Interviste me Shkrimtarin Aristidh Kola!

Intervist me shkrimtarin Aristidh P।Kola, ish-kryetar i Lidhjes së Arvanitasve të Greqisë (Athinë, në vitin 1995 nga Kolec Traboini )Botuar në gazetën "Illyria" New York, Nr.555,556, Gusht 1996

Pyetje: Që në krye të kësaj bisede, zoti Kola, ju falenderojmë për mundësinë që na dhatë për t'ju intervistuar dhe për të realizuar një cikël fotografish, të cilat janë të destinuara për shtypin e diasporës shqiptare në SHBA, lexuesit e të cilës, për fat të keq, nuk kanë akoma njohuri të plota mbi veprën tuaj studimore si dhe veprimtarinë tuaj. Jeni i njohur në botën shqiptare dhe i vleresuar si një ndër përfaqësuesit më të shquar të arvanitasve (Arbereshëve, siç quhen në Shqipëri, Kosovë e Itali), të Greqise। Çfarë ka qenë zanafilla e ngacmimi për të ardhur deri tek dy veprat madhore siç janë: "Arvanitet" dhe "Gjuha e Perëndive" ?

A.KOLA: Që nga shekulli i kaluar, në Greqi jetuan studiues të veçantë, të cilët u përpoqën të hidhnin dritë në histori për te njohur racën shqiptare e gjuhën e saj. Ajo ishte logjike, sepse një pjesë e madhe e popullit grek e ka prejardhjen e tij nga Epiri i sotëm e nga Shqipëria dhe janë njohur si arvanitas. Janë pikërisht ata arvanitas që dhanë thuajse shumicen e heronjve të vitit 1821, ata ishin gjithashtu krijuesit e shtetit të ri grek. Kjo e vërtetë, veçanerisht vitet e fundit, i është fshehur popullit grek për shumë arsye. Emri "arvanitas" në Greqi duhej te ishte titull nderi e jo të përfundonte pothuajse i sharë. Veçse krejt kështu ishte katandisur dhe emri "grek" në fillim te viteve bizantine. Ky ishte shkaku kryesor që më nxiti të shkruaj librin "Arvanitet dhe prejardhja e grekeve" duke i bërë një vrojtim tërë historisë greke që nga lashtësia me pellazgët e deri në kryengritjen e vitit 1821. Historianët grekë, bashkëkohes të mi, shkruajnë historinë e Greqisë dhe i nxjerrin jashtë tyre: pellazgët në lashtësi dhe arvanitët në historinë e re. Por, një histori greke, e cila nuk merr në konsideratë të saj pellazgët dhe arvanitët, ajo nuk është as greke dhe as histori nuk mund të jetë. Ndërkoh në librin tim të dytë "Gjuha e perëndive" (I glossa ton Theon) nuk mund të jetë veçse një kapitull i librit tim të parë e ku percillet, në essence dhe në përmbatjen e tij, adhurimet e grekëve të vjetër dhe pellazgëve, udhërrefyes në këtë teme është etimologjia e emrave të perëndive, të adhurimeve dhe përkufizimi i toponimeve madje dhe thjeshtë emrat e heronjve e gjysmëperëndive.

Përpjekjet e reja të tanishme sjellin që etimologjia të shpjegohet jo vetëm me ndihmën e antikitetit grek, latin e te sanskrishtes, por dhe të arvanitasve (pra shqipës se vjetër). Edhe gjuha arvanitase, siç do të konkludoje lexuesi, është një zbulim i vërtetë ne këtë përpjekje.

