Mirupafshim, Paç!

Amik Kasoruho

Nuk e di pse, por gjithmonë, kur kam dashur të të kujtoja, kam ndërmend dy pamje të tuat: duke shëtitur në oborrin e Burgut të Burrelit, gjithmonë i shoqëruar me dy apo tre të rinj që përpinin dijen tënde që ti ua dhuroje me thjeshtësinë më të madhe, sikur të ishte një detyrim i yti (sepse kështu e quaje!) dhe diku aty përpara sahatit, në Tiranë, disa vite me vonë, kur shoqëria kishte filluar të shlyente ndonjë borxh të vockël ndaj teje
Nuk të them lamtumirë, sepse vdekja për ty nuk mund të jetë vdekje si për të gjithë njerëzit që kanë kaluar nëpër këtë tokë pa lënë gjurmë. Nuk të them lamtumirë, sepse ti na ke lënë një peng ndaj të cilit nuk mund të mos të ndiejmë respekt dhe mirënjohje. Jetove e punove tërë kohës si një thnegël, pa u dukur, pa u mburrur, pa e ndarë buzëqeshjen nga fytyra, pa e ndarë bardhësinë nga zemra. Punove në heshtje (a ka heshtje më të thellë dhe të hidhur sa ajo që i rrethon njerëzit në burg apo kur i qarkon harresa e një shoqërie që e detyron tjetrin të jetojë vetminë?). Sepse kur shumë të tjerë, në atë vend ndrydhjeje, nuk gjenin shfrim për prirjen apo për mërinë, ti iu përkushtove punës. Dhe dialogove me të madhin Dante, për të përmendur një emër mes sa të tjerëve, me mjeshtri dhe me dashuri për gjuhën shqipe. Sa herë kur bëheshin kontrollet e burgut t’i kanë shkapërdarë dorëshkrimet me vargjet e Dantes dhe ti, pa nxjerrë vrer nga goja, si do të ishte mbase e udhës dhe e drejtë, me atë qetësinë tënde të mbushur me mirësi, filloje përsenjezaj të punoje, aty ku e kishe lënë. Ndoshta edhe duke punuar për së dyti a për së treti po ato vargje! I qetë, i pandier, i urtë, buzagaz, punëtor, i ditur, por i thjeshtë, i njohur, por i tërhequr, i shquar, por në hije, ti e kalove jetën sikur të doje t’u jepje shembull të tjerëve, sidomos të rinjve, që përkushtimi ndaj punës duhet të jetë shtysa jetike. Për individin, por edhe për shoqërinë. Ani pse hera herës shpërblimi vonohet. Nuk e di pse, por gjithmonë, kur kam dashur të të kujtoja, kam ndërmend dy pamje të tuat: duke shëtitur në oborrin e Burgut të Burrelit, gjithmonë i shoqëruar me dy apo tre të rinj që përpinin dijen tënde që ti ua dhuroje me thjeshtësinë më të madhe, sikur të ishte një detyrim i yti (sepse kështu e quaje!) dhe diku aty përpara sahatit, në Tiranë, disa vite më vonë, kur shoqëria kishte filluar të shlyente ndonjë borxh të vockël ndaj teje dhe ti më the: “Ajo që e bën njeriun të ketë respekt për veten nuk është sa e shpërblen shoqëria, por sa i jep ai shoqërisë”. Kishe botuar në atë kohë (por sa vjet u deshën që të gjente rrugën e botimit?) “Ferrin” e Dantes. Kishe vite që e punoje. Vite që prisje të botoje. Vite që të mohohej kjo shpagë. E njihje latinishten me rrënjë dhe sa herë që shoh të përdoren lokucione latine nga njerëz që atë gjuhë nuk e kanë studiuar, më kujtoheshe ti që kurrë në shoqëri nuk i përmendje këto sinteza të urtisë së lashtë romake. Nuk doje të shquheshe mbi të tjerët. I përzemërt, i pazoti për të fyer apo për të folur keq, gjithmonë i fshihje hidhërimet e jetës (kush nuk i ka pasur?) mbas buzëqeshjes tënde të patëkeq, apo ndonjë shakaje ku ndihej humori i shkodranit. Nuk e di pse, por unë kështu të mbaj mend: gjithmonë të qeshur. Në burg ku, për gardianët ishe thjesht një armik i popullit dhe si të tillë duhej të të trajtonin, mbas burgut, kur ende ngurrohej të të njihej vlera dhe kur kushdo tjetër do të turfullonte, ty të qetësonte vetëdija se ishe ai që ishe (edhe pse këtë nuk ua jepje të tjerëve ta kuptonin) po edhe më vonë, kur perënditë e Olimpit shqiptar e dhanë lejen që të të botoheshin përkthimet e tua mjeshtërore, dhe ti mendoje se s’kishe bërë gjë të veçantë: kishe bërë vetëm atë që të ishte caktuar të bëje në jetë. Për kënaqësinë tonë si miq, si lexues, si qytetarë. Sepse ti ke qenë gjithmonë një qytetar i mirë. I palidhur me ndonjë interes të kamufluar, i pacenuar në dëlirësinë tënde, i përkushtuar deri në fund veprës tënde. Sonte më njoftuan në telefon për ikjen tënde. Një shkrimtare që mbase edhe s’të kishte njohur. Por që e dinte se kemi qenë miq. Dhe se të tillë do të mbetemi, Paç: ti i ke lënë vetes vend të nderohesh dhe të kujtohesh. Prandaj nuk të them lamtumirë. Njeriu nuk ndahet nga e mira. Nuk mund të ndahet. Nuk duhet të ndahet prej saj. Dhe ti, për mua dhe për të gjithë ata që të kanë njohur, ke përfaqësuar gjithnjë të Mirën me M të madhe. Edhe një herë mirupafshim, Paç dhe të faleminderit!