash'. Ai m� pyeti se sa f�mij� kam. Un� kisha frik� t'i tregoja se kam nj� djal� dhe e g�njeva - i tash� se kam pes� vajza. pastaj, ai m� pyeti n� ka pasur U�K n� fshat. Un� i tash� se jo".
Dy fshatar� t� tjer� kan� identifikuar Zvonko Cvetkoviq, duke th�n� se ai kishte qen� n� Qyshk, i veshur me uniform� ushtrie. Ata e kishin njohur Cvetkoviqin q� m� par�, ngase ai kishte punuar si inspektor i automjeteve, n� nd�rmarrjen "Pe-trans" n� Pej�, ku shqiptar�t thon� se ai e kishte keqp�rdorur k�t� vend t� pun�s, duke marr� mito.
P�r t� gjetur di�ka m� shum�, ne shkuam n� objektin e "Pe-transit", i cili n� muajt pas luft�s ishte l�n� shkret�, ku kishte punuar dikur Cvetokoviqi. N� kabinetin ku jan� mbajtur dosjet, ende kishin mbetur shum� sh�nime. K�tu gjet�m dosjen personale t� Zvonimir Cvetkoviqit. N� k�to dokumente sh�nohej se ai kishte lindur m� 1953, kishte mbaruar t� kat�r klas�t e shkoll�s s� mesme me not� p�raf�rsisht mesatare 2.1 dhe se kishte nj� sy gjysm� t� mbyllur, si pasoj� e nj� aksidenti trafiku. M� tutje u gjet�n edhe dokumentet q� tregonin se ai kishte abuzuar me disa fonde t� kompanis�. Por, me gjith� korruptimin e qart� t� Cvetkoviqit, nuk ka ndonj� d�shmi q� tregon se ai ka qen� ndonj� komandant ushtarak ose rezervist policie.
N� k�t� m�nyr� ne kishim vendosur t'i binin n� gjurm� Zvonko Cvetkoviqit.
Shum� serb� q� kan� braktisur Kosov�n, gjat� bombardimeve t� NATO-s dhe pas hyrjes s� trupave paqeruajt�se n� vend, kan� gjetur strehim n� Mal t� Zi, republik�n "jugosllave" q� ndodhet vet�m rreth nj� or� ngasje me vetur� nga Qyshku. Pas disa jav�sh t� gjurmimit t� vendndodhjes s� Cvetkoviqit, ia dol�m q� t� zbulojm� se ku fshihej ky kriminel i dyshuar. Ai ndodhej n� Mal t� Zi, n� nj� qytez� q� shtrihet vet�m 40 kilometra larg Kosov�s. Na ishte th�n� se jetonte n� nj� vend t� zymt� dhe t� varf�r, n� Andrijevic�, nj� vend i njohur p�r mb�shtetjen e fuqishme p�r diktatorin serb, Slobodan Milosheviq.
Ne shkuam t� paparalajm�ruar n� nj� bllok t� sht�pive, me rroba q� thaheshin n�p�r litar� dhe me dru t� prer� t� renditur pran� mureve t� sht�pive. Iu kishim qasur me nj� �ik pasiguri vendit ku do t� duhej gjetur njeriun q� k�rkonim. N� vazhd�n e p�rpjekjeve p�r t� kapur serb�t e armatosur q� shikoheshin si k�rc�nim p�r udh�heq�sin� e republik�s q� m�ton ta paraqes� veten si e moderuar, pak dit� para se t� shkonim atje, policia malazeze kishte bastisur disa sht�pi n� Andrijevic�, ku kishte konfiskuar pushk� automatike dhe granata.
Nd�r sht�piat e bastisura kishte qen� edhe ajo e Zvonimir Cvetkoviqit.
Kush �sht� Zvonimir Cvetkoviq - ZvonkoPES� OSE GJASHT� SERB� ishin mbledhur rreth zjarrit n� oborrin e sht�pis� ku jetonte tash i dyshuari p�r krime lufte, Zvonimir Cvetkoviq - Zvonko, duke ngritur dolli me gotat e vogla t� mbushura me raki kumbullash dhe duke mbrehur thikat e tyre vezulluese. Ata po p�rgatiteshin ta prenin nj� derr shum� t� madh. Me nj� shtytje t� p�rnj�hershme ata kthejn� bish�n n� krah, secili prej tyre duke mbajtur nga nj� k�mb� t� tij. I pesti, ndalet p�r nj� �ast mbi kok�n e madhe t� derrit dhe, me nj� l�vizje t� beft� dhe t� shpejt� t� thik�s, e pren derrin n� fyt. Nj� curril i ku gjaku del nga g�rrmazi i prer� i bish�s, teksa b�n p�rp�litjet e fundit n� jet�.
Brenda sht�pis� s� vog�l, p�rfundimisht del p�rpara Zvonimir Cvetkoviqi. N� dhom�n ku rrinte s� bashku me t� shoqen, vajzat dhe balld�zat, Zvonkoja na ofron kafe dhe pranon q� t� flas�.
Ai �sht� nj� mezoburr� 46 vje�, me flok� t� dendura q� kan� filluar t� thinjen dhe me nj�rin sy gjysm� t� mbyllur, i cili i kishte mbetur n� kujtes� fshatar�ve t� llahtarisur. Cvetokoviqi ishte m�suar t� refuzonte ato q� kishte par� t� botoheshin n� gazetat lokale n� Mal t� Zi - si dhe n� Internet - sipas t� cilave ai kishte qen� i lidhur me krimet q� ishin kryer n� Qyshk.
"Gjith� ajo p�r t� cil�n un� kam qen� i interesuar t� b�j ka qen� q� t� shkoj n� pun� her�t n� m�ngjes dhe t� kthehem n� sht�pi pasdite", thot� ai. "Kurr� nuk kam qen� n� Qyshk. Kurr� nuk kam kryer sh�rbimin ushtarak dhe kurr� nuk kam mbajtur revole n� dor�".
Me t� shpjeguar se disa njer�z kishin d�shmuar se e kan� par� at� n� Qyshk gjat� sulmit, ai me rr�mbim dhe nervoz� q�llon me grusht tavolin�n dhe thot�: "M� lejoni t� ju them di�ka. N� do t� ishte p�rzier madje edhe v�llau im n� di�ka t� till�, un� do ta tregoja menj�her�. Ata kan� qen� qen� e jo njer�z, ata q� kan� b�r� k�t� pun� n� Qyshk".
Megjith�se Cvetkoviqi ngulte k�mb� vazhdimisht se kishte q�ndruar larg luft�s, ai d�shmonte me sakt�si detaje t� shumta p�r nj�sitet militare dhe p�r komandant�t e tyre.
Si mund t� dij� ai kaq shum�?
Ai nuk e tregon. Por, kjo kishte b�r� q� t� ktheheshim prapa n� Pej� dhe t� flasim me shqiptar�t, t� cil�ve, sipas fjal�ve t� Cvetkoviqit, do t� d�shmonin se ato �far� thot� vet� jan� t� v�rteta.
K�shtu, ne gjet�m n� Pej� nj� familje shqiptare, t� cil�n, gjat� bombardimeve t� NATO-s - me t� filluar serb�t vrasjet dhe d�bimin masiv t� shqiptar�ve nga sht�pit� e tyre - Cvetkoviqi e kishte p�rcjellur n� rrug�n drejt Malit t� Zi. Por, n� bised�n me k�t� familje, ne ia dol�m t� kuptojm� disa detaje t� tjera shum� kruciale, p�r t� cilat Cvetkoviqi nuk kishte folur. P�r shembull, familja shqiptare e tregon fare qart� dhe ngul k�mb� n� faktin se Cvetkoviqi i ka p�rcjellur ata p�r n� Mal t� Zi, por se ai n� at� koh� ka qen� i veshur me uniform� ushtarake dhe se mbante me vete nj� pushk� automatike. Kjo binte n� kund�rshtim t� plot� me ato q� Cvetkoviqi na kishte th�n� n� Mal t� Zi, kinse nuk kishte veshur kurr� uniform� dhe se nuk kishte mbajtur kurr� revole n� dor�. Sipas k�saj del se Zvonkoja e ka ndihmuar k�t� familje, ngase miku i tij i kishte pasur miq t� ngusht� dhe se n� t� nj�jt�n koh� kishte larguar edhe familjen e tij n� at� drejtim. Familja shqiptare tregon se ai t�r� koh�n e kishte qortuar mikun e tij p�r rrezikun n� t� cilin e kishte futur - rrezikun e p�rcjelljes s� nj� familjeje shqiptare.
Nj� shqiptar tjet�r, t� cilin e vizituam, p�r t� cilin Cvetkoviqi na kishte porositur ta pyesnim, po ashtu, na tregoi se e kishte par� Zvonkon vet�m disa jav� para se t� ndodhte masakra e Qyshkut, dhe se ai kishte pasur t� veshur uniform�n ushtarake dhe se kishte mbajtur nj� automatik. Nd�rsa, e treta e v�rteta, njeriu i tret� i cili do t� duhej t� thoshte fjal� t� mira p�r Cvetkoviqin, ish-pun�tori n� kompanin� "Pe-trans", Dardani, dyshonte se Cvetkoviqi ka qen� gjithnj� n� bashk�punim me bandat ushtarake n� Pej�.
"Ai gjithmon� do t� vinte p�r t� na folur", rr�fen Dardani. "Por, nj�koh�sisht, ai ishte m� ekstremisti n� mesin e pun�tor�ve serb�. Ndodhte q� ai t� thoshte: 'Duhet t'i vrasim t� gjith� shqiptar�t, t� marrim pastaj buldozer�t dhe t'i rrafshojm� fshatrat; duhet q� t'i d�bojm� ata t� gjith�'".