Pyetje: Vepra së shumti nuk shkëputet me njeriun - krijuesin e saj, prandaj pa u shkeputur prej saj na lejoni t'ju pyesim diçka mbi trungun tuaj familjar si dhe emocionet e fëmijerise në mjediset arvanitase ku jeni lindur e rritur.
A.KOLA: Prejardhja ime është nga një fshat 20 km. në perëndim të Thivas, atje ku gjëndeshin Thespieset e lashtë. Fshati quhej Kaskaveli, por tanime shumica e fshatrave kanë ndërruar emra për shkak të ndonjë nënpunësi burokrat injorant, kështu që fshati im quhet Leontari. Të gjitha fshatrat e krahinës së Thivas dhe vetë Thiva, janë arvanitase. Në këtë vend kalova vitet e mia të para dhe kam kujtime shumë interesante. Atëherë mungonin shumë nga të mirat, të cilave u gëzohen njerëzitë sot, por zotëronte gëzimi, e qeshura, ngrohtësia e marredhënieve njerëzore të sinqerta e të çiltra.
Njerzia dinte se ç'donte, dinte si të gëzonte atë qe kishte. Gjyshërit e pashkollë si dhe gjyshet tona, kishin një mençuri të admirueshme dhe një ngrohtësi njerëzore, që shprehej në jetën e përditshme të tyre, në histori, në përrallat, këngët, vallet e në vajtimet e tyre. Natyrisht që në mes tyre flisnin gjithnjë në gjuhën arvanitase, veçse me ne fëmijët flisnin, aq sa dinin te flisnin, ne greqisht qe e konsideronin gjuhë të shkollimit, të dijeve e të ardhmes në përgjithësi. Pavarësisht nga ky kushtëzim, gjuha e parë me të cilën u shpreha ishte gjuha arvanitase.
Kur u rrita, në gjimnaz, fillova të dalloj ngjashmërine e disa fjalëve me gjuhën e Homerit dhe latinishten, por nuk kisha kuptuar akoma lidhjen e thellë të saj me këto gjuhe. Njohuritë tona rreth temës "Arvanitet" dhe "gjuhës arvanitase", atëherë ishin jo vetëm të kufizuara por pothuajse nuk ekzistonin. Mbizotëronte errësira. Ato pak vepra që ishin shkruar për këtë teme, për ne ishin krejt të panjohura. Në asnjë prej librave të njohur nga fëmijët në gjimnaz, por edhe në universitetet, nuk bëhej fjalë për arvanitet dhe gjuhën arvanitase.
Personalisht unë, në dekaden e 1960, kontaktova këto probleme dhe fillova t'i studioj, kështu që më 1983 nxorra vepren time "Arvanitët dhe prejardhja e grekëve", të cilit ju bë një pritje shumë e mirë dhe tani ndodhet në ribotimin e 7-të.

