Leksionet e luftërave europiane të reformacionit – qindra vjet më parë – mund të ndihmojnë në ndalimin e përzierjes vdekjeprurëse të radikalizimit me politikën
Lindja e Mesme
JAMES STAVRIDIS. Foreign Policy
“Unë nuk mundem dhe nuk do të tërheq asgjë për shkak se nuk është as e sigurt dhe as e drejtë të shkosh kundër ndërgjegjes. Zoti më ndihmoftë. Amin.” Kjo ishte përgjigjja e Martin Lutherit për Këshillin e Perandorisë së Shenjtë Romake në prill 1521.
Ndërsa sunit dhe shiat po copëtojnë shoqëritë e tyre në disa pjesë të botës arabe, fantazmat e vjetra me të vërtetë po harbojnë nga Mesdheu Lindor dhe Levanti te pjesa veriore e Gjirit Arabik. Ne shohim me horror dhe gati mosbesim se si elementë të radikalizuar në të dyja krahët e besimit islamik kanë rrëmbyer armët në Irak dhe Siri në një mënyrë gjithnjë e më të pandalshme. Por në Perëndim, ne e kemi parë diçka të tillë më parë: në besimin kristian, gjatë luftërave të reformimit.
Që nga fillimi i viteve 1500 deri në mes të viteve 1600, protestantët dhe katolikët e copëtuan Europën, duke vrarë ndoshta një të tretën e popullatës në disa pjesë të Gjermanisë, Holandës dhe Belgjikës, me viktima rastësore të shumta në pjesë të tjera të kontinentit, si dhe në ishujt britanikë.
Koincidencë qe që ky ishte momenti kur kristianizmi ishte rreth 1500 vjet i vjetër – afërsisht po kaq sa ka kaluar që nga themelimi i islamit deri në ditët tona.
Atëherë, si edhe tani, kjo nuk ishte thjesht një punë zemërimi fetar. Në Europë, reformat e Martin Lutherit u përhapën me shpejtësi në të gjithë kontinentin, duke krijuar luftëra me emra të ndryshëm: Lufta Tetëdhjetëvjeçare, Lufta Tridhjetëvjeçare, Lufta e Tri Mbretërive, Luftërat Franceze të Fesë e shumë emra të tjerë. Në Angli, fanatizmi fetar u manifestua fillimisht kur Mbreti Henri VIII u përpoq të prishë martesën e tij me princeshën katolike të Spanjës, Katerina e Arragonit. Periudha e etheve fetare përkoi me dëshirën e Perandorisë Katolike Spanjolle për të ruajtur dominimin në disa pjesë të Europës Qendrore.
Hapësirat Arabe dhe Perse sot, gjeopolitika dhe ekonomiksi po punojnë dukshëm edhe në këtë rast. Irani dëshiron të dominojë sa më shumë të mundet nga Lindja e Mesme dhe është e gatshme të përdorë përplasjen suni kundër shiave për t’i lejuar vetes një zë dominues në Irak, Siri dhe Liban. Në anën suni, monarkitë e Gjirit Persik kanë mbështetur pa kujdes grupimet radikale suni që ka sjellë gjenerimin e jo vetëm Al-Kaedës dhe nëndegëve të saj, por edhe grupimin terrorist në rritje të Shtetit Islamik të Irakut dhe al-Shamit (ISIS).
Siç ndodhi në luftërat europiane të reformacionit, potenciali i kësaj situate për t’u përhapur është i lartë, ndërsa mundësitë për ta shuar janë të pakta. Kjo, me të vërtetë, përbën një kombinim shumë të keq.
Përdorimi i zemërimit fetar dhe luftës shkatërrimtare, e cila edhe një herë po lejohet të ndodhë në kombinim me kërkesat për energji dhe burime gjeopolitike e ekonomike, është diçka që vështirë se mund të ndalohet.
Çfarë mund të bëjmë?