"Nuk di �far� t� them", rrudh� krah�t Dardani, "ndoshta k�to kan� qen� vet�m fjal�".
Pra, tashm� e kishim t� qart� se Zvonimir Cvetkoviq - Zvonko ishte bashkuar me militar�t p�r t� sulmuar fshatin Qyshk - dhe sigurisht edhe dy fshatrat e tjer� - dhe q� ndoshta ka qen� vet�m nj� ushtar i par�nd�sish�m gjat� operacionit. K�shtu q�, filluam t� gjurmojm� edhe p�r komandant�t ushtarak�, p�r t� cil�t kishin treguar Cvetkoviqi dhe shum� luft�tar� t� tjer� serb�, q� kishin qen� m� aktiv�t n� rajon.
Nj�sitet militare q� kan� marr� pjes� n� sulmLUFT�TAR�T SERB� Q� KAN� QEN� n� Qyshk, m� 14 maj, ose ata t� cil�t dinin di�ka p�r ndodhin� e tmerrshme t� mesit t� pranver�s, d�shmojn� se sulmi ka qen� i organizuar nga grupet m� elite t� policis� s� Serbis�, si dhe armat�s dhe nj�siteve paramilitare - trupa k�to n�n direktiva t� drejtp�rdrejta nga gjeneral�t m� t� af�rt t� t� akuzuarit p�r krime lufte, Slobodan Milosheviqit.
N� sulm kishin marr� pjes� edhe bandat militare, po ashtu, t� cilat jan� quajtur "trupat e befasis�".
Nd�r nj�sitet serbe q� kan� marr� pjes� n� Qyshk, jan�:
Formacioni "Frenki", nj� nj�sit komando i em�ruar sipas udh�heq�sit t� tij Franko Simatoviq, nj�rit nga agjent�t m� t� rreziksh�m dhe nj�koh�sisht t� mistersh�m, p�r t� cilin flitet se �sht� nj� komandant veteran nga lufta e Bosnj�s.
 | |
| Sre�ko Popoviq (i dyti nga e majta) dhe Sllavisha Kastratoviq (i treti nga e majta) t� fotografuar me uniforma t� kamufluara bashk� me persona t� paidentifikuar. |
Luft�tar�t nga ky grup kan� theksuar se "OPG" q�ndron prapa masakr�s q� ka ndodhur n� fillim t� vitit 1999, nat�n nd�rmjet 14 dhe 15 janarit, n� Re�ak, q� kishte grishur pezmin e komunitetit nd�rkomb�tar dhe, sipas shum� analist�ve, kishte qen� pika shtyt�se p�r nd�rrimin e politik�s bot�rore kund�r Serbis�, rrjedhimisht duke cytur fillimin e bombardimeve t� aleanc�s s� NATO-s.
Nj�siti snajperist i Armat�s s� Tret� "Jugosllave", grup q� theksohet t� ket� qen� n�n komand�n e drejtp�rdrejt� t� kryegjeneralit t� Armat�s s� Tret�.
Pastaj, banda paramilitare "Munja" (vet�tima). "Munja" ka qen� nj� mish�rim i �uditsh�m i polic�ve, kriminel�ve dhe t� vet�quajturve patriot�, t� cilin nga serb�t ishin konsideruar si legjendar�, p�r p�rleshjet e tyre q� kishin zhvilluar me Ushtrin� �lirimtare t� Kosov�s dhe p�r sulmet e pam�shirshme mbi civil�t shqiptar�.
N� mesin e 17 luft�tar�ve, me t� cil�t u takuam n� Mal t� Zi, kishte qen� edhe Branko, nj� veteran shpatullgj�r� i grupit militar "Munja", n� t� kat�rdhjetat e hershme. Branko tregon se ai ishte rritur n� Pej� dhe se i ishte bashkuar grupit vet�m tre muaj para fillimit t� luft�s ajrore t� NATO-s.
"Me t'iu bashkuar 'Munj�s' m� �sht� th�n� se detyra jon� do t� jet� spastrimi etnik - d�bimi i njer�zve nga sht�pit� e tyre", rr�fen Branko. "Kishim edhe pun� t� tjera, po ashtu, jo vet�m spastrimin. B�nim arrestime, n� t� shumt�n e rasteve, caku yn� ishin lider�t e shqiptar�ve dhe eliminimi i gjith� atyre q� p�rkrahnin iden� e Kosov�s s� pavarur. Jo vet�m lider�t e U�K-s�, por edhe shqiptar�t me ndikim, intelektual�t".
Autoritetet serbe nj� koh� t� gjat� kan� refuzuar �far�do lidhje me paramilitar�t, si� �sht�, p�r shembull, grupi "Munja". Por, luft�tar�t serb� ngulin k�mb� se paramilitar�t, p�rfshir� k�tu edhe "Munjan", kan� qen� "nj�site speciale" n�n kontrollin e armat�s dhe policis�. Pik�risht, nj�ri nga komandant�t m� fam�k�qinj dhe m� t� friksh�m, Vidomir Shalipur - polici m� i njohur n� qytetin e Pej�s p�r dhun�n e ushtruar ndaj shqiptar�ve - ka qen� mu nj� polic serb. Shalipuri �sht� vrar� m� 8 prill, 1999, nga nj� ushtar 17-vje�ar i U�K-s�, n� pusin� e v�n� n� af�rsi t� fshatit Radac. Funerali i tij kishte qen� nj� nd�r m� t� m�dhenjt� q� kan� organizuar ndonj�her� serb�t e Pej�s, nd�rkaq q� kishte qen� nj� nd�r lajmet m� t� g�zueshme q� kishin marr� shqiptar�t e qytetit per�ndimor, t� cil�t ishin d�buar nga sht�pit� dhe ishin strehuar n� vendet fqinje. Madje, edhe p�rkujtimorja me rastin e vdekjes s� tij, tregon p�r lidhjen e tij me grupin, duke shkruar si shtojc� t� emrit - Vidomir Shalipur - "Munja".
Urdhrat kan� ardhur nga nivelet m� t� lartaVRASJA E POLICIT VIDOMIR SHALIPUR, bazuar n� d�shmi t� shumta, kishte b�r� q� grupi militar "Munja" t� mbetej n�n drejtimin e partnerit t� tij n� krime, kriminelit Nebojsha Miniq. Kjo kishte qen� edhe nj� nd�r strategjit� e luft�s s� Milosheviqit n� Kosov� - polic�t dhe kriminel�t t� luftojn� krah p�r krah m� nj�ri-tjetrin.
Nebojsha Miniq �sht� nj� 38-vje�ar, i cili veten e quan "Mrtvi" (i vdekuri), nofk� q� e ka marr� nga tatuja q� tregon nj� njeri t� vdekur n� krah�ror.
Branko, nj�ri nga pjes�tar�t e "Munjas", rr�fen se Miniqi ka vrar� disa shqpitar� n� Pej� dhe rrethin�. "Ai ishte ekstremist q� nga fillimi", thot� Branko. "Ai gjithnj� ka qen� nj� njeri q� ka jetur n� tehun e shpat�s. Ai ishte i mbushur plot me urrejtje ndaj shqiptar�ve. Kishte b�r� aktivitete kriminale s� bashku me ta dhe ata e kishin tradh�tuar. K�shtu q�, ai ka qen� i mbushur me ndjenj�n p�r hakmarrje. Ishte n� gjendje t� vriste t�r� nj� familje, n�n�n, babain, ose motr�n, vet�m p�r k�t� gj�."
Isai nga Peja, ka treguar se si Nebojsha Miniq kishte dh�n� urdhrin p�r t� vrar� gjith� familjen e tij. Nj� nat� para hyrjes s� trupave t� NATO-s n� Pej�, pjes�tar�t e grupit t� Miniqit, kishin ekzekutuar shtat� pjes�tar� t� familjes s� Isait. Isai ia kishte dalur t'i shp�toj� vrasjes. Prej shtat� t� pushkatuarve - pes� kishin qen� f�mij�.
 | |
| Vidomir Shalipur (k�mb� n� qend�r) dhe Nebojsha Miniq (k�mb�, djathtas) s� bashku me militar� t� armatosur r�nd� dhe me nj� flamur shqiptar t� rr�mbyer |
Nj� pjes�tar tjet�r i grupit "Munja", Petar, thekson se Miniqi dhe Popoviqi kan� qen� komandant� t� k�mb�soris� n� Qyshk. Mir�po, Petar ngul k�mb� se planet p�r betejat dhe listat e ekzekutimit kan� ardhur nga zyrtar�t e nivelit t� lart� t� armat�s dhe policis�, t� cil�t edhe e kishin drejtuar operacionin.
"Ne na jepeshin listat nga komandant�t e policis� p�r shqiptar�t q� ishin lojal ndaj U�K-s� ose q� kishin lidhje me ta", tregon Petar. "Q�llimi ishte q� t� spastrohet �do fshat. Na ishte urdh�ruar q� t� ndanin grat� dhe f�mij�t prej burrave. Ne merrnim �do mashkull q� kishte mbi 15 vje�".