Pyetje: Ç'është për ju Thiva, kjo krahinë tipike arvanitase? Cila është shtrirja e arvanitasve në hapësirën e Atikise e më gjerë në Evia, Peleponez e gjetkë?
A.KOLA: Thiva dhe në përgjithësi krahina e Thives ku që nga shekulli i 14-te banohet veçanerisht prej arvaniteve, ka një histori shumë të lashtë.
Thiva pra konsiderohet sot ndër qytetet më të vjetra të botës, e cila vazhdimisht dhe në mënyrë të panderprere ka qenë e banuar. Themeluesi i Thives, siç dihet, konsiderohet Kadmos, te cilin Herodoti e quante Fenikas, duke besuar çka i thanë finikasit në një udhëtim te tij ne Lindjen e Mesme.
Ky mendim mbizotëron akoma. Por, ne qoftë se do të studiosh ne thellesi të miteve të antikitetit grek historinë e Thives, do të konstatosh se Kadmos nuk ishte finikas, por një prej shumë te ardhurve te races se madhe pellazgjike që kishin strehët e tyre në male të Epirit të sotëm dhe Shqipërisë.
Këtë kam theksuar në librin tim të parë, gjithashtu jam në përfundim të një studimi analitik për këtë teme, te cilin do ta botoj së shpejti. Duke shqyrtuar me kujdes mithin e Kadmit, do të shikosh menjëhere lidhjet e ngushta të Thives me Ilirinë. Kur Kadmi kthehet merr gruan e tij dhe shkon të jape shpirt në atdheun e tij. Nuk shkoi në Finik, por në Iliri. Atje bëri femijen e tij të fundit të quajtur Ilir, thotë mitologjia qe do të lidh Ilirët me Kadmin. Gruaja e tij Armonia, është nga Dardania (Kosova e sotme) dhe mitologjia thotë se ajo është motra e prijesit te dardanëve, Dardanit.
Në Thespoti, ekzistonte një lume Kadmos në lashtësi. Më vonë kur u bë lufte në mes të Thives e të Argosit dhe fituan Thivasit, u detyruan të shpërngulen. Dhe ku mendoni se shkuan? Ne Iliri! Më vonë erdhen në këtë krahinë Biotët, pak më vonë se lufta e Trojes. Dhe nga ku mendoni se erdhen? Prapë nga Iliria.
2500 vjet më vonë, nga i njejti vend, erdhën në krahinën e Thivas arvanitet. Siç shihet, të gjithë të ardhurit në këtë krahinën time, por edhe në të gjithë Greqinë e Jugut, erdhën nga vendët e Epirit të sotëm dhe të Shqipërisë. Për këtë kam nxjerrë konkluzionin se, prejardhja e races grekopellazgjike është nga këto vende.
Ekzistojne natyrisht shumë faktë te vërteta dhe dokumenta, por nuk mund të permblidhen ne një intervistë. Arvanitasit, pra, të cilët erdhen të grupuar në shekulllin e 14-të, u ngulën në të gjitha vendet ku banonin greket e lashtësise dhe që atje u shpërndane në të gjitha ato vende ku kishin ngulmimet grekët e vjetër: Italia e jugut dhe Siçilia, Azia e Vogel, etj.
Historia pra ka një vazhdimësi dhe përsëritet në mënyrë te mahnitshme me të njëjtat motive. Ja vlen të theksojm se grekët që kishin rezistuar në Greqi, kur erdhën arvanitet, ishin pak e ndiqeshin nga forcat e Perandorise Kristiane Bizantine, nga uria dhe shkatërrimet e ndryshme që po mbulonin atë vend.
Ata pak grekë të përndjekur u unifikuan me Arvanitet dhe u tretën në komunitetet arvanitase të fshatrave arvanitase dhe gjaku i ri arvanitasve te shekullit 14-te. As të mos mendohet se në këtë periudhe këta grekër që shpëtuan ishin të ditur e artiste si ata te shekullit te 4-te para Krishtit.

E kundërta, me perndjekjet, varfërine, fatkeqesitë, ishin katandisur në një popull analfabet, por krenar, ashtu siç ishin dhe gjysherit tanë. Prandaj u unifikuan plotësisht. Kështu, në Atiki, Biotia, në ishujt e Argosaronikos, në Argolia, Korinth, Evia dhe përgjithësisht në hapësirat e Peloponezit, ku kish lulëzuar lashtesia greke, mbizoteroi Gjuha me arvanitet, pavarësisht se nuk njihnin lidhjet e thella ndërracore ndërmjet tyre. Mjafton t'ju sjell një tregues që ne vitin 1479, në një raport të venedikasit Marko Varvarigu dërguar qeveritarëve venedikas, thuhet fjalë për fjalë kështu: "Arvanitasit dhe grekët janë një popull, që urrejnë çdo të huaj".