E para është që duhet të përfshihemi. Ne duhet të kuptojmë se kjo përzierje vdekjeprurëse religjioni dhe politike është shumë e keqe dhe ne duhet të bëjmë gjithçka që nevojitet për ta stabilizuar situatën. Thjesht shmangia e përgjegjësisë do të sjellë pasoja të tmerrshme në Shtetet e Bashkuara dhe Europë, ndërsa radikalët do të rikthehen në qendër të vëmendjes. Por në të njëjtën kohë duhet të kuptojmë se në themel ky nuk është problemi ynë. Zgjidhjet finale duhet të vijnë nga brenda islamit dhe rajonit. Kjo do të thotë se duhet të punohet me regjime më të moderuara dhe duhet të kërkohet për një balancë në trajtimin e sunit dhe shiave.
Veçanërisht në rastin e Irakut, ne duhet të nxisim kryeministrin Nouri al-Maliki të ndërtojë një regjim më gjithëpërfshirës, të ndalojë persekutimin politik të politikanëve suni dhe të udhëheqë qeverinë e dominuar nga shiat në bashkëpunim me sheikët suni. Ne duhet të japim ndihmë në materiale ushtarake sa më shpejt, përfshirë informacione, armë, helikopterë, municione, mbështetje kibernetike dhe ndoshta këshilltarë të Forcave Speciale. Për të gjitha këto dhe madje edhe bashkëpunimi me Iranin, sado i çuditshëm të duket, mund të japin fara të mira.
E dyta, ne duhet të kuptojmë se ka gjasa që kjo është një sfidë afatgjatë. Ndërsa ne mund të shpresojmë të shmangim një luftë tjetër njëqindvjeçare të llojit të reformacionit europian me pasoja të gjata dhe të forta, është e qartë se kjo nuk është një sfidë thjesht momentale. Shtetet e Bashkuara duhet të luajnë një lojë të gjatë këtu, gjë që do të thotë se ka nevojë për një strategji të gjerë për rajonin për t’u marrë si me sfidat fetare ashtu edhe me ato gjeopolitike.
Një aspekt tjetër i rëndësishëm është që të ndahet gjeopolitika (Irani kundër Arabisë Saudite për shembull) nga përplasjet fetare (shiat kundër suive). Një hap i tillë do të jetë gjithashtu sfidues, por krijimi i një kauze të përbashkët kundër grupimeve tërësisht të radikalizuara si ISIS mund ta bëjë këtë një punë më të lehtë. Mund të ketë një përafrim me Iranin në lidhje me mbrojtjen afatshkurtër të qeverisë së dobët të Irakut.
Një përqasje e katërt është të dallojmë dhe përpiqemi të përfshijmë si modele të roleve pozitive dhe ndërmjetës kombet me mazhorancë islamike që duhet se punojnë mjaft mirë në gjetjen e balancave gjeopolitike dhe fetare, përfshirë Turqinë dhe Indonezinë. Kjo duhet të përfshijë nxitjen e udhëheqësve fetarë brenda islamit për të folur për tolerancë, duhet të punohet me organizatat rajonale (p.sh. Lidhja Arabe), si dhe të përfshihet Organizata e Kombeve të Bashkuara.
Reformimi mund të jetë me të vërtetë një punë e përgjakshme, siç ka treguar historia me besimin kristian. Shkrimtari Grant Morrison tha: “Idealistët dhe reformatorët, që të gjithë bëhen ekzekutorë kur u vjen radha. Rruga drejt utopisë mbaron në shkallët e gijotinës”. Kjo tingëllon për fat të keq e vërtetë në disa pjesë të botës islamike aktualisht.
Luftërat për reformimin në Europë zgjatën më shumë se 100 vjet, dhe tragjikisht vijojnë të mbajnë të ndarë Irlandën e Veriut edhe sot. Do të nevojiten përpjekje të mëdha brenda botës islamike për të parandaluar politicizimin e dhunshëm të këtij besimi. Do të nevojitet udhëheqësia e burrave dhe grave me zemër të mirë për të thyer rrethin e dhunës. Ne duhet të bëjmë gjithçka që të ndihmojmë.