Disa luft�tar� kan� b�r� t� ditur p�r "American Radio Works" se sulmi mbi Qyshk ishte planifikuar n� takimin e komandant�ve t� armat�s dhe policis� n� Pej�, m� 11 maj. Nj� lib�r sh�nimesh, i n�nshkruar nga komandanti rajonal ushtarak, koloneli ushtarak Dushan Antiq - i cili i �sht� treguar "ARW"-s� nga zyrtar�t e K�shillit Komunal n� Pej� - konfirmon se n� Qyshk ishin d�rguar trupa p�rforcuese, tri dit� para sulmit. Gjithashtu, disponojm� me nj� kopje t� dokumentit, t� n�nshkruar nga i nj�jti komandant "jugosllav" Antiq, q� d�shmon p�r t� ashtuquajturin "Shtab t� kriz�s", ku drejtuesit serb� t� nd�rmarrjeve t� ndryshme n� qarkun e Pej�s, kishin marr� detyrat p�rgjegj�se t� dala nga gjendja e krijuar me shpalljen e gjendjes s� luft�s n� Jugosllavi. Ky dokument mbante dat�n e 25 marsit, nd�rkaq drejtuesit ftoheshin p�r t� marr� detyrat n� mbledhjen q� do t� mbahej m� 1 prill, 1999. Sipas dokumentit, armata merrte mbi vete autoritetin absolut n� rajon, ku p�rfshihet edhe fshati Qyshk.
Nga k�to dokumente dhe deklarata nga luft�tar�t p�rg�njeshtrojn� pohimet se nj�sitet e tyre nuk kan� qen� t� involvuara n� sulmet mbi civil�.
Bazuar n� burimet pran� policis� serbe, listat e ekzekutimit kan� ardhur nga armata lokale dhe komandant�t e policis�, duke vazhduar t� ngjiten lart e m� lart n� zingjirin komandues. Nj� oficer nga nj� nj�sit elit i policis� sekrete serbe ka deklaruar se ai ka p�rcjellur urdh�resa t� detajizuara p�r arrestime dhe deportime drejtp�rdrejt te komandant�t e policis� dhe armat�s n� Kosov�, n� mesin e t� cil�ve kan� qen� edhe ato p�r grupin "Munja". Ai d�shmon se k�to urdh�resa dilnin nga kancelarit� e Ministris� s� Pun�ve t� Brendshme n� Beograd.
"Urdhri p�r t� d�buar me forc� shqiptar�t ka ardhur nga Beogradi, nga vet� kreu", tregon oficeri i lart� i Armat�s Jugosllave, i cili parap�lqen t� mbetet anonim. "Ne ishim fokusuar par�sisht n� rajonet ku U�K-ja kishte p�rkrahje, si� �sht� Peja".
Por, ky oficer shton se ajo q� kishte filluar, sipas tij, si nj� luft� legjitime kund�r "terrorist�ve shqiptar�" U�K-s�, s� shpejti ishte kthyer n� nj� luft� t� p�rgjithshme kund�r civil�ve shqiptar�. Ajo ishte nj� luft� ku secili mashkull shqiptar pak m� i rritur ishte trajtuar si nj� terrorist potencial.
"Me t� filluar sulmet ajrore", tregon oficeri, "�do gj� u keq�sua. Ne u b�m� m� t� varur nga militar�t dhe nj�sitet speciale, ngase rekrut�t dhe rezervist�t tan� nuk po e kryenin pun�n si duhet. Gjith�ka u kthye p�rmbys. N� k�t� gjendje, un� isha nj� polic q� duhej t� punoja me kriminel�t, n� vend se t'i arrestoja ata".
Nga burgu n� luft�SHUM� MILITAR� SERB� jan� d�rguar n� Kosov� drejt e nga qelit� e burgjeve n� Serbi. Disa prej k�tyre militar�ve q� kan� luftuar n� Kosov� i pranuan "American Radio Worksit" se ata ishin liruar nga vuajtja e d�nimit n� burg me kushtin e ardhjes p�r t� luftuar n� Kosov�.
Nj� nga ta �sht� Marko, nj� ish i burgosur q� tash jeton n� Mal t� Zi. Ai �sht� nj� figur� tipike e njeriut nga n�ntoka serbo-malaziase, nj� djalosh meskuloz me zixhir� prej ari t� varur n� qaf�, syze dielli t� shtrenjta dhe shortse "Bermuda". Markoja tregon se n� koh�n kur ishte liruar nga burgu kishte qen� duke vuajtur d�nimin prej pes� vjet�sh n� Serbi, p�r shkak t� nj� p�rleshjeje t� armatosur. Pas lirimit, ishte st�rvitur n� nj� kamp serb policie, i ishte dh�n� arma dh ishte d�rguar n� Pej�, p�r t� kryer t� ashtuquajturat - operacione speciale.
"Urdh�rat q� m� jepeshin mua ishin q� t� arrestoja njer�zit dhe t'i fusja brenda", tregon Marko. "Pastaj, ka pasur urdhra speciale p�r t� kapur individ� t� ve�ant� dhe p�r t'i sjellur ata gjall� ose vdekur. I kam likuiduar pes� a gjasht� njer�z n� k�t� m�nyr�. Arrestonim njer�z t� r�nd�sish�m, politikan�, funksionar�. P�r �mimin e liris� son� ne ishim n� gjendje t� b�nim, thjesht�, gjith�ka".
Markoja dhe disa militar� t� tjer� serb� t� intervistuar kan� theksuar se disa nj�site jan� sponsoruar nga gangster�t serb�, q� kan� lidhje t� ngushta me policin� sekrete t� Slobodan Milosheviqit. K�ta sponsor� u kan� paguar luft�tar�ve shuma parash� prej 5-6 mij� markash p�r nj� muaj dhe kan� b�r� aranzhimet p�r arm�t dhe municionin nga armata si kund�rshp�rblim p�r ndaljen e nj� pjese t� madhe t� pronave shqiptare.
Mrakoja tregon se pun�dh�n�si i tij ishte fam�keqi, Zheljko Razhnatoviq - Arkan. Arkani ishte nj�koh�sisht politikan - kryetar i Partis� s� Bashkimit Serb (SSJ) - dhe mafioz, p�r t� cilin n� vitin 1997 ishte ngritur aktakuza nga Tribunali Nd�rkomb�tar p�r Krime Lufte n� Ish-Jugosllavi, p�r krimet q� kishte kryer gjat� luft�rave n� Kroaci dhe Bosnj�. Aktakuza ishte shpallur bot�risht, nga at�bot� kryeprokurorja Louise Arbour, gjat� muajve t� bombardimeve t� NATO-s mbi "Jugosllavi", n� vitin 1999, kur i ishte shtuar sipas burimeve edhe dosja e krimeve n� Kosov�.
Razhnatoviq �sht� vrar� n� janar t� vitit 2000 n� nj� atentat n� hotelin "Interkontinental" n� Beograd.
Fred Abrahams nga organizata "Human Rights Watch" beson se kriminel�t e manipuluar nga shteti ishin nj� komponent esencial i luft�s s� udh�hequr nga Serbia n� Kosov�.
"Ka pasur elemente t� fuqishme kriminale t� mish�ruar n� t�r� zingjirin q� vjen nga armata, n�p�rmjet policis� e deri te paramilitar�t", vler�son Abrahams, "dhe ky �sht� nj� refleksion i shtetit Serb dhe Jugosllav. Ky �sht� nj� regjim gangster�sh. Po flasim p�r nj� vend q� �sht� i qeverisur nga njer�z q� jan� t� mish�ruar thell� n� t� gjitha sojet e aktiviteteve ilegale dhe t� dyshimta. Pra, n� kjo do t� filloj� mu n� krye, n� nivelin ministror, �sht� m� se e qart� se do t� arrij� edhe n� nivelin e bandit�ve t� rrug�s dhe polic�ve lokal�".
Kriminel�t nuk k�naqeshin vet�m me para...K�TA BANDIT� DHE POLIC� jan� d�rguar me urdhrin e komandant�ve nga nivelet e larta q� t� shplajn� Qyshkun dhe dy fshatra t� tjer�. T� mbijetuarit d�shmojn� se kan� par� Nebojsha Miniqin dhe Sre�ko Popoviqin - komandant�t e formacionit "Munja" - t� torturojn� civil�t e paarmatosur dhe t� terrorizojn� ata me t� sht�na nga automatik�t, madje edhe buz� k�mb�ve t� f�mij�ve.
"American Radio Works" ia ka treguar fotografit� e Miniqit dhe Popoviqit nj�rit nga t� mbijetuarit n� nj� nga dhomat e likuidimit n� Qyshk, bujkut rreth kat�rdhjet� vje� t� quajtur Besim. Pa m�dyshjen m� t� vog�l, ai rr�fen se i kujtohet fare qart� se Popoviqi ka dh�n� urdhrin p�r t� ndar� meshkujt shqiptar� q� do t� ekzekutoheshin.
"Ai q�ndronte n� mes dhe jepte urdhrat", kthen kujtimet p�r Sre�ko Popoviqin, Besimi. "Ushtar�t e tjer� dol�n n� krye t� grupeve dhe na d�rguan n�p�r sht�pi. Gjat� gjith� koh�s, ky Popoviqi, na b�rtiste: 'Keni k�rkuar NATO-n, tash do t'ju tregojm� ne NATO-n! Ju shqiptar�t kurr� nuk do t� jeni t� lir�, vet�m n�se do t� vrisni t�r� 11 milion� serb�t'".
Edhe Sk�nderi, nj� burr� tjet�r i mbijetuar n� masak�r, identifikon Popoviqin nga fotografit�.
"Kam pas� v�rejtur se mbante nj� kryq rreth qaf�s", thot� ai. "Kishte t� veshur nj� fanell� me ngjyr� t� gjelb�r ushtarake. Ai ka dh�n� urdhrat q� t� na ndanin n� dy grupe dhe t� na d�rgonin n�p�r sht�pit�...".
N� intervista t� ndara, d�shmitar�t theksojn� se Popoviqi n�n k�rc�nimin e arm�ve ka v�n� para grupin prej dhjet� meshkujsh dhe i ka d�rguar n� nj�r�n sht�pi. N� k�t� grup kishte qen� edhe Sk�nderi.