Pyetje: A rron folklori arvanitas? Apo kënga arvanitase aq e pasur dhe burimore ka heshtur?
A.KOLA: Ndodh diçka e çuditshme, thuajse tragjike, me folklorin arvanitas. Me krijimin e shtetit të ri grek, kur traditat e arvanitasve ishin te shumta e te mëdha, shumë nga këto u bene perfaqesuese te folklorit të ri grek.
P.sh. fustanella arvanitase konsiderohet veshja kombëtare e grekeve, vallja çamiko konsiderohet vallja kombëtare greke. Veshjet e grave arvanitase janë krenaria e veshjeve greke. Shumë mite arvanitase, legjenda, gojdhëna, konsiderohen si pjesë e kulturës se re greke. Përsa i përket kënges, aty ka ndodhur diçka tragjike. Muzika nuk ka humbur, por vargjet janë perkthyer prej kohësh në gjuhën greke, por fatkeqësisht pa u ruajtur, në të shumtat e rasteve, vargjet e vjetra arvanitase.
Të gjitha këngët më të vlefshme të vjetra arvanitase, siç e pohojne kërkuesit e vjetër, janë përkthyer në greqisht duke u bërë më vonë si folklor i shtetit të ri grek, dhe vargjet arvanitase, me kohë, humbën pergjithmone. Kështu për fat të keq humbën këngët suljote, perveç 3 - 4 prej tyre.
Ky është një krim tragjik dhe faji bie mbi intelektualët arvanitas qe ishin të paret që e përçmuan kulturën popullore dhe gjuhën arvanitase. Arvanitët kanë prirje dhe talent për poezine. Kur isha i vogël nuk mundesha ta konceptoj madheshtine dhe veçantine e vetkrijimeve të pafundme të dasmave, të gezimeve si dhe të hidherimeve.
E konsideroja si shumë të thjeshtë e të natyrshme të krijosh vargje dhe kënge nëpër gëzime, vajtime. E konsideroja shumë te natyrshme që dikush të ndjente nostalgji për jetën e tij dhe ta shprehte këtë me vargje e kënge, si gjyshja ime tek thurte endete nën zhurmat e veglave te endeses.
Tani e kuptoj se ato për të cilat thjeshtë gezohesha, si kenaqesh nga ujerat e fresketa, ishin gjëra te veçanta dhe të admirueshme që dëshmonin për një popull, i cili mund të ishte analfabet, por kishe tradita kulturore shumë të rëndësishme, ndjenja poetike që nuk gjëndeshin në popujt e tjer. Tani pra, rrallë dëgjohen vetkrijime arvanitase nder gezime. Vetëm disa plaka vajtojne në gjuhën arvanitase ndër morte. Jam larguar shumë vjet më pare nga fshati im dhe kur dy - tri vjet më pare u rigjenda atje në një varrim dhe dëgjova të vajtojnë në greqisht, u befasova dhe më erdhi t'ja plas te qeshurit. Është njësoj si të shikosh të vallezojnë vallen çame me rrobe banje.

Pyetje: Kur i keni nisur studimet e para mbi arvanitet ?
A.KOLA: Nxitja përfundimtare që më shtyti të merrem sistematikisht me arvanitet, ishte një libër i vogël i të paharruarit Kosta Rodi me titull "Arvanitët zgjohen" më 1978. Grumbullova të gjithë bibliografine arvanitase, por nuk u mjaftova tek kjo.
Fillova studimet, kuptova se duhej t'bëja një vështrim të tërë historisë greke që të kuptoja problemet e arvanitasve dhe sa munda, i permblodha dhe dhashe mendimet e mia ne librin "Arvanitasit dhe origjina e grekeve", që u botua me 1983.

Pyetje: Vepra juaj studimore "Gjuha e Perëndive" shkon larg në kohë, mbeshtetet në veprën e Homerit dhe në kohën e perëndive te Olimpit. Sa kohë ju është dashur ta përfundoni atë vepër?
A.KOLA: Kjo vepër në fund të fundit është një kapitull i librit tim të parë. U botua në vitin 1989, por temat e saj kam pas nisur t'i përfundoj qysh në fillim të vitit 1980. Ky libër është përkthyer dhe në anglisht dhe shpresoj që të qarkulloj edhe në atë gjuhë.

Pyetje: Ju zoti Aristidh i referoheni dhe kohëve pellazgjike. A mendoni se për historianët shqiptare por edhe ata grekë, ka rëndësi studimi i asaj periudhe të lënë disi në mjegullnajen e shekujve?
A.KOLA: Kam një besim të patundur se pellazgët, të cilët grekët e lashtë i konsideronin si paraardhësit e tyre, janë çelësi për të kuptuar problemet e errëta të prehistorise, jo vetëm të Greqisë e të Ballkanit, por të tërë pellgut të Mesdheut dhe në të njëjtën kohë, të botës së lashtë, që nisi nga Evropa dhe perfundon në Indi.
Nuk mund t'i afrosh epokat parahistorike, duke mohuar pellazgët si dhe mitologjine e lashtësise, e cila nuk është perrallë, por një rrjedhë ngjarjesh historike me veshje poetike.
Nuk mund ta konceptoj se si mund të ekzistojnë sot shkencetarë grekë, të cilët kanë ngecur në studimet indoevropiane dhe ndërkohë mohojne pellazgët. Përsa i përket shkencetarëve shqiptarë dhe këta do të thoja duhet të marrin përsipër studimet e pellazgëve, ...jo vetëm për shkak të prejardhjes së lashtë pellazgjike të qendrave si Dodoni dhe vendeve të shenjta si Tomorri, që gjendet në zonen e Ilirisë së Jugut të moçëm dhe Epirit, si dhe për faktet gjuhësore pellazge, të cilat kanë mbijetuar; gjitha këto i bëjnë shkencetarët të dalin në konkluzionin se gjuha shqipe është e vetmja, që ka shpëtuar nga trungu i gjuhës pellazgjike.