Pas disa �astesh, disa rrebeshe arm�sh ishin d�gjuar dhe meshkujt e v�n� n� vij� me shpin� nga muri ishin shembur t� vrar� nga plumbat e ekzekutorit serb. Sk�nderi, megjith�se me disa plag� n� k�mb�, ia kishte dal� t� shp�tonte, duke dal� nga dritarja, pak para se sht�pin�, tashm� t� mbushur me kufoma, ta kaplonte zjarri.
Nd�rkoh�, Nebojsha Miniqi ishte duke gjuajtur ndonj� pre m� t� majur. Miniqi e kishte rr�mbyer �aush Lushin, 51 vje�, burrin e njohur si m� i pasuri n� Qyshk. Njer�zit e Miniqit, po ashtu, e kishin kapur t� birin e �aushit, Arianin, 21 vje�, p�r t� shantazhuar at� me q�llim t� marrjes s� �el�save t� vetur�s. �aushi u kishte ofruar vet� t� merrnin vetur�n dhe disa para, duke shpresuar se serb�t do t� tregoheshin t� m�shirsh�m dhe do t'ia kursenin jet�n e t� birit. D�shmitar�t tregojn� se Miniqi e kishte d�rguar �aush Lushin n� sht�pin� e tij.
Gruaja e �aushit, Ajshja, kishte mbetur n� mesin e grupit t� femrave, derisa gjith� k�to skena rr�qeth�se ishin luajtur para syve t� saj t� mbushur me lot.
"�aushi u solli atyre gjith� parat� q� kishim", kthen kujtimet m� t� k�qija t� jet�s s� saj ajo. "Ai solli gjith�ka vet�m p�r ta shp�tuar birin ton� t� d�shirit. Kur ai u kthye te vendi ku na kishin grupuar, te varrezat e fshatit, pa se Arianin e tij e kishin marr� ushtar�t. 'Ku e kam djalin?', ka pyetur. Dhe ata iu p�rgjigj gjakftoht�: 'Ti mund t� kesh para, t� jesh i pasur, por kjo nuk do t� thot� se ne nuk do t� ta vrasim djalin!'".
I biri, Ariani, i vetmi djal� n� familje, ishte pushkatuar s� bashku me 10 meshkuj t� tjer�, disa minuta para se �aushi t� kthehej me parat�. �aush Lushi s� fundi �sht� par� i gjall� me Nebojsha Miniqin - "Mrtvin", komandantin e "Munjas".
Nj� dit� m� von�, Ajshe Lushi e kishte gjetur kufom�n e burrit t� saj t� masakruar n� nj� nevojtore fshati.
"Ishte i shtrir� me fytyr� p�r tok�, derisa n� t� gjitha an�t shihej gjaku", rr�fen ajo si e p�rhumbur. "Ishte shum� e v�shtir� t� shikoje. Ishin mbledhur aq shum� miza. E kishin prer� n� fyt dhe gati ia kishin prer� shuplak�n fare. Ndoshta kur ia kishin vjedhur or�n e shtrenjt�. Pas k�saj, kam b�rtitur dhe i kam th�n�: '�aush, t� vran� edhe ty, tash nuk na ka mbetur mashkull n� sht�pi. Ku e kemi birin ton�? Tash pa ty, m� nuk kemi sht�pi".
"Ishim t� pajisur me urrejtje kund�r shqiptar�ve"T� SHTAT�MB�DHJET� LUFT�TAR�T serb� t� intervistuar, kan� pranuar t� b�nin nj� gj� t� till�, vet�m pasi q� iu kishim premtuar se nuk do t'i publikonim emrat e tyre. Thuaja, q� t� gjith� kan� pranuar se kan� sulmuar edhe shqiptar�t civil�. Disa luft�tar� serb� kan� pranuar, po ashtu, se kan� kryer ekzekutime masive, edhe pse asnj�ri prej tyre nuk ka pranuar se ka qen� i p�rzier n� vrasjen mizore t� �aush Lushit.
Shumica e luft�tar�ve theksojn� se ata i kan� b�r� k�to vullnetarisht, duke konsideruar nj� gj� t� k�till� si nj� fushat� legjitime kund�r terrorist�ve. Mir�po, motivacionet e tyre t� v�rteta variojn�.
Vasoja �sht� nj� burr� i im�t, rreth 30 vje�, i cili ka lindur dhe �sht� rritur n� Serbi. Ai ishte pun�suar pasi q� kishte hedhur firm�n n� let�r p�r t� shkuar n� luft� n� Kosov�. Teksa kishte par� militar�t e tjer� duke vrar� gra dhe f�mij� shqiptar�, ai p�r nj� koh� ishte turbulluar. Por, Vasoja thekson se kishte vazhduar me zbatimin e urdhrave.
"Ne ishim si t� pajisur me nj�far�lloj ndjenje patriotike t� detyr�s, posa��risht me rritjen e intensitetit t� luft�s aktive", tregon Vasoja. "Ne ishim ushtar�, ne ishim sikur qen� t� luft�s t� cil�t vrasin pa u m�dyshur p�r k�t�, pa menduar fare. K�ta ishim ne. Ishim po ashtu t� pajisur me urrejtje... Mendoj se gjeneral�t kan� krijuar nj� projekt, nj�far�lloj plani, p�r t� na mbushur me urrejtje p�r shqiptar�t".
Luft�tar�t e tjer�, ve�an�risht pjes�tar�t e grupeve militare, ishin t� kapluar nga pasione t� ndryshme dhe nuk ndjenin ndonj� keqardhje p�r vrasjen e civil�ve shqiptar�. Me Milanin u takuam n� tarrac�n e nj� kafeterie t� zhurmshme. Ai �sht� nj� burr� i parruar, me sy t� skuqur dhe t� m�dhenj. Ai ka nj� t� kaluar kriminale, po ashtu. Milani pohon se i ka takuar grupit militar "Munja", nj� bande ku t� vet�quajturit patriot� serb� ishin nj�koh�sisht edhe kidnapues t� paguar nga shteti.
"M� her�t, policia sekrete serbe transportonte shqiptar�t n� m�nyr� t� sigurt p�rtej kufirit, duke i bartur ata fshehurazi n� bagazhet e veturave", tregon ai. P�r k�t� merrnin nga 5 mij� DEM. Me t� marr� vesh p�r k�t� djemt� nga nj�siti im, filluam edhe ne t� b�nim nj� gj� t� till�. Pastaj, me t� ashp�rsuar m� tep�r bombardimet e NATO-s, nuk p�rpiqesha q� t'ia kaloja shqiptar�ve kufirin. Vet�m u merrja parat� dhe i vrisja".
Milani thot� se nuk ka marr� pjes� n� sulmin mbi Qyshk. K�shtu q� shkojm� ta shohim nj� tjet�r q� ka marr� pjes� n� masakr�n e tmerrshme. Ky �sht� Predragu. Ai ka t� veshur nj� fanell� "Versace", xhinse t� t� zeza dhe g�zon nj� respekt t� ve�ant� n� kafeterin� q� ri. Predragu ka insistuar q� biseda t� zhvillohet n� bodrumin e nj� hoteli buz� detit. Gjat� gjith� bised�s rrinte i ulur n� karrige, teksa, n�n prapanic� mbante nj� revole "Magnum 44" t� nikelizuar dhe t� gatshme, p�r �far�do nevoje.
"S� pari, nuk jam duke biseduar me ju ngase dua ta b�j k�t�", thot� ai. "K�t� e b�j vet�m se jam i mbushur. Jam i mbushur deri n� fyt. Disa gj�ra nuk mund t'i mbaj m� brenda. N� do t� d�shironit ju ose jo, duhej t� punonim p�r policin�. Duhet t� kesh para n� qoft� se d�shiron t� jetosh. Fabrikat nuk punonin, asgj� nuk funksiononte. Nuk kisha d�shir� t� shihja njer�zit duke vdekur, nuk kisha d�shir� t� shihja gjakun gjithkah rreth meje, por u m�sova edhe me k�t�".
Syt� e Predragut duken t� lodhur dhe t� shqet�suar. Nga qafa e tij rrjedh djersa. Gj�ja tjet�r e cila e shtyn t� bisedoj� �sht� se d�shiron ta shfaq� mllefin kund�r Milosheviqit, p�r arsyen se ai kishte braktisur Kosov�n pas luft�s. Kjo �sht� nj� ndjenj� q� ndajn� nj� pjes� e madhe e luft�tar�ve. Predragu rr�fen edhe p�r mllefin e familjes s� tij dhe shok�ve n� Serbi t� cil�t refuzojn� t� besojn� storiet p�r ato q� ka par� n� Kosov�. Mbi t� gjitha, duket sheshazi se Predragu d�shiron t'ia hap� dikujt zemr�n, pa marr� parasysh se kush jan� ata. Ai d�shiron t� rr�fej� p�r tmerrin.
"Vet� i ekzekutova t� gjith�... p�rse t� harxhonim fishek�t""V�LLA, �SHT� E V�SHTIR� ta shikosh ndarjen e meshkujve nga familjet e tyre dhe pastaj t'i vras�sh ata", pohon Predragu, me nj� ndjenj� t� �uditshme brenda vetes. Ai nuk e di se a �sht� duke ndjer� keqardhje p�r ato q� ka b�r� s� bashku me koleg�t e tij t� krimeve ose vet�m flet p�rqart� p�r t� nxjerr� dufin q� i �sht� stisur brenda. Ndjenjat e tij jan� t� p�rziera.
"Nuk ka asgj� m� t� keqe sesa kur shikon fytyrat e n�nave, motrave, f�mij�ve... se si d�nesin kur shohin duke iu marr� et�rit ose v�llez�rit".
Predragu, me t� th�n� k�to, ndalet p�r nj� �ast, merr frym� thell� dhe vazhdon:
"Nj� grua n� Qyshk m'u qas pran�. Ishte 50 vje�e dhe kishte gjasht� a shtat� f�mij�. Militar�t ia kishin marr� burrin me vete. Ajo m� ofroi 6 mij� marka n� qoft� se do t'ia liroja burrin. N� syt� e saj un� pash� n�n�n time q� lutej p�r jet�n time. D�shirova ta ndihmoj. Por, n� do t� provoja ndonj� gj�, vet�m se do ta vrisja edhe veten. Nat�n, tash ku bie p�r t� fjetur, fytyra e saj m� torturon".
Disa militar� serb� rr�fejn� storie t� tilla. Kujtimet q� i kan� marr� me vete nga Kosova, syt� e �jerr� dhe t� p�rlotur t� grave dhe f�mij�ve nuk i l�n� ata t� qet�. Por, k�tu shtrohet pyetja se si djelmoshat si k�ta kan� mundur t� vrasin aq shum� njer�z dhe t'i vrasin ata aq metodikisht.
A ishin ata vet�m duke i ndjekur urdhrat?
Kjo pyetje iu shtrua nj� burri tjet�r q� kishte qen� n� Qyshk, Draganit. Dragani �sht� nj� djal� i ri q� kishte kryer sh�rbimin ushtarak n� armat�n "jugosllave" dhe q� iu kishte bashk�ngjitur si vullnetar nj�sitit militar, t� cil�t veten e kishin quajtur "Brigada Cara Dushana", sipas carit serb t� mesjet�s. Dragani pa pushim ngrydh cigaren me gisht�rinjt� e tij t� zverdhur nga tymi, gj� q� tregon nervoz�n e tij, teksa flet n� nj� kafeteri p�r ato q� kan� ndodhur n� Qyshk.
Dragani pohon se pjes�tar�t e grupit "Munja" dhe "OPG" kan� udh�hequr sulmin dhe se kan� hyr� n� Qyshk 200 metra par nj�sitit t� tij.
"Gjithfar� gj�rash kan� ndodhur n� at� fshat", thot� ai tek flet p�r Qyshkun. "E rrethon nj� djal� t� rritur dhe e merr n� pyetje. Pas k�saj ai fillon t� qaj� ose ulet n� gjunj�. Zakonisht, ai do t� t� ofroj� para p�r ta liruar. Por, nj�siti yn� nuk ka lejuar t� b�hen k�so lloj pazarll�qesh. Dhe, motivimi yn� kryesor n� Qyshk ishte hakmarrja".
Dragani shpjegon se disa koleg� t� tij nga nj�siti militar ishin vrar� koh�ve t� fundit gjat� p�rleshjeve me U�K-n�. K�shtu q�, kur kishin sulmuar Qyshkun, pjes�tar�t e mbijetuar kishin etje t� madhe p�r t'u hakmarr�. Me rrjedh�n e rr�fimit t� Draganit p�r Qyshkun, detajet ngadal� shkojn� duke u p�rshtatur me ato q� kishte d�shumar Akifi, nj�ri nga t� mbijetuarit n� Qyshk.
Dragani: "Ishin rreth 12 veta q� ne vendos�m t'i marrim n� pyetje. Tashm� kishim pastruar t� gjith� shqiptar�t nga sektori yn�, k�shtu q� i d�rguam k�ta meshkuj n� nj� sht�pi t� zbraz�t".
Akifi: "Ata na d�rguan brenda sht�pis� s� nj� komshiu dhe na vun� n� dhom�n e dit�s n� vij� me shpin� nga muri".
Dragani: "U tham� se meshkujt nga ky fshat m� her�t kan� marr� pjes� n� sulmet mbi ne. P�r k�t� arsye komandant�t tan� kan� marr� vendimin p�r t'ju vrar�".
Akifi: "Nj�ri prej tyre, nj� ushtar i ri, erdhi te ne dhe na tha se duhet t� presim derisa t� bisedoj� me komandant�t e tij".
Dragani: "Ishte e qart� se disa prej tyre kishin qen� n� U�K. Zbuluam se disa prej tyre mbanin fanella t� gjelbra n� rrobat e tyre t� zakonshme. Si dhe �orape t� gjelbra - e gjelb�r ushtarake. Ky ishte gabimi i tyre. Ne mor�m hakun".
Akifi: "Nuk e di se p�r �ka kan� biseduar. E gjith� kjo zgjati vet�m nj� sekond�, pastaj ai u kthye dhe tha: 'N� em�r t� Serbis�, t� gjith� jeni t� d�nuar me pushkatim'".
Dragani: "U thash� se k�t� po e b�nim n� em�r t� Serbis�. Vet� i ekzekutova t� gjith�. Nuk m� nevojitej askush tjet�r. P�rse t� harxhonim fishek�t?"
�'ka qen� nj�siti militar "Munja"?KUSH JAN� PJES�TAR�T e nj�siteve serbe q� kan� kryer krime n� rajonin e Kosov�s Per�ndimore, posa��risht n� Qyshk, Pavlan dhe Zahaq? Kush i ka formuar ato? Kush i ka drejtuar ato? Cili ka qen� misioni i tyre? K�to jan� pyetjet q� k�rkojn� p�rgjigje.
M� posht� do t� lexoni d�shmit� q� p�r k�to formacione i kan� dh�n� vet� pjes�tar�t e tyre, si dhe detajet e tjera t� dala nga analizat dhe burimet militare per�ndimore.
"Munja" (v�tetima) �sht� formuar n� fillim t� vitit 1998, si nj� nj�sit q� do t'iu kund�rp�rgjigjej sulmeve t� Ushtris� �lirimtare t� Kosov�s, q� sa vete e shtoheshin n� rrethin�n e Pej�s. Nj�siti ishte menduar p�r t� qen� si nj� krah i "Posebne Jedinice Policije (PJP)" (nj�site spaciale t� policis�) t� Ministris� s� Pun�ve t� Brendshme, bazuar n� d�shmit� e disa luft�tar�ve serb�. Munja ka pasur prej 30 deri n� 50 luft�tar� dhe nj� num�r t� madh t� automjeteve t� blinduara, t� cilat, me fillimin e bombardimeve t� NATO-s, ishin strehuar n� barakat e "Armat�s Jugosllave" n� Pej�.
Nj�sitet e "Munjas" kan� bartuar uniforma t� nj�jta t� kamufluara, t� nj�jta me uniformat e PJP-s�, nd�rsa nganj�her� kan� ngjitur n� krah� nga nj� shirit.
"Ata ishin djelmoshat t� cil�t shkonin n� vendet ku askush tjet�r nuk d�shironte", shpjegon nj� rezervist serb policie. "Kur k�ta ishin n� vij�n e par�, para nesh, d�met q� p�sonim ishin t� reduktuara n� minimum. Dhe �sht� e v�rtet�, 'Munja' shkat�rronte �do gj�, dhe kur them �do gj�, ajo edhe do t� thot� mu �do gj�".
Sikurse edhe militar�t e tjer� serb�, "Munja, po ashtu, financohej nga lidhjet joformale me komandant�t e policis� dhe armat�s, si dhe nga qarqet e ndryshme politike. Disa luft�tar� kan� d�shmuar se ky grup ka pasur lidhje t� ngushta n� Pej� me an�tar�t e Partis� Radikale Serbe (SRS) t� Vojislav Sheshelit dhe me zyr�n e prefektit t� Pej�s, Jovo Popoviqit.
Gjat� luft�s, Jovo Popoviq ishte z�vend�s i komandantit t� "Shtabit t� kriz�s" p�r qarkun e Pej�s, i em�ruar nga "Armata Jugosllave".
Nj� lidhje tjet�r e tyre ishte edhe me shefin e policis� ushtarake n� Pej�, i cili �sht� raportuar t'u ket� dh�n� "Munjas" qasje n� informatat dhe operacionet n� k�mbim me nj� pjes� t� vlerave t� pla�kitura nga shqiptar�t.
Komandant i grupit militar "Munja" ka qen� Nebojsha Miniq, nj� kriminel me dosje t� trash� dhe me nj� stazh bukur t� gjat� n�p�r burgje. Ai veten e quante "Mrtvi" (i vdekuri). Por, sipas shum� p�rllogaritjeve, truri militar i k�tij grupi fam�keq ishte polici i njohur serb, Vidomir Shalipuri. Shalipuri, koh� m� par�, iu kishte bashk�ngjitur, si polic, nj�sitit special t� quajtur "Operativna grupa (OPG)" (grupi operativ). Sipas nj� burimi nga policia, ai e kishte l�shuar OPG-n� p�r "Munjan" "p�r t� pasur m� tep�r autonomi n� operacione dhe p�r t� qen� komandant". Raportohet se nd�r pjes�tar�t e tjer� t� "Munjas" kan� qen�: Miqo Martinoviq, Gjuro Kastratoviq, Milan Kaljeviq dhe Obrad Rajiqeviq.