Pyetje: Ju deshifroni gjuhën e Perëndive të Olimpit nëpërmjet të folurës arvanitase. Kadare tek Eskili gjen motive, tradita, zakone, të cilat janë ruajtur aq besnikerisht vetëm në rrafshin shqiptar. Pse disa të tjerë (dhe jo të pakët këto) kanë ndrojtje, për të mos thënë frikë, nga këto pika takimi në lashtesi e më pas në historinë e mëvonshme?
A.KOLA: Kushdo që merr përsipër të beje një paralelizëm të lashtësise paraklasike greke dhe të shoqërise arvanite të shekullit të 18 - 19-te do të befasohet nga ngjashmëritë karakteristike. Tani si arritëm të kemi turp për gjëra, për të cilat duhet të jemi krenare, kjo është një histori tjetër tragjike. Koncepti i sotshëm nacionalist i historisë, ose propaganda nga njëra anë - mohimi dhe dobësite nga ana tjetër, kanë transformuar shumë gjëra, në mes të cilave dhe ndërgjegjen historike, kulturore dhe kombëtare të shumë popujve. Kjo ka ndodhur dhe në të kaluarën. Në shekujt e parë bizantinë, shembull, fjala "grek" konsiderohej sinonim i fjalës "barbar". Ne epoken bashkëkohore, greqishtfolësit e Italisë së Jugut, konsideronin si perulje të perdornin gjuhën greke. Diçka e ngjashme ndodh edhe me arvanitet. Por, edhe në Shqipëri shekullin e kaluar intelektualet nuk perdornin shqipen, por turqishten, greqishten, italishten etj., sipas fesë se secilit.
Gjuha arvanite që flasim në Greqi, është gjuha e heronjve kombëtare që bene kryengritjen e vitit 1821. Është gjuha e heronjve të lashtë dhe të perëndive të Greqise (pellazgëve) dhe si e tillë duhet të jetë e respektuar dhe e shenjtë. Por, nuk është kështu! Dhe fajtorët janë të shumte, por para së gjithash ne vete.

Pyetje: A është përkthyer vepra juaj në gjuhën shqipe dhe nëse jo, çka qenë sipas jush kjo "harresë", kur dihet se autorit, pra juve, u është akorduar dekoratë nga shteti i sotëm shqiptar për një kohë me kolegun e mikun tuaj, arbereshin Italise, Antonio Belushi?
A.KOLA: Fatkeqësisht, "Arvanitet dhe origjina e grekeve" dhe "Gjuha e Perëndive" nuk janë perkthyer në shqip. Shpresoj se shpejt a vonë do të perkthehen. Shumë pedagoge e miq me janë afruar qe t'i perkthejne dhe dikur do të bëhet dhe kjo. Gjithashtu ka mbaruar perkthimi i vepres sime "Greqia në gracken e serbeve te Millosheviqit", që shpresoj te botohet shpejt. Kjo ndodh sepse është aktuale.

Pyetje: A do të deshironit që vepra e juaj "Gjuha e Perendive", për te cilën është shprehur interes nga botues në Angli, të shihte dritën e botimit edhe në Amerikë, nën kujdesin e Diaspores shqiptare?
A.KOLA: Do të ishte lumturi për mua, të shoh këtë vepër të botohet edhe në Amerikë. Nuk kam ndonjë propozim nga shtëpite atje, veç ndonjë ftese për leksion nga ndonjë bashkekombasi ynë ne Amerikë. Por, shpresoj që veprat e mia të botohen edhe në Amerikë.