"Munja" kishte marr� pjes� n� disa p�rleshje t� m�dha me Ushtrin� �lirimtare t� Kosov�s, n� mesin e t� cilave edhe nj� n� Jabllanic�. Shalipuri, ve�an�risht njihet n� mesin e disa polic�ve t� tjer�, si shum� represiv q� ka rrahur dhe terrorizuar shqiptar�t e qytetit t� Pej�s edhe para se t� fillonin p�rleshjet e para n� Kosov� dhe para se t� shfaqej U�K-ja. Sipas ditarit t� nj� serbeje, t� gjetur pasi q� ajo kishte l�n� sht�pin� e saj n� Pej� dhe ishte strehuar n� Mal t� Zi, shkruan se kur n�nat shqiptare kan� dashur t'i v�n� n� gjum� f�mij�t e vet, n� vend t� ninullave kan� k�nduar: "Flej, flej, se po vjen Shalipuri". Sipas gjitha gjas�ve, pjes�tar�t e grupit "Munja" kan� qen� t� lidhur mes vete edhe familjarisht. M�sohet se motra e Shalipurit ka qen� e martuar me komandantin tjet�r t� "Munjas", Sre�ko Popoviqin. Disa luft�tar� serb� kan� d�shmuar se Popoviqi, i cili vinte nga Serbia e Jugut, ka aranzhuar transportimin e vlerave t� vjedhura p�r n� Serbi.
Burimet shqiptare kan� theksuar se Popoviqi, para luft�s, ka kryer pun�n e mbikqyr�sit t� pun�tor�ve n� birrarin� e Pej�s. Ai tash, si� m�sohet, ka hapur nj� kafeteri n� Novi-Sad.
Me vrasjen e Shalipurit n� nj� pusi n� af�rsi t� fshatit Radac, n� prill t� viti 1999, kishin filluar edhe dit�t e v�shtira p�r "Munjan". Me vdekjen edhe t� disa pjes�tar�ve t� tjer� t� grupit, mendohet se numri i luft�tar�ve ishte zvog�luar dhe se pak prej tyre kan� mbijetuar.
Por, jo t� gjith� luft�tar�t serb� thon� fjal� miradie p�r aft�sit� luftarake t� militar�ve "Munja".
"Ata gjithmon� i kan� f�lliqur pun�t", thot� nj� polic serb, detyra e t� cilit kishte qen� t� furnizoj� me pajisje komunikimi dhe t� p�rcjell� urdhrat nga komanda e policis� serbe n� Prishtin� te nj�sitet militare. "Ata kan� qen� t� pakujdessh�m. Nuk kan� qen� t� disiplinuar... Por, ua kemi pasur nevoj�n".
OPG - nj�sit q� ka kryer masakrat n� Abri, Re�ak dhe n� Qyshk"GRUPI OPERATIV" (OPG) �sht� nj� nj�sit elit antiterrorist p�r t� cilin deri tashti nuk �sht� ditur ose �sht� ditur shum� pak nd�r hetuesit e krimeve n� Kosov�, si edhe nga organet e mediave. Sipas shum� d�shmive q� ia ka dal� t� mbledh� "American Radio Works", OPG-ja �sht� formuar n� Kosov� si nj� nj�sit elit antiterrorist. Bazuar n� d�shmit� e disa luft�tar�ve serb�, OPG-ja ka marr� pjes� n� disa nga masakrat m� fam�keqe n� Kosov�, nd�r t� cilat �sht� Abria e Ul�t, Re�aku dhe Qyshku. OPG-ja �sht� formuar nga polic�t m� t� mir� nga e gjith� Kosova, si edhe nga lokalitetet n� Serbi. Sipas raportimeve, ky nj�sit �sht� themeluar gjat� muajve t� vonsh�m t� vitit 1997, nd�rsa pjes�tar�t e tij jan� st�rvitur n� Serbi.
Nj� polic sekret i rangut t� lart� ka b�r� nj� p�rshkrim n� detaje t� k�tij grupi militar: "�sht� paraqitur nevoja p�r nj� nj�sit t� till�, ngase n� aksionet e fundit t� nj�siteve policore kund�r U�K-s�, ato nuk ishin treguar edhe aq t� efektshme dhe po p�sonin d�me shum� t� m�dha. 'Crvene beretke' (beretat e kuqe, forcat speciale t� sigurimit shtet�ror t� Serbis�) ishin shum� t� z�na p�r t'u inkuadruar n� operacionet n� pjes� t� brendshme t� Kosov�s, nd�rkaq q� policia kishte nevoj� p�r nj�site q� do t� kryenin operacione t� shpejta, t� cilat do t� zbatoheshin me nj� sekret t� plot�".
"K�to nj�site zakonisht kan� operauar me nga 12 ose 24 meshkuj n� grup. Luft�tar�t nga nj�sitet e tjera policore kan� pasur fare pak kontakte me OPG-n�, posa��risht n� koh�n para bombardimeve. Kjo ka qen� edhe arsyeja p�rse ata jan� quajtur 'Magla' (mjegulla) - ata zhdukeshin pa l�n� ndonj� gjurm�... OPG-s� i ishin besuar detyra speciale, p�r t� shkat�rruar b�rtham�n e nj�siteve armike, p�r t� kryer sulme t� befasishme dhe p�r t� terrorizuar popullat�n shqiptare. Kjo n�nkupton edhe vrasjen e civil�ve n� rajonet e U�K-s�, me q�llim t� shuarjes s� �far�do d�shire nd�r shqiptar� p�r t� hyr� n� radh�t e tyre. K�shtu ka ndodhur edhe ne Re�ak. OPG-ja ka qen� nj� grup shum� i fuqish�m dhe shum� efektiv, por ata kan� marr� pjes� n� shum� krime, ku kan� mbetur t� vrar� shum� civil�".
Pjes�tar�t e OPG-s� kan� bartur uniforma t� ndryshme p�r aksionet e ndryshme q� kan� kryer, por ata ishin m� s� miri t� njohur nga uniformat e tyre t� zeza dhe p�r arm�t e tyre t� prodhimit per�ndimor. "Ata nuk kan� mbajtur arm� ruse ose jugosllave, e dini, si ato AK-47. Ata kishin arm�t m� bashk�kohore t� NATO-s.
Ishte di�ka impresive".
Pjes�tar�t e OPG-s�, t� shumt�n e rasteve kan� qen� t� armatosur me pushk� automatike "Hekler-Koch". Burime nga policia serbe theksojn� se OPG-ja ka qen� n�n kontrollin e drejtp�rdrejt� t� gjeneralit Obrad Stevanoviq, komandant i forcave t� policis� speciale serbe dhe nj�ri nga komandant�t m� t� r�nd�sish�m t� Milosheviqit. Sipas t� gjitha gjasave, OPG-ja ka qen� pjes� e "Specijalne Antiteroristicke Jedinice - SAJ" (Nj�sitet specilae antiterroriste) t� Ministris� s� Pun�ve t� Brendshme, t� cilat jan� komanduar nga gjenerali Stevanoviq. E themeluar, m� 1995 nga gjenerali Radovan Stji�iq - Baxha, SAJ-i, sipas t� gjith� p�rllogaritjeve, ka qen� nj�siti m� elit i Ministris� s� Pun�ve t� Brendshme t� Serbis� (me p�rjashtim t� Departamentit t� Sigurimit Shtet�ror). Duke pasuar atentatin e kryer mbi themeluesin e k�tij nj�siti, Baxh�n, tek ndodhej me t� birin n� restorantin "Mamma Mia" n� nj� lagje t� Beogradit, SAJ-i ka rekrutuar pjes�tar� t� rinj n� Kosov� dhe ka shtuar numrin e vet n� rreth 1.000 meshkuj.
SAJ-i ka qen� posa��risht i njohur p�r bartjen e uniformave t� zeza, me t� cilat jan� dalluar nga nj�sitet e tjera militare q� kan� vepruar n� Kosov�, si edhe p�r arm�t e tyre nga Per�ndimi, bazuar n� d�shmi t� shumta.
"Frenkit" - profesionist�t e mistersh�mFORMACIONI MILITAR "FRENKI" (ose "Frenkijevci") �sht� nj�ri nga nj�sitet m� sekrete serbe q� kan� luftuar n� Kosov� dhe t� cil�t, sipas t� gjitha gjasave, kan� marr� pjes� edhe n� masakr�n n� Qyshk.
"Frenki" ka qen� pjes� e forcave speciale t� sigurimit shtet�ror t� Serbis�, t� njohur edhe si "Crvene beretke" (Beretat e kuqe), po ashtu. Emri i k�tij nj�siti militar rrjedh nga Franko Simatoviq, nj� komandant i mistersh�m, i cili, si� raportohet, ka qen� koka e disa operacioneve t� m�dha gjat� luft�rave n� Bosnj� dhe Kroaci.
Simatoviqi ka qen� i lidhur ngusht�, gjat� koh�s s� k�tyre dy luft�rave, me nj�sitet militare t� Zhelko Razhnatoviqit - Arkanit dhe t� Vojislav Sheshelit.
Gjat� luft�s n� Kosov�, "Frenki" ka qen� nj� nj�sit me disiplin� t� lart�, q� ka kryer operacionet e ashtuquajtura komando. Ata kan� qen� t� njohur p�r arm�t e tyre t� sofistikuara (prodhim per�ndimor), radiolidhjet e ve�anta dhe kapelat e gjelbra me streh�, t� ngjashme me ato t� kauboj�ve. Zakonisht, kan� ngasur xhipa me ngjyr� t� zez� ose t� gjelb�r, nd�rsa preferonin modelin "Cherokee").
Sipas nj� komandanti t� policis� serbe, "Frenkit" kan� p�rdorur emra t� ndrysh�m p�r operacione t� ndryshme.
"Kan� pasur nj� autoritet t� p�rgjithsh�m. Ata mund t� b�nin �do gj�. Kan� pasur arm�t p�r t� cilat ne vet�m do t� mund t� �nd�rronim".
Miloshi, nj� ish-pjes�tar i "Frenkit", thot� se ai kishte luftuar n� Kroaci dhe se ishte rekrutuar nga ish-komandant�t e tij.