Pyetje: Diaspora shqiptare tashmë ka një shtrirje të gjerë, nga Evropa në Amerikë e Australi. A mendoni se intelektualët e saj i kanë lidhjet që duhen në mes vedit?
A.KOLA: Intelektualët shqiptare të Diasporës e kanë për detyrë dhe përgjegjësi të luftojne me të gjitha forcat të fitojne terrenet e humbura gjatë kaq vjetëve, të luftojne që të mos këputet populli nga rrënjet e veta, të njohe historinë e vet e me të, të ndjehet krenar.
Të luftojnë që populli të kaperceje pengesat e ndryshimeve fetare, që disa mundohen t'i bëjnë te mëdha e të pakalueshme. Është një nga rastet e rralla që problemet e një populli nuk mund t'i zgjidhin as politikanët, as ushtarakët, as ekonomistët, as intelektualët, të paktën deri në këtë faze ku ndodhet populli.

Gjithashtu edhe para 100 vjeteve, ishin intelektualët shqiptare që me përpjekjet e tyre krijuan Rilindjen Shqiptare, e cila udhehoqi në shpetimin e shqiptarëve si komb e si shtet. Në bazë të dhënave të historisë, Shqipëria nxorri personalitete të mëdha qe u nderuan dhe nderohen në vende të huaja. Tragjike është se shqiptarët shpetuan shumë të tjerë, por vehten e tyre nuk arriten ta shpëtojne dhe kjo për shkak të shumë faktoreve, të cilët nuk po marrim përsipër t'i analizojme.
Konsideroj të rëndësishme që populli dhe në përgjithësi intelektualët, të konceptojnë këtë situatë tragjike e të mundohen ta ndryshojnë.

Pyetje: Evropa shkon drejt bashkimit, ndërsa Ballkani drejt luftës dhe shperbërjes. Si e shpjegoni këtë paradoks të historisë?
A.KOLA: Është teme pjekurie. Këtë fazë që po kalon Ballkani në këtë shekull, e jetonte para 3 - 4 shekujsh Evropa. Mos harroni luftat qindravjeçare dhe konflitet e tjera. Shtetet e Ballkanit u formuan vonë dhe si arritën të dalin nga zgjedha e turqve (te cilët e vertitën rroten e historisë së Ballkanit shumë shekuj pas), duke mbetur me një vorbull problemesh të cilat akoma mbeten të pazgjidhura, Ballkani pra, i përflakur dhe i dobët, përben një rrezik të vazhdueshëm, një shpatë Demokleu. Por, ne ballkanasit jemi mësuar të jetojme në rreziqe, do të mbijetojme sido qe të vijnë punët.

Pyetje: A mendoni se miqesia dhe klima e mirëkuptimit në mes të Greqise dhe Shqipërisë, i ndihmon arvanitasit për t'u ndjere më të lehtesuar në krenarinë e prejardhjes së tyre dhe në ruajtjen e identitetit?
A.KOLA: Sigurisht që përkeqësimi i marrëdhenieve të Greqisë e Shqipërisë ka ndikime mbi arvanitet. Megjithë veshtiresitë dhe pengesat që na shkaktojnë, përveç Greqise e Shqipërisë ka edhe shkaktarë të tjerë, fuqi të tjera që prishin punë, besoj që shpejt a vonë grekët e shqiptarët do ta gjejnë rrugën që i afron. Kujtoj prapë fjalët e një antropologu të madh, te Jani Kumarit: Duan, s'duan, shqiptarët e greket janë vëllezër!

Pyetje: Ka mendime se ardhja masive e emigrantëve nga Shqipëria ka ndikuar për të keq në këtë ndjenjë. Sa është e vërtetë kjo?
A.KOLA: Zbritja e fundit e shqiptarëve në Greqi, siç i quaj unë ngjarjet e viteve te fundit, mund te jetë e frytshme për Greqine dhe Shqipërinë. Fatkeqësisht llogaritjet e këqia dhe influencat e jashtme i udhehoqën politikanët greke në zgjidhje të gabuara.
Në vend që të mbështeste mikun e vërtetë, popullin shqiptar, mbeshteti pseudomiqtë serbë. Tani në Greqi është bërë më se e qartë, se kjo alternative ishte e gabuar.
Mijëra shqiptarë vijnë përgjithmone në Greqi. Shumë janë martuar dhe kanë krijuar familje dhe përpiqen të mbijetojne.
Në një analize përfundimtare zbritja e shqiptarëve do të tregohet e rezultatashme për të dy popujt, pavarësisht nga dëshirat e disave.