"Kjo ka qen� nj� polici sekrete p�r likuidim dhe p�r operacione t� nduarnduarshme", thekson ai. "Ishte di�ka plot�sisht ilegale - nuk ishte e shkruar n� ligje ose n� kushtetut�. Mir�po, �do shtet ka di�ka t� k�till�, edhe ato q� pohojn� se mbrojn� t� drejtat e njeriut, si� �sht� Amerika".
"Ne shkuam n� Kosov� n� shkurt t� vitit 1999. Ishim rreth 1.000 veta n� grup. Ky num�r sigurisht se �sht� rritur me nism�n e luft�s, ndoshta n� 1.500 njer�z. Ishin nga 20 ose 30 veta n� secilin skuadron, n� krye t� t� cilit q�ndronte nj� komandant".
"Q�llimi yn� n� fillim ishte shum� i thjesht�, q� t� shkat�rrojm� U�K-n�, bazat e tyre dhe shtetin e tyre ilegal... Mund t� pyesni n� Interpol dhe ata do t'iu thon� se �far� lloji i bandave kriminale kan� qen� ata".
Miloshi p�rshkruan nj�sitin e tij si profesionist absolut, nd�rkoh� q� p�rqesh nj�sitet e tjera, si� �sht� p�r shembull "Munja".
"Ne ishim profesionist�. Ne nuk ishim t� interesuar p�r t� vrar� gra dhe f�mij�. Detyra jon� ishte q� t� vrisnim U�K-n� dhe kjo �sht� ajo q� b�nim... Mendoj se nj� burr� q� �sht� i gatsh�m t� p�rdhunoj� dhe t� masakroj� civil�t, dikush q� mund t� sulmoj� nj� fshat vet�m p�r t� masakruar civil�, prej cilitdo popull qoft� ai, ai person nuk i sjell lavd popullit t� tij. Un� do t'i likuidoja t� till�t n� vend. Nuk do t� kishte gjyq, vet�m ekzekutim".
Me p�rjashtim t� bonueseve p�r operacionet speciale, sipas Miloshit, pjes�tar�t e "Frenkit" kan� marr� paga prej rreth 8 mij� dollar�sh n� muaj, gjat� luft�s n� Kosov�.
"Kemi qen� t� paguar mir�. Por, ne kemi qen� m� t� mir�t dhe u kemi hyr� shum� rreziqeve". Ai thot� se kurr� nuk e ka par� me sy Simatoviqin. "Nuk e ka par� askush prej nesh. Ai �sht� i k�till�".
Miloshi thot� se nuk ka qen� n� Qyshk, por disa luft�tar� t� tjer� pohojn� se "Frenkit" kan� qen� komandant�t q� kan� udh�hequr sulmin.
"Nuk kishin mundur ta qet�sonin veten teksa kishte edhe ndonj� fshat shqiptar t� pa pastruar", spikat nj� polic. "Kan� dashur t� heqin qafe edhe fshatin m� t� fundit n� rajonin e Pej�s".
A do t� gjykohen kriminel�t e luft�s nga terreni?PRANIMI I DRAGANIT - militarit nga vazhdimet e m�parshme - se ka kryer ekzekutime masive dhe se ka marr� pjes� n� deportimet n� fshatin Qyshk, automatikisht e rangojn� at� n� radh�n e kriminel�ve potencial� t� luft�s. Megjith�k�t�, ekspert�t e drejt�sis� nd�rkomb�tare spikasin se ai, si dhe personat q� kan� b�r� gj�ra t� ngjashme, ka gjasa t� m�dha t� kalojn� pa marr� d�nimin e merituar. P�r m� tep�r, Dragani dhe pjes�tar�t e tjer� t� grupeve militare t� nivelit "tok�sor", q� kan� kryer masakr�n n� Qyshk dhe n� shum� vende t� tjera n� Kosov�, mund edhe fare t� mos �ajn� kok�n se do t� ndiqen ndonj� dit� nga Tribunali Nd�rkomb�tar p�r Krime Lufte n� Ish-Jugosllavi, n� Hag�.
Dennis Milner, hetues i OKB-s� p�r krime t� luft�s, thekson se puna e ekipit t� tij do t� vazhdoj� t� fokusohet thuaja t�r�sisht n� rangun e lart� t� regjimit t� t� kryeakuzuarit p�r krime lufte, kryetarit 'jugosllav" Slobodan Milosheviq.
"Mund t� thuhet se Tribunali as q� �sht� themeluar ndonj�her� ose kurr� nuk ka pasur p�r q�llim t� vihet pas gjykimit t� akter�ve t� krimeve n� nivelet e ul�ta", thot� Milner. "Ne do t� insistojm� n� at� se ata n� krye jan� personat p�rgjegj�s... dhe se ata, duke qen� t� implikuar, kan� t�rhequr k�mb�z�n".
 | |
| Nevojtorja ku Qaush Lushi, 51, �sht� q�lluar dhe prer� p�r vdekje. Hetuesit e Tribunalit t� Hag�s i kan� rrethuar vrimat e plumbave me shkum�s. (Foto: Flori Bruqi,13.4.2000) |
M. Cherif Bassiouni, ish-hetues i OKB-s� p�r krime lufte, i cili tash ligj�ron n� Universitetin De Paul n� Chicago, pohon se edhe individ�t q� kan� dh�n� ndonj� mb�shtetje p�r vras�sit do t� mund t� gjykohen.
"Ata jan� nj�soj p�rgjegj�s si dhe ata q� kan� qen� n� terren dhe q� kan� vrar� njer�zit", thekson Bassiouni. "Ky �sht� nj� koncept p�r p�rgjegj�sin� n� grup. Nuk ka ndonj� ndryshim n�se n� nj� band� kriminel�sh, dy vet� q�ndrojn� jasht� duke b�r� roje nd�rkoh� q� dy t� tjer� ndodhen brenda duke pla�kitur ose vrar�. Q� t� kat�rt jan� nj�soj p�rgjegj�s p�r krimin".
Sido q� t� jet�, Bassiouni mb�shtet fokusimin e Tribunalit t� Hag�s mbi Slobodan Milosheviqin dhe bashk�pun�tor�t e tij t� lart�. ��shtja themelore, thot� ai, nuk �sht� n� d�nimin e krimeve t� kaluara, por n� parandalimin e krimeve t� ardhshme.
"Po, personat nga terreni kryejn� krimet", thot� Bassiouni. "Por, p�rderisa atyre t� mos i jepen urdhrat p�r t� b�r� di�ka t� till�, p�rderisa atyre nuk i garantohet imunitet, ata nuk do t� d�shironin t� b�jn� k�t� krye n� vete. M�nyra e vetme p�r t� parandaluar k�so lloj krimesh b�het n� do t� kemi p�r cak lider�t e tyre".
Me gjith� fokusimin e Tribunalit n� udh�heq�sin� serbe, ekipet e hetuesve kan� b�r� hetime n�p�r Kosov� p�r t� mbledhur d�shmi dhe materiale t� tjera. Disa jav� pas hyrjes s� trupave t� NATO-s n� Kosov�, nj� ekip patolog�sh nga policia daneze q� punojn� p�r Tribunalit, kan� vizituar Qyshkun. Ata kan� ekshumuar kufomat t� djegura ose gjysm� t� djegura, q� jan� varrosur n� nj� varr masiv n� qend�r t� fshatit, te varrezat, n� vendin e nj�jt� ku edhe ishin tubuar nga militar�t serb�, m� 14 maj. Patolog�t danez�, po ashtu, kan� nxjerr� plumbat nga d�rrasat e nevojtores ku ishte vrar� dhe masakruar �aush Lushi.
N� qoft� se njeriu q� e ka vrar� �aush Lushin do t� identifikohet, bazuar n� planin e OKB-s�, ai do t� gjykohej n� gjykatat lokale n� Kosov� dhe jo n� tribunalin nd�rkomb�tar n� Holand�. Mir�po, sistemi lokal i drejt�sis� vuan nga disa pengesa. E para, t� gjith� t� dyshuarit p�r krime kan� ikur n� Serbi ose n� Mal t� Zi. E dyta, �sht� mungesa e polic�ve dhe pun�tor�ve t� tjer� t� sigurimit q� do t� kapnin k�ta t� dyshuar.
N� an�n tjet�r, zyrtar�t e administrat�s s� OKB-s� n� Kosov�, nuk mbyllin syt� edhe p�r dhun�n q� �sht� ushtruar ndaj minoriteteve serbe dhe rome n� vend, pas hyrjes s� NATO-s. Administrata e p�rkohshme n� Kosov� ka p�rllogaritur se rreth 300 njer�z jan� vrar� n� Kosov�, q� kur lufta ka marr� fund. Por, p�rkund�r k�saj, ekspert�t e drejt�sis� theksojn� se Tribunali nuk �sht� i gatsh�m t� hetoj� dhun�n q� �sht� ushtruar gjat� k�saj periudhe kohore, ngase me juridiksionin e OKB-s� mbulohen vet�m krimet e kryera gjat� luft�s.
Kush duhet t� sjell� drejt�sin� n� vend?�SHT� SHUM� E V�SHTIR� t� besohet se t� gjith� kriminel�t q� kan� kryer krime gjat� luft�s n� Kosov� do t� gjenden prapa grilave. Ka kaluar nj� koh� relativisht e gjat� nga p�rfundimi i luft�s n� Kosov� dhe ka pasur vet�m disa raste t� arrestimit t� disa t� dyshuarve q� kan� kryer krime lufte n� Kosov�.
Kjo gj� ka filluar t� brengos� shum� edhe t� angazhaurit p�r mbrojtjen e t� drejtave t� njeriut. Kjo e brengos edhe Fred Abrahamsin nga "Human Rights Watch".
"Gjykatat e kan� t� v�shtir� t� merren me hajnat e thjesht� t� xhepit e jo m� me krime t� luft�s", thot� Abrahams. "Nuk mund t� llogaritet shum� n� k�to gjykata. �'�sht� e v�rteta, kjo na v� n� nj� pozit� t� v�shtir� p�r k�rkimin e drejt�sis�. Un� d�shiroj t� shoh kriminel�t prapa grilave dhe �sht� di�ka frustruese ta dish se nj� gj� e till� nuk do t� ndodh�".
Sa i p�rket drejt�sis�, nj� q�llim tjet�r i NATO-s mbetet n� pajtimin nd�rmjet shqiptar�ve dhe serb�ve.
N� t� nj�jt�n koh� q� shqiptar�t ishin mbledhur n� ceremonin� e rivarrimit t� viktimave t� Qyshkut, n� korrik t� 1999-s, serb�t nga fshati me t� kaluar lumin, Gorazhdec, po varrosnin viktimat e tyre - nj� djal� t� ri dhe nj� grua t� moshuar, q� ishin vrar� nga sulmues t� panjohur.
Gorazhdeci �sht� i vetmi fshat n� komun�n e Pej�s, ku ende jetojn� pjes�tar�t e minoritetit serb. Fshati tash ngjan n� nj� oaz� t� rrethuar nga t� gjitha an�t me shqiptar�t dhe ka nj� mbrojtje shum� t� madhe nga forcat e KFOR-it. KFOR-i ka organizuar �do jav� disa autobus�, t� cil�t marrin serb�t nga fshati, t� enjten, i d�rgojn� ata n� Mal t� Zi dhe i kthejn� prapa t� premten.
T� mbijetuarit e Qyshkut shpesh kan� ngulur k�mb� se disa nga militar�t q� i kan� sulmuar m� 14 maj, kan� qen� nga fshati Gorazhdec. Nd�rkaq q�, me t� p�rfunduar lufta, �sht� aluduar se disa nga t� dyshuarit p�r krime lufte kan� gjetur strehim n� k�t� fshat, gj� q� nuk ka mundur t� konfirmohet ndonj�her�. Forcat paq�ruajt�se kan� kryer nj� bastisjen� k�t� fshat, n� fillim t� vjesht�s, dhe kan� gjetur disa arm� dhe municion, por nuk kan� arrestuar ask�.
Flamur Kelmendi, koordinator i prokuroris� p�r qarkun e Pej�s, q� p�rfshin pes� komuna e edhe Qyshkun, thot� se p�r momentin nuk kan� mund�si t� kapin t� dyshuarit p�r krime lufte n� Kosov� dhe p�r t'i sjellur ata para drejt�sis�.
"Kjo �sht� edhe v�shtir�sia me t� cil�n p�rballemi", thot� Kelmendi. "T� dyshuarit p�r krime lufte nuk ndodhen n� mesin ton�. Ata kan� ikur s� bashku me forcat serbe q� jan� t�rhequr n� Mal t� Zi ose n� Serbi dhe dihet se ne nuk kemi ndonj� marr�veshje me organet e siguris� nga k�to vende, q� do t� mund t� ndihmonte n� kapjen dhe dor�zimin e k�tyre personave".
Deri m� tash n� Pej� nuk �sht� kapur dhe rrjedhimisht nuk �sht� gjykuar asnj� kriminel lufte, edhe pse dihet se vet�m n� komun�n e Pej�s jan� m� se 500 t� vrar� gjat� koh�s s� luft�s.
"Ne jemi t� gatsh�m t� veprojm� n� k�t� drejtim, por na nevojitet ndihma", thekson prokurori Kelmendi.
N� an�n tjet�r, nj� pun� t� palodhur n� mbledhjen e materialeve p�r krime - p�rfshir� k�tu d�shmit� e t� mbijetuarve, ekzaminimin e kufomave, identifikimin e tyre, identifikimin e kriminel�ve dhe mbledhjen e t� dh�nave p�r ta e deri te fotografit� e k�tyre keqb�r�sve - ka b�r� edhe K�shilli p�r Mbrojtjen e t� Drejtave dhe Lirive t� Njeriut, dega n� Pej�.
"Besojm� t� jet� nj� pun� me shum� dobi kjo q� kemi b�r� dhe t� gjith� ato q� ia kemi dal� t� mbledhim do t'ia dor�zojm� Tribunalit t� Hag�s", thot� Tahir Demaj, kryetar i k�tij k�shilli. "Materialet do t'ia dor�zojm� edhe prokurorit t� qarkut. I mbetet pastaj Tribunalit dhe gjykatave lokale t� merren me k�to ��shtje".
T� mbijeturit theksojn� se zvarritjet n� kapjen e atyre q� i kan� marr� m� t� dashurit dhe q� u kan� shkaktuar d�me t� tjera, vet�m sa iu shtojn� dhimbjen, por ata d�shirojn� t� besojn� se di�ka do t� b�het p�r t� kthyer drejt�sin� n� vend.
"N� mos nuk do t� b�het asgj�, nuk mbetet tjet�r, vet�m q� drejt�sin� ta ndaj� vet�", thot� Aliu, v�llai dhe babai i t� cilit i jan� vrar� n� masakr�n n� Qyshk. "Nj�her� do t� m� k�rcet filmi dhe..."
"Na duhet drejt�sia sikurse plag�s ilaqi"SHIRAT DHE I FTOHTI, q� paralajm�ronin nj� dim�r t� v�shtir�, e kishin z�n� Akifin, bujkun q� ka mbijetuar masakr�n e tmerrshme, duke bartur materialin p�r t'i v�n� kulmin sht�pis� s� tij t� djegur.
Tash edhe ajo ka kaluar.
Akifin, n� vizit�n ton� t� fundit n� Qyshk, e gjet�m t� strehuar n� shtall�n, ku dikur kishte mbajtur lop�t. Ajo tash ishte adoptuar si nj� sht�pi e vog�l.
 | |
| Varret e viktimave t� Pavlanit, nj� fshati t� af�rt me Qyshkun, i cili po ashtu �sht� sulmuar m� 14 maj. (Foto: Flori Bruqi,22.5.2007) |
Ne ia kemi dalur t� zbulojm� se kush ka q�lluar mbi Akifin dhe 10 meshkujt e tjer�, t� cil�t kishin dh�n� shpirt pran� tij. Ne kemi zbuluar se kush ka udh�hequr sulmin mbi Qyshk dhe zingjirin komandues q� ka qen� prapa n� organizim. Ne kemi zbuluar se luft�tar�t serb� kan� qen� t� motivuar nga hakmarrja, lakmia, detyra dhe frika.
Mbetet vet�m ��shtja e koh�s! Pse sulmi ka ndodhur mu m� 14 maj dhe jo m� her�t gjat� luft�s? Vet�m komandat�t e policis� dhe armat�s s� Milosheviqit e din� p�rgjigjen.
Nj� mund�si: emri i Qyshkut m� n� fund kishte dal� n� krye t� list�s s� caqeve.
Plag�t nga plumbat n� trupin e Akifit tashm� jan� sh�ruar dhe ai b�n p�rpjekje, bashk� me ndonj� organizat� humanitare, t� rind�rtoj� sht�pin�. Akifi beson se Per�ndimi edhe do t� sjell� drejt�sin� n� vend. "Jam thell� i bindur se ata do t� p�rgjigjen n� Hag�", thot� ai p�r kriminel�t q� kan� kryer masakr�n n� Qyshk. "Ata q� jan� fajtor�, ata q� kan� duart e zhytura me gjak, ata do t� d�nohen".
T� mbijetuarit e tjer�, p�rfshir� k�tu edhe Aliun, m�suesin 35 vje� nga Qyshku, ngulin k�mb� n� teorin� p�r pasojat q� mund t� sjellin moskapja dhe d�nimi i ekzekutuesve dhe komandant�ve.
"Na duhet drejt�sia sikurse plag�s q� i duhet ilaqi", thekson ai. "N� do ta leni plag�n t� hapur, n� nuk do ta mbyllni at�, ajo kurr� nuk do t� sh�rohet".
Aliu frik�sohet se urrejtja do t� vazhdoj� edhe p�r nj� gjenerat�.
Lulja, 27-vje�arja q� ka mbijetuar masakr�n dhe q� ka varrosur eshtrat e babait dhe t� shum� t� tjer�ve n� varrezat e fshatit, rr�fen storien p�r vajz�n 3 vje�e, babai i s� cil�s �sht� vrar� n� masak�r, po ashtu:
| P�r �do t� lumen dit�, e bija k�rkon t'et. Ajo pyet n�n�n e saj: "Ku �sht� babi?". N�na i p�rgjigjet: "Dil jasht� dhe vet�m thirre tri her� emrin e tij. Ai do t� vjen shpejt�".Vajza e vog�l i thot� secilit se babai i saj ka shkuar n� Gjermani p�r t'ia bler� nj� bi�iklet�. Nj� dit� ajo kishte shkuar me n�n�n e saj te varrezat e fshatit p�r t� kuptuar se �'kishte ndodhur v�rtet�. Vajza e vog�l e kishte pyetur n�n�n: "A �sht� ky vendi ku e kam babin?" Dhe n�na ishte dor�zuar: "Po, babain e ke t� varrosur k�tu". Vajza kishte filluar t� qaj� dhe kishte th�n�: "K�tu e kam babin q� ma kan� vrar� bandit�t dhe serb�t". Pas k�saj ajo kishte filluar t� gropoj� me duar varrin, duke thirrur: "Ta nxjerrim babin prej k�tu dhe ta �ojm� n� spital... ndoshta do t� sh�rohet". |