Pyetje: Ju zoti Aristidh jeni jurist ligjor, shkrimtar, gazetar por edhe veprimtar i shquar arvanitas. Mund të na flsini diçka për "Lidhjen e Arvanitasve të Greqise" dhe revistën "Besa" që drejtoni?
A.KOLA: Shoqata e Arvanitasve është krijuar në vitin 1981. Qëllimi ynë është: Të përshkruajmë dhe të ruajme të dhënat gjuhësore, t'i studiojme në mënyrë shkencore dhe të bindim popullin grek, pavarësisht se ka apo jo zanafille arvanitase, se e ka për detyrë që të ruajë "gjuhën e Perëndive dhe të heronjve të Greqise", d.m.th.. të arvanitasve. Dhe në përgjithësi të bindim arvanitasit, se është nder dhe krenari të ruajnë e të flasin atë gjuhe qe ua lane trashegim paraardhesit e tyre.
Të zbuloje historinë e vërtetë të arvanitasve si dhe rolin e tyre në krijimin e shtetit të ri të Greqise.
Të shkruhen të dhenat ose cilësitë me të pasura folklorike të arvanitasve, që në këtë moment përbëjne trungun bazor folklorik të Greqise, që të mos mbetet e panjohur për brezat e ardhshëm dhe e dyta të mos humbase. Asimilimi i pakuptueshem ka ndodhur tek materiali folklorik, fjale të urta, përralla, kënge. Natyrisht kemi shumë pengesa e veshtirësi por që i perballojme me ambicje e vullnet arvanitasi.

Pyetje: Cili është mesazhi juaj për lexuesit?
A.KOLA: Studioni historinë dhe konceptoni që për diçka që nuk vete mirë sot, një pjesë te madhe të përgjegjësisë për historinë e kemi secili nga ne.

Pyetje: Çfare do të presin lexuesit në të ardhmën nga dora juaj?
A.KOLA: Së fundi kam botuar librin "Greqia në kurthin e serbeve të Millosheviqit" dhe pergatis traktatin që arvanitasit më 1899 i drejtuan shqiptarëve, për krijimin e një federate greko - shqiptare me prolog dhe komentet e veta. Kam dhe një studim për simbolet e Zeusit, një biografi te Marko Boçarit, një vështrim mbi Kadmin dhe alfabetin grek, etj.

Pyetje: Po nga terreni i veprimtarit për çeshtjen arvanite?
A.KOLA: Sa të kem mundësi, do të punoj në këtë drejtim: studimin e historisë e të kulturës së botës pellazgjike, si dhe për përmirësimin e marrëdhenieve shqiptaro - greke, të cilat i konsideroj faktorë të domosdoshëm dhe të nevojshëm për sigurimin e të ardhmes së racës sonë.

Pyetje: Megjithëse bisedës sone i erdhi fundi, do të dëshiroja ta mbyllja po me një pyetje: A ka ndonjë gjë për të cilën nuk pyetëm dhe ju keni dëshirë të flisni?
A.KOLA: Kurrë nuk mbarojnë pyetjet, i dashur miku im dhe kurrë nuk mbarojn përgjigjet në mes të dy njerëzve të shqetësuar e të ndjeshëm. Me veprat e mia nuk bëj kurrgjë tjetër veçse u jap përgjigje pyetjeve të së kaluarës, e të së ardhmes. Vetëm se ndryshe flet në libra e ndryshe në një intervistë ku gjithmonë të mbetet shija se ke thënë shumë dhe ndërkohë nuk ke thënë kurrgjë. Prandaj, preferoj të flas përmes librave te mi, duke ju shmangur intervistave dhe publicitetit. Ka raste, ku ndjehem vërtetë si një eremit i përhumbur në mes të një autostrade.

Botuar ne gazeten "Illyria" New York, Nr.555,556, Gusht 1996